Arenlezer achter de maaiers

De Leeuw van Juda

De koning maakte, dat het zilver even talrijk was als de stenen

1 KON. 10:27

Koning Saul en koning David maakten Israël tot een koninkrijk, dat onder koning Salomon zijn grootste bloei bereikte. Koning Saul hield nog hof onder een tamariskboom. Davids paleis was niet veel meer dan een primitieve kazerne. Maar Salomons hof was een Oosters hof met al zijn Oriëntaalse rijkdom en luxe. En Salomon zelf was in Israël de eerste Oosterse despoot. Men hoeft bij het woord despoot niet noodzakelijk aan tyran te denken. Een Oosters despoot is oorspronkelijk een vorst, die volkomen

[p. 72]

de alleenheerschappij geniet en wiens wens wet is. Al wat zijn onderdanen toebehoort is in principe zijn bezit. Zulk een vorst was Salomon. Een verschijning dus, die in het Oosten al eeuwen oud was. Men denke slechts aan de Egyptische pharao's. Salomons despotisme echter was een verschijnsel, dat in Israël voor het eerst optrad. Salomons despotisme maakte Israël groot onder de volkeren en opende het land ineens voor de grote culturen, die in de aangrenzende wereldrijken heersten. Zijn despotisme had echter ook een schaduwzijde. Na zijn dood liet hij Israël verarmd en verzwakt achter. Het Oude Testament heeft dan ook geen onverdeelde lof voor zijn despotisch bewind. En dat is licht te begrijpen als men de fabelachtige getallen leest waarmee Salomons luxe en rijkdom worden aangeduid. ‘De koning maakte dat het zilver in Jeruzalem even talrijk was als de stenen’, lezen wij in het boek der Koningen. Hij bouwde een prachtige tempel voor Jehova, maar hij vergat zichzelf niet en richtte er naast even mooie paleizen op voor zichzelf en zijn voornaamste vrouw. Hoe schoon dit alles was, lezen wij in het Oude Testament. Hoe duur het was laat zich gemakkelijk raden. Als bij een echt Oriëntaals vorst kon zijn harem niet groot genoeg zijn en het boek der Koningen verhaalt ons hoe hij zevenhonderd vrouwen had en driehonderd bijvrouwen. In zijn zuilenhal van cederhout in Jeruzalem hingen niet minder dan tweehonderd kleine en driehonderd grote schilden van goud. Dat was dus een schatkamer, die voor ettelijke millioenen aan baar goud bevatte. En bij dit alles was Israël een kleine en niet rijke natie. Het is dus wel duidelijk, dat Salomons Oosterse prachtlievendheid het volk op den duur verarmen moest. En dat dit toegeven aan zulk een Oriëntaalse weeldezucht ook ten slotte de wijze Salomon zelf verzwakte. ‘Zijn vrouwen trokken zijn hart van de Heer af’, lezen we wederom in Koningen. En als God ten slotte tot Salomon zegt: ‘Nu het zo met u staat, wil Ik u het koningschap ontrukken en het aan een uwer knechten geven’, dan wordt

[p. 73]

ineens de schaduwzijde van Salomons despotisme belicht.

Het is echter niet de bedoeling om hier Salomons beleid te tekenen. Wij willen dit hoofdstuk wijden aan een dier Arabische legenden, die aangaande Salomon in het Oosten nog in omloop zijn. In de Oosterse verbeelding is hij blijven leven als de ideale Oosterse vorst en despoot. Natuurlijk hebben de Arabische dichters met voorliefde het thema van Salomon en de koningin van Saba behandeld. Zeer poëtisch en zeer boeiend. Maar laten wij de Oosterse sprookjesverteller zelf aan het woord, ook al moeten wij zijn verhaal voortdurend inkorten vanwege zijn breedvoerigheid.

Op zekere dag vertrok de zoon van David naar Arabië. In enkele uren legde hij een afstand af waar gewone stervelingen maanden over zouden doen. Toen hij aangekomen was in de vlakte van Sanaä, werd hij zo bekoord door het bloeiende landschap, dat hij van zijn paard steeg om er te bidden. Salomons boodschapper, de hopvogel, nam deze gelegenheid te baat om vrijaf te nemen en wat te gaan vliegen. Spoedig ontmoette hij een andere hopvogel.

‘Wie ben je?’ vroeg de hopvogel van Salomon.

