De Italiaanse postkoets

[p. 20]

De Franse stoelenmatters

De zon daalde over Umbrië. Ik zat tegen een hooiberg en probeerde moeizaam een zang uit Dante's Hel te lezen. Toen voelde ik hoe iemand naar mij keek. Ik zag op van het boek en bemerkte in het grasland een kleine jongen die aandachtig stond toe te kijken. Ik keek hem aan. Hij verroerde zich niet, maar bleef mij met zijn zwarte ogen aanstaren of ik een bezienswaardigheid was. Hij had gelijk. Ik begon weer moeizaam de versregels van Dante te ontraadselen. Toch zag ik, hoe zijn schaduw vlak voor mij in het gras viel. De regels van Dante interesseerden mij meer dan zijn kleine tegenwoordigheid. Daarom bleef ik opzettelijk doorlezen. Eerst toen ik onder aan de bladzijde was gekomen, legde ik mijn vinger aan het blad en sloeg mijn ogen op. Ik zag hoe hij tot op enkele passen genaderd was. Hij zat gehurkt in het gras en had een grasspriet tussen zijn tanden gestoken.

‘Wat wil je,’ vroeg ik een beetje onvriendelijk. Hij schrok even maar bleef mij onafwendbaar met zijn donkere kinderogen aankijken.

‘Wat wil je?’ vroeg ik nogmaals, maar nu vriendelijker.

‘Je hebt niet gegeten, hè,’ zei hij op bijna onverschillige toon.

‘Hoe weet je dat?’ vroeg ik verwonderd.

‘Ik heb het wel gezien,’ zei hij rap. ‘Ik heb wel gezien hoe je in het dorp om eten vroeg en niets kreeg.’

‘Dat is niet erg,’ antwoordde ik. ‘Dat gebeurt wel meer.’

‘Ik weet waar je eten kunt,’ zei hij met een ernstig gezicht. Hij sprong op en toen ik verwonderd zitten bleef wenkte hij met zijn hand ten teken dat ik hem volgen

[p. 21]

moest.

Steeds bleef hij tien passen voor mij uitlopen. Soms wendde hij zijn hoofd even om, dan keek hij of ik hem volgde. Wij hadden de grote weg verlaten en liepen nu langs een kleinere onder de loofbomen. Er heerste een welige plantengroei, maar nergens was een huis te bekennen. Waar zal hij mij heenbrengen? dacht ik. Nu sloeg hij weer een zijweg in en keek even of ik hem gevolgd was. Toen zette hij het op een lopen en verdween met een sprong tussen de bomen. Ik liep langzaam naar de plaats waar hij verdwenen was, niet wetend wat ervan te moeten denken. Tussen de bomen verscholen lag een lage hut. Uit de schoorsteen steeg een rookpluim die stil omhoog dreef.

Tussen de stammen kwam een troepje mensen lachende aan. Zij wuifden en wenkten al van verre. Voorop liep de kleine jongen van daarstraks. Toen zij genaderd waren strekte de man met de hoed zijn hand uit en greep de mijne.

‘De kleine René heeft gezegd, dat hij een Fransman gezien heeft, die nog niet gegeten heeft,’ zei hij in vloeiend Frans. ‘Hij zal onze gast zijn!’ vervolgde hij, terwijl hij zich naar het troepje achter hem richtte, dat juichend met zijn woorden instemde.

‘Maar ik ben geen Fransman,’ antwoordde ik lachend. ‘Ik ben een Hollander.’ ‘Un Hollandais! Un Hollandais!’ Ten tweeden male ging een gejuich op. De één nam mijn stok, de anderen sjorden mijn ransel af. Ik moest voor de zoveelste maal ervaren dat Holland voor eenvoudige mensen het vette der aarde van Europa is. Zij weten niets van Holland dan enkele, bijna poëtische dingen en deze kleine maar algemene kennis maakt het in hun verbeelding tot een sprookjesland.

[p. 22]

‘Wij zijn, zoals je ziet, Franse stoelenmatters,’ zei de man, toen hij de deur openwierp. Ja dat zag ik. Honderden biezen en twijgen lagen verspreid op de lemen vloer. Bij het haardvuur hingen juist afgewerkte manden in trossen te drogen. Er stonden stoelen waar het vlechtwerk uitstak en er hing een sliert strooien veldhoeden aan de zoldering.

‘Zet je,’ zei hij, ‘doch neem het ons niet kwalijk als wij doorwerken. Want morgen moet ik met de kar het land af. Over een uur zijn wij klaar.’

Het gehele gezelschap plaatste zich op lage bankjes en hervatte de arbeid. Doch de kwinkslagen waren niet van de lucht. Iedereen noemde mij bij de naam, Jean, Jean-sac-au-dos en nadat hevig geprotesteerd was tegen mijn eerste m'sieur noemde ook ik een ieder bij de naam. De oude heette Aristide, zijn vrouw Marie, zijn bloeiende dochters Madeleine, Anne, Gabrielle en Louise. De kleine René stond aan de blaasbalg.

‘Zeg mij eens, Jean-sac-au-dos,’ zei Aristide en hij vlocht ijverig met zijn handen de biezen door de mat, ‘is het voor uw ziel en zaligheid, dat gij zo te voet rondzwerft?’

