Biographisch woordenboek der Nederlanden. Bijvoegsel

[Jacob Badon Ghyben]

BADON GHYBEN (Jacob), zoon van Joannes Badon Ghyben en Elisabeth Knipschaer, werd den 30^sten Junij 1798 geboren te Arnhem, waar hij tot zijn 13^de jaar op de gewone scholen het aanvankelijk onderwijs genoot. Toen zijn vader in 1811 als ontvanger der directe belastingen te Zutfen werd geplaatst, vond de jonge Badon daar eene uitstekende gelegenheid om aan zijnen lust voor wiskundige studiën te voldoen aan het Wis- en Aardrijkskundig Instituut van het departement Zutfen der Maatschappij ‘Tot nut van 't Algemeen’, onder de leiding van den heer J.P. Kretschmer. Niettegenstaande zijn bijzonderen aanleg en groote voorliefde voor de wis- en natuurkundige studiën, werd Badon voor den ambtenaarsstand bestemd, en, na aanvankelijk op het kantoor van zijnen vader werkzaam te zijn geweest, in 1826 benoemd tot surnumerair bij de administratie der directe belastingen en in- en uitgaande regten en accijnsen in de provincie Gelderland, ter standplaats Zutfen. Hij verwaarloosde echter zijne wis- en natuurkundige studiën daarbij zoo weinig, dat men hem, bij het overlijden van den heer Kretschmer in 1826, den geschiksten persoon vond om als diens opvolger op te treden. De betrekking van leeraar aan het Wis- en Aardrijkskundig Instituut te Zutfen nam hij, gelijktijdig met die van surnumerair bij de belastingen, waar tot het jaar 1828, toen hij bij de oprigting der Koninklijke Militaire Akademie te Breda, vooral op aanbeveling van den Utrechtschen Hoogleeraar Schröder, tot leeraar der 2^de kl. in de wiskunde aan die instelling werd benoemd. In 1830 werden, ten gevolge van den Belgischen opstand, de lessen aan de Militaire Academie geschorst, en in 1832 de cadetten van de genie en den waterstaat tijdelijk aan het instituut voor de marine te Medemblik geplaatst, waar hun wiskundig onderwijs gedeeltelijk aan Badon werd opgedragen. Bij de heropening der Akademie in 1836, werd hij bevorderd tot leeraar der 1^ste klasse, in 1842 tot lector, terwijl hem in 1845 de onderscheiding te beurt viel van door Z.M. tot

[p. 48]

ridder der orde van den Ned. Leeuw te worden benoemd. In 1846 werd Badon aan het hoofd van het wis- en natuurkundig onderwijs aan de Militaire Akademie gesteld; een veelomvattende werkkring, die nog aanzienlijk werd uitgebreid, toen in 1850 het Instituut voor de Marine met deze instelling werd vereenigd. Hij behield daarbij nog steeds den titel van lector, welke hij eerst in 1855 met dien van hoogleeraar verwisselde. Intusschen nam zijne hardhoorigheid, een gebrek dat zich langzamerhand bij hem had geopenbaard, meer en meer toe, en was oorzaak dat hem in 1860 een eervol ontslag uit zijne betrekking moest worden verleend. Ruim negen jaren genoot hij eene welverdiende maar nog altijd zeer bezige rust, en overleed op 31 Januarij 1870 te Breda, in den ouderdom van 71½ jaar.

Was Badon uitstekend als onderwijzer, en had hij welligt zijn wedergade niet in duidelijkheid van voordragt en juis theid van uitdrukking, geen minderen roem verwierf hij zich door zijne menigvuldige wiskundige geschriften, die, althans wat de grootere betreft, wel meerendeels oorspronkelijk ten behoeve van het onderwijs aan de Militaire Akademie werden opgesteld, maar ook daar buiten grooten opgang maakten door de oorspronkelijkheid, helderheid en grondigheid, waardoor zij zich kenmerkten, en die hem ook eerst in 1848 het correspondeerend lidmaatschap der eerste klasse van het toenmalig Kon. Nederl. Instituut van Wetenschappen, en na diens herschepping in de Kon. Akademie van Wetenschappen, het gewoon lidmaatschap van dit ligchaam verwierven. Voorts was Badon van 1830 tot 1858 eerste secretaris (tevens voorzitter van de wetenschappelijke commissie) van het Wiskundig Genootschap te Amsterdam, onder de spreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven, als hoedanig hij toen door den hoogleeraar C.J. Matthes werd vervangen; en sedert 1845 lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen.

