De Italiaanse postkoets

[p. 31]

Guiseppe Valdi, Neptunus

Het was warm. Van Rome tot Napels lag de zee blauw en stil aan de kust. Even blauw als de zee was de hemel daarboven.

Wie dag aan dag van Rome tot Napels langs zee loopt, ziet uur na uur uit over een plas van onmetelijk blauwsel, Tyrrheense zee genoemd. Het is er altijd windstil: 't water rimpelt zelfs niet. Het klotst ijl en eentonig tegen de hoge rotskust en het is of het in zijn geheel tegen de stenen kustrand stoot, bewegingloos en bijna onopzettelijk, gelijk een ademhaling.

's Avonds wordt het water lichtgroen en zo blijft het wel heel de nacht, want in het vroege morgenlicht heeft het deze kleur nòg, doch slechts voor 'n kort ogenblik: snel is het water weer blauw, altijd blauw, dodelijk blauw. Voor de kloven en uitgesleten holen van de zeekust speurt men tevergeefs naar een sirene of zeemeermin, die er in antieke tijden, zittend op een steen het vochtige haar in de zon liet drogen totdat het blond en wijduit stond. Zij zijn sinds het begin van de christelijke jaartelling verdwenen en nooit teruggekeerd. Misschien hebben zij zich teruggetrokken tussen het wier op de zeebodem en slapen daar nu, bijna versteend in de kilte. Geen enkele visser echter aan de Tyrrheense kust heeft - zelfs in legenden en verhalen niet - de bevolking van zijn kleine dorp ooit verrast met een gevangen zeemeermin. Zijn netten reiken niet tot het rijk van Neptunus.

Waar is Neptunus? Eens was de Tyrrheense zee zijn rijksgebied en speelde hij er met de vloot van Aeneas. Nu is de zee onbewogen, bijna altijd. Wellicht werd hij

[p. 32]

door zijn onrust naar andere zeeën gedreven.

Ik weet het niet. Het is warm en voor mij uit gaat een ratelende kar beladen met tonnen. De kar gaat langzaam en laat een spoor van waterdruppels achter op de weg. Er zit dus water in de tonnen. Ik verhaast mijn pas en win het van de langzaam sjokkende muilezel. Ik zet mijn ransel voorzichtig op een open plaats tussen de tonnen. Voor de driedubbele rij tonnen doemt een rug op met een scheve strooien hoed. Alles in slaaphouding. Ik leg mijn hand op de houten achterrand van de kar en onderga lijdelijk de stijgende hitte, nu zelfs mijn ransel mij niet meer beschut. Dan ordent mijn voetstap zich vanzelf naar die van de muilezel en het lopen vervloeit geleidelijk in een soort slaapwandelen...

De karrevoerder heeft zijn stem verheven. Ik ontwaak lopende. Met een half oog kijkt hij mij van onder zijn strooien hoed aan en zegt: ga maar zitten tussen de tonnen! Als ik dat gedaan heb richt hij zich tot de ezel en spoort deze aan tot meerdere snelheid met een ‘porca’ en nog iets, dat in zijn eigen slaperigheid verloren gaat. Ik zit tussen de tonnen geklemd en denk: water! Ik rek mij uit en kijk over de rand van de ton naast mij: het water rimpelt, spettert en kolkt. Vissen, grote en kleine zijn snel ondergedoken naar de bodem van de ton. Daar verdonkeren zij tot een wriemelend kluwen. Ik kijk in de tweede ton. Drie grote vissen zwemmen vooraan langs de duigen. Zij schrikken even, maar hervatten dan aarzelend hun eentonige route. Zij hebben zwarte schubben, met hier en daar goud ertussen. Ik schep een hand water en drink. Voornaam zakken de vissen dieper de ton in en hervatten daar hun altijd eendere levenstaak: zwemmen. Het water smaakt niet en ik dommel in tussen de tonnen met levende vis.

[p. 33]

De karrevoerder heeft in een klein bergdorp tussen Terracina en Gaeta stilgestaan. Ontwakend kijk ik in een zeer ruig gezicht, dat grinnikend zegt: porca misera, jìj kunt slapen! Ik begrijp hem niet, maar als hij naar de kar wijst en ik omkijk zie ik dat alle tonnen al afgeladen zijn behalve de twee waartussen ik slapende geklemd hang. Ik zeg: si! geeuw, zeg weer: si! Dan denk ik: hij lijkt een piraat, hij zou een kleinzoon van Neptunus kunnen zijn. Samen tillen wij de twee laatste tonnen van de kar.

‘Wijnhuis’ staat er geschreven boven de deur waarvoor de kar staat en ‘Handel in levende vis - Guiseppe Valdi’.