‘Ik ben de hopvogel van Belkis’, antwoordde de andere vogel. ‘Zij is de koningin van Saba. Haar rijk is minstens gelijk aan dat van jouw meester. Zij heeft twaalf duizend legeraanvoerders onder zich, die ieder twaalf duizend soldaten aanvoeren.’ En daarop begon de hopvogel van Belkis zulk een prachtige beschrijving van het paleis en de troon van zijn vorstin te geven, dat de hopvogel van Salomon nieuwsgierig met hem meevloog om er zich met eigen ogen van te overtuigen. Wat hij zag overtrof zijn verwachtingen. En toen hij laat in de namiddag naar Salomon weerkeerde en deze boos was over zijn lange uitblijven, probeerde hij Salomons toorn van zijn arme vogelhoofd af te wenden door hem in levendige kleuren te schilderen wat hij die dag gezien had. En nu werd de wijze Salomon even nieuwsgierig als zijn hopvogel het van te voren geweest was. Hij

[p. 74]

zond het dier met een briefje naar de koningin en de vogel vloog door een venstertje het paleis binnen en liet het briefje voor de voeten van de koningin vallen. Er stond in: ‘Van de hand van de dienaar van God, Salomon, zoon van David, aan Belkis, koningin van Saba. In de naam van de barmhartige en goedertieren God! Gegroet wie wandelt op de weg van de waarheid. Wees niet hoogmoedig, o koningin, en denk niet dat gij groter zijt dan ik. Kom en overtuig u van mijn woord’.

De koningin van Saba kwam echter niet onmiddellijk, maar zij zond vijfhonderd jongelieden naar Salomon met allergeheimzinnigste geschenken in kisten. Als hij werkelijk een profeet is dan raadt hij wat er in de kisten is, dacht zij. Natuurlijk raadde Salomon alles, maar wij moeten het verhaal hier sterk bekorten. We kunnen volstaan met te zeggen, dat de schone Belkis zich gewonnen gaf, toen zij vernam van Salomons wijsheid en dat zij terstond naar hem toereisde. Dat de koningin van Saba schoon was, behoeft intussen wel geen vermelding. Maar wat wel vermelding verdient is, dat zij een verborgen schoonheidsfout had. Haar benen waren namelijk verschrikkelijk behaard, bijna zo als de poten van een bok. Dit had zij echter steeds zorgvuldig voor ieder weten te verbergen.

Toen Salomon nu vernam dat de koningin naar hem onderweg was, verzamelde hij zijn dzjins. Dzjins zijn, in de Arabische sprookjeswereld, geesten die allerlei wonderbaarlijks kunnen volbrengen. Salomon had legioenen van zulke geesten onder zijn beheer en hij gaf hun terstond de opdracht iets zo wonderbaarlijks tot stand te brengen, dat het koningin Belkis met stomheid zou slaan.

Nu waren deze dzjins echter zeer bevreesd voor één ding: zij zagen aankomen hoe Salomon op de schone Belkis verliefd zou worden en wilden dit tot iedere prijs voorkomen. Want het gevolg zou immers zijn, dat Salomons heerschappij over hen zou overgaan op hun beider toekomstige zoon en zij verkozen de vrijheid. Dus bedach-

[p. 75]

ten zij een list. Zij stelden Salomon voor een schitterend paleis te bouwen van doorzichtig kristal om er koningin Belkis in te ontvangen. Om het geheel nog wonderbaarlijker te doen zijn stelden zij voor onder de kristallen en doorzichtige bodem van de binnenplaats een vijver van het puurste en helderste water aan te leggen, die dan bevolkt zou zijn met kleurige vissen en andere prachtige waterdieren. Salomon, niets kwaads vermoedend, keurde dit plan goed. In één nacht werd het paleis gebouwd. Toen de koningin de volgende dag arriveerde en de binnenplaats betrad, dacht zij dat zij door de vijver moest waden en trok daarom haar kleed een weinig op. Salomon zag de behaarde benen, was een ogenblik verrast, maar ontving haar met niet minder beleefdheid. En het duurde niet lang of de schoonheid van haar gelaat en die van haar geest hadden zulk een uitwerking op zijn hart, dat hij verliefd op haar werd. De dzjins, die het spel nu tòch verloren wisten, kozen de wijste partij en kwamen spoedig aandragen met een schoonheidspreparaat dat de haren als sneeuw voor de zon deed verdwijnen. Salomon nam Belkis tot vrouw, bekeerde haar tot het ware geloof en had een zoon bij haar.

Tot zover het sterk ingekorte verhaal van de Arabische sprookjesdichter. Er blijkt genoegzaam uit, dat koning Salomon in de Oosterse fantasiewereld een zeer levendige figuur gebleven is. Zelfs meer dan dat. De Ethiopiërs beschouwen Belkis niet als een Yemenitische vorstin maar als een Abessijnse. De zoon van Salomon en deze Abessijnse koningin van Saba heette volgens hen Ben Malik, dat is koningszoon, en zijn officiële koningstitel als Abessijns vorst was Menelik I. De voorganger van Haile Selassy vestigde zijn troon op deze legende en deed zijn volk geloven, dat hij de rechtstreekse afstammeling was van de koningin van Saba. Hij nam de titel van Menelik II aan. Als wapen koos hij het koninklijke zegel van Salomon met de bekende inscriptie: Leeuw van Juda. Bij hofceremonies en feesten voerde hij nauwgezet het ceremonieel in dat volgens het

[p. 76]

Oude Testament in zwang was aan het hof van Salomon. Zo groeide een legende ten slotte uit tot de stamboom van het koningshuis van Abessynië.