Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Arend Jan Berkhout]

BERKHOUT (Arend Jan), zoon van Volkardus Berkhout, predikant te Schermerhorn, werd aldaar den 18^den October 1777 geboren. Na den dood van zijn ouders, vestigde zich zijne moeder te Alkmaar, en wijdde zich aan de opvoeding van dezen eenig overgebleven zoon.

Hij doorliep de Latijnsche scholen en veel bragt tot zijn ontwikkeling toe de kennismaking met Jacob Weldijk, toen predikant in de bedijkte Schermer, later te Bloemendaal eindelijk te Gouda. In 1794 vertrok hij naar de hoogeschool te Leiden en verliet haar, na zijne theologische studien voleindigd te hebben, in 1801. In 1802 beriep hem de Herv. gemeente van Etershem en Schardam, in 1804 die van Woudrichem en 13 jaren later, in 1817, die van Zaandijk, waar hij in 1856 emeritus werd.

Zijne meer dan gewone bekendheid in de theologische wereld, bezorgde hem meer dan eene eervolle betrekking, ook die van lid der Synode van Noord-Holland, bij welke gelegenheid hij de openingsrede in de Kloosterkerk te 's Hage hield (1828). Bijzonder verdienstelijk maakte hij zich voor de opleiding der jeugd en het onderwijs, inzonderheid na zijne benoeming tot schoolopziener en tot lid der provine. schoolcommissie in Zuid-Holland, Noord-Brabant en Noord-Holland, en toen hij deze betrekking tot hooge ouderdom had bekleed, legde hij ze, gelijk ook zijn lidmaatschap van het Nederlandsch Onderwijzers Genootschap, neder; het laatste benoemde hem tot eerelid.

Ofschoon Berkhout weinig aanspraak maakte op den titel van letterkundige, daar verreweg het meeste wat hij schreef en door den druk gemeen maakte in onmiddelijk verband stond tot zijne betrekking van leeraar en schoolopziener,

[p. 94]

en de meeste dichtstukjes of verhandelingen van zijne hand in tijdschriften enz. verspreid, anoniem geplaatst of slechts met zijne initialen geteekend zijn, zoo erkende toch de Maats. van Nederl. Letterkunde zijne verdienste als fiksch en bondig schrijver, door hem in 1834 onder hare leden op te nemen. Ook was hij lid van andere vooral van philantropische maatschappijen en ridder van de orde van den Nederl. Leeuw.

Hij is tweemaal gehuwd geweest, met Diderika Hermina Hermanna Geers, dochter van den predikant Diderik Geers, te Loenen op de Veluwe, en met Elizabeth van Doorn, dochter van den kolonel van Doorn, in dienst van Willem V, en Jacoba Wilhelmina van Ouwenaller. Hij overleed den 24^den April 1858.

Van hem zijn in druk verschenen:

De spreuken van Salomon. Een leerboek voor de scholen. Gorinchem 1811.

Dit werkje is kort na de uitgaaf door de Fransche politie opgehaald en zijn de exemplaren opgevoerd naar Amsterdam, waar zij, bij de omwenteling van 1813, met het huis waarin zij waren, verbrand zijn.

Een vers in de lijkzangen op D. Boot, in leven predikant te Heusden. Ald. 1811.

Krumacher's catechismus des Bijbels. Amst. 1816. De vragen tusschen [] zijn door B. ingevoegd.

Nog iets over het houden onzer ringsvergaderingen en derzelver nuttige strekking. In Nieuwe bijdragen tot bevordering van de kennis en verbetering van de Eeredienst enz. D. I, st. 3, bl. 418.

Verhandeling over de vraag: wat leeren de schriften des N. Verbonds van de aanbidding van den Zaligmaker? in Krom's N. Christ. Magazijn, 2e D., 1e st., bl. 1.

Is het wezen of schijn, waarheid of dwaling, als men boven allen het sterfbed van een Christen roemt. Ald. 4e dl., 1e st., bl. 64.

Proeve eener beknopte geschiedenis van het lager onderwijs in ons vaderland. Amst. 1821.

Gezangen bij Jezus dood en begrafenis. Zaandam 1824.

