De Italiaanse postkoets

[p. 26]

Het actuele artikel

De hoofdredacteur: Maar kunt u niets actuelers schrijven?
Ik: Wat is actueel?
De hoofdredacteur: Nu, b.v. een artikel over de scheve toren van Pisa, als deze zojuist omgevallen is!
(Telefoongesprek met een Dagbladbureau op de Nieuwezijds Voorburgwal)

U weet natuurlijk dat de toren van Pisa schuin staat. Schuin en, zoals men dat zegt, op het randje af. Hij is de misplaatste grap onder de torens. Mensen houden van misplaatste grappen, vooral als zo'n misplaatste grap een toren is. Daarom ook geniet er geen enkele toren op de aardbol zoveel belangstelling als de scheve toren van Pisa. Daar zit nog meer achter. Bij de scheve toren van Pisa begint de filosofie. Dat klinkt vreemd, maar het is waar. Wie voor de toren van Pisa staat zegt: Hé, die toren is scheef. En als hij doordenkt zegt hij: Hé, ik ben recht. ‘Ik ben recht!’ constateert de man voor de scheve toren van Pisa en hij rekt zich uit. Dan vult hij aan: recht door zee, recht op de man af, rechtschapen en rechtzinnig.

Ik stond voor de scheve toren van Pisa. Midden op het plein bevond zich een troepje mensen. U kent hen wel. Vandaag toerist, morgen in Rome bedevaarder, overmorgen thuis kantoorklerk. Gewone mensen dus, geen filosofen. Zij probeerden scheef te staan, om de scheve toren van Pisa recht te zien. Hielden hun handen bij hun ogen en keken door een gaatje. Recht!

[p. 27]

zeiden zij met een zucht van verlichting, toen zij de toren recht gekeken hadden. Echte recht-door-zee-mensen, dacht ik. Geen filosofen, maar mensen die de dingen recht willen zien en er het rechte van willen weten. Die niet houden van scheve toestanden, scheve torens en scheve verhoudingen!

Mijn engel protesteerde zachtjes en nadrukkelijk. Pardon! U kent mijn engel niet? Het is waar. Ik houd u te weinig op de hoogte van mijn situatie hier op het plein. Wij staan dus, mijn engel en ik, voor de scheve toren van Pisa. Recht voor ons ligt de ingang onder aan de toren. Links van ons bevinden zich de toeristen. Verder is de hemel boven het plein smetteloos blauw en zonder zwaluwen. Zwaluwloos, zou ik willen zeggen, maar dan protesteert mijn engel weer. Want mijn engel is volstrekt ondichterlijk. Zèlf is hij een gedicht. Maar hij kan het niet verdragen dat ik verzen schrijf. Verzen schrijven noemt hij liegen. Hij kan het niet uitstaan dat ik in de zomer over de sneeuw dicht en in de winter over perzikbloesem. Dat noemt hij vlakaf leugens.

‘Zit je weer te liegen!’ zegt hij soms als ik de pen wik en weeg boven het papier en daarbij een sigaret rook. ‘Laat het nou zijn, engel,’ zeg ik. ‘Niet iedereen is een gedicht zoals jij. En tenslotte: wat begrijp je ervan. Je bent nu eenmaal een engel. Een sigaret?’

U lacht? Dacht u dat ik geen engel had? Ah, ik begrijp u. U bidt natuurlijk nooit het gebed voor de engelbewaarder. U is toerist in Pisa, bedevaarder in Rome en voor de rest van uw leven kantoorklerk. Ja, dàn! Maar als u een leven lang iedere avond gebeden heeft van kindsbeen af: ‘Engeltje rein, kindje klein’ dan komt er een dag dat u struikelt over de engelen. Neen, in godsnaam, ik maak geen grapjes; dat ik een beetje vertrou-

[p. 28]

welijk omga met mìjn engel dat komt zo vanzelf, op de lange duur.

En zo sta ik naast hem voor de scheve toren van Pisa. Het is heerlijk in de zon. Ik zie met welgevallen naar hem. Hij is geen jongen en hij is geen meisje, hij is engel. Maar soms lijkt hij verdacht veel op een meisje. Zo ook nu. Er hangt een witte voile over zijn gezicht. Waar heeft hij die nu weer vandaan?

‘Doe die voile van je gezicht, engel!’ zeg ik ‘Je lijkt wel een meisje en je brengt me nog in verleiding. En daarvoor heb ik je niet gekregen.’

Met zijn spitse vinger - hij heeft El Greco handen - raapt hij de voile van zijn gezicht en blaast haar de blauwe ruimte in. Daar wordt de voile een witte duif die zich voegt bij de andere duiven op het plein. Dan haalt hij, een beetje verongelijkt, de schouders op.

‘Laat je vleugels niet zien, stommerd!’ roep ik uit. ‘Wat moeten de toeristen wel denken!’