‘Jawel,’ antwoordde ik, ‘maar tevens zoek ik naar de goede dingen dezer aarde.’

‘En die zijn?’ vroeg hij.

‘De wijn zowel als de wijntros,’ antwoordde ik. ‘Maar beide geniet men het meest als men eerst de lege kruik aanvaard heeft.’

‘Inderdaad, Jean-sac-au-dos, dat heb ik zelf altijd gepredikt,’ riep hij lachend uit. ‘Nietwaar, Marie, Madeleine, Louise?’ en hij keek de bankjes met lachende stoelenmatsters af. ‘Maar vanavond zullen wij niet met de lege kruik beginnen, mon Dieu!’

En daar was iedereen het mee eens.

[p. 23]

‘Hier werken wij, buiten eten wij en boven slapen wij,’ zegt Aristide.

‘Je kruipt overal maar tussen en boven is ook nog wel een plaatsje open.’

En zo was het. Maar Aristide kon met de wijn niet wachten tot de avond en liet vast een kruik aanbrengen met één glas. Daaruit dronk een ieder: ‘Vive la France!’

Na het eten - tussen de bomen en onder de maan - kwamen twee buikige kannen op tafel. Daarnaast werd een grammofoon gezet met een grote blikken tuit. Zij was weliswaar oud en uit de tijd van het mannetje met een droge keel, maar de walsen waren voortreffelijk. En waar is het beter dansen dan onder de maan? Aristide danste met zijn grijze Marie. Jean-sac-au-dos moest dansen met Madeleine, Anne, Gabrielle en Louise. En al dansende merkt hij dan dat de vier stoelenmatstertjes, die tot nu toe over alles hetzelfde schenen te denken, ieder hun eigen gedachte hebben over de maan.

Madeleine (snel dansend): ‘Het is niet prettig een Franse stoelenmatster te zijn in Italië.’

Anne (langzaam dansend): ‘Niemand kent ons hier. Dat is zo vervelend.’

Gabrielle (leunend tegen een boomstam waar de maan op glanst): ‘Voor een jongen is het anders als voor een meisje, zo alleen in een vreemd land te zijn.’

Louise (stilstaand): ‘Aristide zegt goddank dat wij naar Frankrijk teruggaan.’

En allen: ‘Hou je ook van de maan?’

Dan maakt de nieuwe naald de keel van het mannetje in de blikken tuit nog wat schorder.

[p. 24]

‘Neen,’ zegt Aristide, als wij allen langs de houten trap op de zolder, waar de kleine René reeds te slapen ligt, zijn aangeland, ‘zo gaat dat niet, Jean-sac-au-dos.’ Ik begrijp hem niet en kijk hem met twee dekens die ik uit de grote hoop getrokken heb, onder de arm, verwonderd aan.

‘Zou je de meisjes niet eerst behoorlijk een nachtzoen geven,’ zegt hij.

Niets liever dan dat, Aristide. En het is niet pro forma als de vijfde verdwaalt op de rimpelige wang van de grijze Marie, Maman.

‘Nu kun je blijven,’ zegt Aristide, als het grijze morgenlicht al op de zolder hangt, ‘of je kunt met mij meerijden.’ Hij staat over mij heen gebogen en heeft mij zojuist wakker geschud. ‘Je weet, je zult het goed hebben als je enkele dagen blijft.’

‘Neen, neen,’ zeg ik, ‘ik blijf nooit ergens langer dan een dag!’

Madeleine, Anne, Gabrielle en Louise protesteren luide van achter het scherm dat er vannacht tussen ons gerezen is.

‘Neen,’ zeg ik en ik stop mijn oren dicht.

Daar staat dan de wagen beladen met stoelen, manden en vlechtwerk. Ik ga naast Aristide zitten op het houten bankje. De meisjes en Marie-maman staan rond het paard. De klein René staat eenzaam aan de deur. Ik voel ineens dat ik bijna in 't geheel niet op hem gelet heb, gisteren noch vandaag. Zijn zwarte ogen kijken even ernstig als toen hij voor mij stond in de wei. Ik schaam mij. Misschien denkt hij wel met angst: hoe zal die Jean-sac-au-dos nu weer aan eten komen?

Later als de kar rijdt over de weg, pijnig ik mij af: wat kan ik hem geven? Het is verschrikkelijk wanneer men niets te geven heeft. Ik kijk naar mijn bergstok. Ik kan

[p. 25]

mij overal langs de weg een stok snijden. ‘Hier!’ zeg ik tegen Aristide, ‘geef deze stok aan René.’

‘Ja, aan alles komt een einde,’ zegt Aristide in gedachten verzonken.

‘Ik blijf nooit langer dan één dag,’ zeg ik tegen Aristide om mij te verontschuldigen. ‘Men mag het geluk aanvaarden. Men mag het niet op zijn duurzaamheid beproeven. Overigens, zeg nu zelf: een bedevaart ondernemen en overal blijven hangen waar het gezellig is; dat zou de nekslag zijn voor iedere bedevaart!’

‘Je hebt gelijk,’ zegt hij.

Dan hobbelen wij verder over de keien.