De vereeniging en deelneming in zoovele goede inrigtingen een teeken van den goeden geest in ons vaderlands en de beste waarborg tegen het Rijk der duisternis. Eene Verhandeling (anoniem), in den Recens, ook der Recensenten, 17e D., No. 9.

Dat er kommer en gebrek, dat er zooveel knellende behoefte is, is niet God, maar der menschen schuld. Ald. 1853, No. 4.

Troostgronden en uitzigten om ook nu bij de zware ramp des vaderlands alles goeds van God te verwachten. Leerr. over Jes. 63, vs. 1, 2 en 5a. Amst. 1825.

[p. 95]

De commissie voor de Grieken te Zaandijk aan hare medeburgers. Zaand. 1825.

De mensch een raadsel. Anoniem dichtstuk in den Rec. ook der Recens, 19 D., No. 7.

Redevoering over de dweeperij, in van Kampen's, Magazijn voor wetens., kunst en letter. 7e dl., 1e st., bl. 1.

Redevoering over den invloed des Christendoms op slavenstand en dienstbaarheid.

Nederland en de Maatschappij van Weldadigheid. Anomiem dichtstuk. Beide in Vriend des Vaderlands, 1e 8^ste st., bl. 623-659.

Oefening voor jonge lieden, die reeds de scholen verlaten hebben, voor het departement Koog en Zaandijk. Een verslag in Suringar's Herinneringen en wenken ter onderhouding van het geteerde voor jonge lieden, 3^e D., 1^ste st., bl. 85.

Waarom gelden doorgaans in het menschelijk oordeel meer de gaven des verstands dan deugd en adeldom des harten? (anoniem) in Rec. ook der Rec., 21e D., No. 1, bl. 15.

Leerrede over Psalm 7, vs. 17 en 18. Ter gedachtenis van zijne 25jarige Evangeliedienst. Zaand. 1828.

Voorlezing ter wijziging van den leeslust van jonge lieden, in Suringar's Herinneringen enz., 3e D., 2e st., bl. 156.

Over het verband tusschen ongeloof en bijgeloof. Voorlezing, in den Rec. ook der Rec., 22e D., p. 3. Mengelw., bl. 97.

B.F. Tydeman aan den heer. A.J. Berkhout, met Berkhout's antwoord in Rec. ook der Rec., 22 D., No. 7, bl. 269.

Nog een woord aan den heer B.F. Tydeman. Ald., D. 22, No. 10, bl. 403.

Redevoering over het onderscheid van grondbeginsel in de vroegere en tegenwoordige Nederl. opvoeding. (Anoniem.) Ald. D. 23, No. 10, bl. 413.

Moed en kracht werkdadig betoond, bij vertrouwen op God, het eenige meer zeker middel tot redding des vaderlands. Leerrede over 1 Sam. 14 vs. 6. Amst. 1830.

Voorlezing over het gebruik van zoovele wenschen in huis en in de zamenleving, in den Rec. ook der Recens., 23e D., No. 11. Mengelw. bl. 474.

Herinneringen aan den dag der openbare belijdenis voor onze aankomende leden.

Gezangen op Jezus Hemelvaart. Zaand. 1834.

Redevoering bij het 50jarig bestaan van de Maatsch. tot Nut van 't Algemeen. Ald. 1835.

Het 200jarig bestaan van ons Christelijk bedehuis. Leerr. over 2 Chr. 6 vs. 20 en 21. Ald. 1842.

Feestrede ter gedachtenis mijner 25jarige Evangeliedienst in de Hervormde gemeente van Zaandam, over Hand. 26 vs. 22 en 23. Ald. 1843.

[p. 96]

Afscheid van de Evangeliebediening, mijn laatste woord aan de gemeente te Zaandijk. Leerrede over 2 Timoth. 4, vs. 7, 6.

Behalve kleine stukjes in de Evangelische Kerkbode, het Algem. Letterl. Maandschrift enz.

Ontleend aan 's mans levensbeschr. door A. Beeloo, voor de Handel. der jaarl. verg. der Maatsch. v. Letterk. 1858.