‘Dat ben ik, Guiseppe Valdi,’ zegt hij, als hij ziet, dat ik het opschrift lees. Hij trekt het kralengordijn van de ‘Trattoria en handel in levende vis’ open en nodigt mij met een handgebaar uit om binnen te treden.

Dit is dus het rijk van Neptunus of, zo men wil, van Guiseppe Valdi, achterkleinzoon van Neptunus. In alle hoeken staan tonnen met vis en tonnen met wijn. Onder het raam bevindt zich een aquarium van grote afmeting vol wit water en groot-ogige vissen. Heeft deze ruige Neptunus iets van zijn oude rijk willen meenemen naar zijn huis tussen Terracina en Gaeta?

Kijk daar! De drietand! Waarlijk, aan een spijker boven het aquarium hangt hij tegen de muur in gezelschap van een schepnet.

‘Als je meeëet, welke vis wil je dan hebben?’ zegt Neptunus terwijl hij naar het aquarium wijst en zijn mouwen reeds opstroopt. ‘Zoek maar uit!’ Het stuk zee in dit aquarium fungeert dus als etalage en levende uitstalkast. Ik kijk door de ruit. Er zijn tientallen vissen, grote en kleine. Met welk een dédain zien zij van uit hun

[p. 34]

kleine waterwereld neer op die andere wereld daarbuiten. Zij drukken hun visneus tegen de ruit en staken geen ogenblik de smalende beweging van hun viskaken. Als zij dan langzaam hun kop van het glas wegdraaien knipperen zij zelfs niet met hun ogen terwijl zij denken: daar staat weer zo'n tweevoetig dier dat zich mens noemt en zich boven een vis stelt maar te stom is om voor de vissen te dansen. Ik kies de vis die de meeste mensenverachting aan de dag legt en wijs hem Guiseppe aan. Het is een prachtig beest, met een brede grijze rug en ogen die barsten van een gemis aan intelligentie. Guiseppe slaat zijn mouwen nog een keer om en haakt de drietand van de muur los. Feilloos steekt hij toe. Het water spat langs de wanden maar hij haalt de harpoen weer op met de spartelende vis eraan. Ik vergeet hem te bewonderen en daarom zegt hij: ‘Het lijkt gemakkelijk, maar doe jij het eens na.’ Hij grijpt het schepnet, draait de spartelende vis erin en reikt me zijn drietand. Ik volg de vis die hij aanwijst langzaam met mijn harpoen boven het water. Het beest heeft mij in de gaten en zwemt zeer langzaam; ík ga niet tot de aanval over, denkt het. Ik op mijn beurt denk: recht voor zijn kop steken en ik steek. Als mijn harpoen met een plons de hoogte van de vis bereikt heeft, zit deze reeds met al zijn soortgenoten in de hoek daar tegenover. De aanhouder wint, denk ik, terwijl ik de druipende harpoen weer boven het watervlak houd. Ik maak mijn krijgsplan op: ik zal net doen of ik naar hem richt, maar dan steek ik in de hoek waar nu geen enkele vis zit. Volgen zij de tactiek van zojuist dan komt er allicht een vis aan de drietand. Ik maak de schijnbeweging en plof het instrument verraderlijk in de lege hoek. De tanden schampen af tegen de binnenkant van het glas. Alle vissen zitten in een andere hoek dan die waarin ik gestoten heb.

[p. 35]

‘Dat noemt men een omtrekkende beweging maken,’ roept Neptunus uit terwijl hij met een rauwe keel lacht. ‘Schei uit! Je steekt het aquarium nog aan scherven.’ En hij neemt zijn drietand weer terug, laat hem boven het water in zijn hand buitelen en steekt zo snel raak dat mij zijn tactiek geheel ontgaat, nu betaal ik hem de tol voor zijn kunde en roep: Bravo, bravo!

Met beide vissen in het schepnet verdwijnt Neptunus in de keuken. Ik wijd mij aan de tonnen met vis aan de wand. Maar dit duurt niet lang. Daar komt hij reeds triomfantelijk binnen met twee borden, ieder beladen met een geelgebraden vis. Dat is de jouwe, zegt hij. Dit is het brood. En dan gaat hij met een kan naar de wijnton en draait de kraan open.

Wat kost het, signore Guiseppe? zeg ik, als er niets meer van de vis en het brood overgebleven is dan kruimels en graten. Hij plant zijn handen op het tafelblad en zegt: niets! De blauwe zee die achter de ruitjes van de trattoria zichtbaar is blijft onbewogen. Zij rimpelt niet eens. Neptunus heeft veel van zijn oude macht verloren. Slechts de vissen in het aquarium staken even hun smalende viskaak-bewegingen nu hun heer op gebiedende toon zegt: niets!