Badon was in 1829 gehuwd met, zijne tegenwoordige weduwe, Jaqueline Jeanne van Hamel. Van de tien kinderen, welke zij hem schonk, overleefden hem slechts drie dochters en twee zonen, die als kapitein der artillerie en der genie eene eervolle plaats in het Nederlandsche leger bekleeden.

De belangrijkste geschriften van Badon zijn de volgende:

Beginselen der stelkunst, door J. Badon Ghyben en H. Strootman. Breda 1838. (8^e druk 1873.).

Beginselen der stelkunst, 2e stuk, door J.B.G. en H.S. Breda 1841. Later herdrukt onder den titel: Beginselen der hoogere stelkunst. 5e druk 1870.

Beginselen der hoogere meetkunst, door J.B.G. Breda 1842, 4^e druk 1875.

[p. 49]

Beginselen der meetkunst, door J.B.G. Breda 1844. 7e druk 1874.

Beginselen der differentiaal- en integraalrekening, door J.B.G. Breda 1847. 2e druk 1861.

Kort begrip der hoogere meetkunst, door J.B.G. Breda 1848. 2 druk 1358.

Gronden der beschrijvende meetkunst, door J.B.G. Breda 1858. 3e druk 1869.

Bijdragen tot bevordering van het onderwijs in de wiskunde, door J.B.G. 5 stukjes. Breda 1860-1866. (Eene aanvulling van zijne Beginselen der meetkunst.)

Beginselen van de statica der vaste ligchamen, door M.C.F. Simon, onder medewerking van J.B.G. Breda 1868-1872.

Verhandelingen in de werken uitgegeven door het Wiskundig Genootschap: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven:

Verhandeling over het Theorema van Sturm, betreffende de hoogere-magts vergelijkingen. (Nieuwe wis- en natuurkundige verhandeling van het genootschap, D. I, 1836.

Over den cirkel, die drie gegeven cirkels raakt. Ibid. D. I, 1839.

Opsporing van de middelspunts-doorsneden eener ellipsoïde, die met elkander overeenkomen ten aanzien van inhoud, vorm of excentriciteit. Archief, uitgegeven door het genootschap 1869.

Als eerste secretaris van dit genootschap was hem voorts de redactie opgedragen van de verzamelingen van wiskundige voorstellen en opgaven, door het genootschap van 1830-1858 in het licht gegeven, - een zeer omvangrijke arbeid, die o.a. ook de beoordeeling van de ingekomen oplossingen in zich sloot.

Verhandelingen in de werken van het Kon. Nederl. Instituut, later Koninklijke Akademie von Wetenschappen:

Over de stabiliteit des evenwigts bij drijvende ligchamen. Tijdschr. voor de wis- en naarkund. wetenschappen, uitgeg. door de 1ste klasse van het Kon. Ned. Instituut, D. IV, 1850.

De stand der drijvende balken, proefondervindelijk toegelicht. Verslagen en mededeelingen der Kon. Akad. van Wetensch. D. IV, 1856.

Onderzoek, hoe de rigtingen van de hoofdassen der ligchamen en de waarden hunner momenten van traagheid ten opzigte van die assen in verband staan met het als oorsprong gekozen punt. Verhandeling der K.A. van W.D. III, 1856.

Over de bepaling van de spherische aberratie der linzen. Versl. en meded. Dl. VII, 1857.

Oplossing van een stelkundig problema, betrekking hebbende tot het vinden van den grootsten last, die door eenige steunpunten kan gedragen worden. Verhand. D. VII, 1859.

Bijdrage betreffende het vraagstuk van Malfatti. Versl. en mededeel. D. XII, 1861.

[p. 50]

Beschouwing over de betrekkingswijzers der vierkantswortels uit onvolkomen vierkanten. Versl. en meded. D. XVII, 1865.

Nieuwe bijdrage tot het vormen der vergelijkingen, die de uit één hoekpunt getrokkene zijden en diagonalen eens regelmatigen veelhoeks tot wortels hebben. Versl. en meded. Tweede reeks, D. I, 1866. Van deze verhandeling is eene Fransche vertaling opgenomen in de Archives Neerlandaises. Tome I.

Beschouwing van den regelmatigen 257-hoek. Versl. en meded. 2^e reeks, D. II, 1867.

Over eene bijzondere eigenschap van evenwijdige krachten, wier som gelijk nul is. Versl. en meded. 2^e reeks, D. II, 1868.

Part. berigt.