Maar de toeristen hebben het gezien. Ai mij, de toeristen! Zij lopen allemaal schuin over het plein. Komt ervan als je de scheve toren van Pisa recht wilt zien. En zij hebben ook bemerkt dat mijn engel een duif blies. Mijn god, ik zie het al gebeuren. Direct grijpen zij mijn engel nog bij zijn El Greco handen. Nu weet ik ineens hoeveel ik van hem houd.

‘Stommerd,’ sis ik, ‘waarom heb je ook je vleugels laten zien! En dat kunstje met die duif!’

Hij kijkt mij geschrokken aan. Maar reeds is een van de scheeflopende toeristen hem genaderd en probeert met een wandelstok zijn vleugels uit zijn kleed te lichten. ‘Vlug,’ zeg ik en ik ren met hem het plein over, recht naar de scheve toren van Pisa.

‘Godlof,’ zeg ik, als we de schemerige deur doorrennen en de draaitrap voor ons ligt.

[p. 29]

‘Godelieve,’ zegt mijn engel, die godlof een ruw woord vindt. Hij weet niet dat Godelieve een meisjesnaam is want hij kent alleen mijn naam.

Maar daar, in het kleine plekje zon voor de deur, doemen de schaduwen op van de toeristen.

‘Vooruit!’ roep ik, ‘de trappen op, naar boven.’ En suizende schieten wij over de kleine treden van de wenteltrap omhoog.

Maar daarbeneden in de voet van de toren is een rumoer van stemmen en een gekletter van stokken, dat nadert. Het lijkt of wij in een kinkhoren zitten die vol troebel water loopt.

‘De geboorte der Poëzie is even raadselachtig als de geboorte van Venus uit een schelp,’ zegt mijn engel ineens, terwijl hij flegmatiek op de trap blijft stilstaan. ‘Wat!’ zeg ik terwijl ik hem met open mond aanstaar. ‘Wat?’ En dan driftig: ‘Wat weet een engel daar nu van!’

Zwijgend buigt hij het hoofd en loopt met lichte schreden voort over de treden. Ik begrijp dat hij het goed heeft willen maken van daarstraks. Maar dan zijn wij reeds in het dak van de scheve toren van Pisa.

Maar wat was dat? Ik kijk mijn engel doodsbleek aan. De toren heeft gewankeld. En dat afgrijselijk loeien dat vanuit het gat der wenteltrap opstijgt. Weer wankelt de toren. Weer kijk ik ontzet mijn engel aan.

‘Draai je even om,’ zegt hij smekend.

Als hij ‘klaar!’ roept zie ik zijn kleed op de grond. Zijn beide sneeuwwitte vleugels raken bijna tot aan het dak.

De toren gaat als waanzinnig te keer. Hij draait als een draaitol in het rond en zwiept van links naar rechts. Soms staat hij één ogenblik stil. Dan denk ik: nu is de scheve toren van Pisa recht. Maar onmiddellijk slaat

[p. 30]

hij weer door.

Mijn engel heeft het venstertje opengetrokken; hij vouwt zijn witte vleugels langs zijn slanke leden. Nu zie ik voor het eerst dat hij helemaal El Greco is.

‘Grijp mij stevig vast onder aan de vleugels,’ zegt hij. Dan wringen wij ons door het venstertje. Wij vallen. Wij vliegen.

Ik zit op hem als op een grote witte zwaan. Nog even zwiept de scheve toren van Pisa langs ons. Dan raken wij in een blauw gebied en wolken glijden ons voorbij.

Het landschap van Patinier! denk ik, terwijl ik langs de hals van mijn engel naar beneden tuur. De cipressen zijn kleine groene vlammen. De huizen dobbelstenen zonder ogen. Maar vanwaar komt die brandgloed aan de horizon? Ik klamp mij vaster in het vleugeldons en kijk om. De scheve toren van Pisa zwiept heen en weer tot op de grond. En over het plein zwenken de mensen heen en weer met de toren. Het zijn de toeristen. Porca! roep ik uit. De toren is geknakt. In drie stukken rolt hij over het plein en over de toeristen.

‘Engel, de scheve toren van Pisa is gevallen. In Godsnaam. Vlieg! Een actueel bericht!’

‘Zie je dan niet hoe het aan de kim brandt?’ zegt hij.

‘Maar mijn bericht!’ gil ik wanhopig.

‘De persen zijn al gesmolten,’ zegt hij en hij deint met zijn vleugels.

‘Als je goed kijkt zie je je Dagbladbureau nog aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Het stort juist in elkaar als een kaartenhuis. Begrijp je dan niets? - Als de scheve toren van Pisa valt, vergaat de wereld.’

‘Godlof!’ zeg ik.

En hij: ‘Godelieve!’

Dan gaan wij hoger. Altijd hoger.