Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Joannes Jacobus Schultens]

SCHULTENS (Joannes Jacobus), zoon van den vorige, in 1716 te Franeker geboren, wijdde zich vroeg aan de godgeleerdheid en de Oostersche talen. Op 26 jarigen leeftijd leverde hij door zijne dissertatie de utilitate dialectorum orient. ad tuendam integritatem codicis Hebraei (L.B. 1742) het bewijs dat men in hem den erfgenaam en handhaver van den ouderlijken roem mogt verwachten. Kort daarna werd hij hoogleeraar in de godgeleerdheid aan de hoogeschool te Herborn. Zijn verblijf was aldaar niet van langen duur. Reeds in 1749 werd hij tot hoogleeraar in de godgeleerdheid en Oostersche talen te Leiden beroepen, en wijdde den 27 September van dat jaar zijn ambt in met een Oratio de fructibus, in theologiam redundantibus ex penitiore linguarum orientalium cognatione. Na den dood van zijn vader werd hem den titel van interpres legati Warneriani en het regentschap van het staten-collegie opgedragen.

Schultens was dus in drievoudige betrekking aan de hoogeschool werkzaam. In de oostersche talen drukte hij de

[p. 531]

voetstappen van zijn vader en was hij hem, volgens het oordeel van bevoegden, niet alleen in grondige en uitgebreide kennis gelijk, maar had zelfs nog meer arabische schrijvers gelezen. Veel geleerde werken bezitten wij niet van zijne hand, maar hoe onvermoeid hij was in de oostersche studiën, getuigen zijne schriftelijke aanteekeningen op een groot aantal werken, die later in bezit van den hoogleeraar van der Palm zijn gekomen. Even als zijn vader drong hij ernstig op het beoefenen van het arabisch en van de verschillende oostersche dialekten aan, en meende als deze, dat men de oostersche taalstudie niet met het hebreeuwsch moest aanvangen. Onder de kweekelingen, die zijne school voortbragt, behooren zijn zoon Hendrik Albert en de hoogleeraar Scheidius.

Dat ook het Nederduitsch in hem een ijverig beoefenaar vond, blijkt uit zijne geschrevene aanteekeningen op Kiliaan, Huydecoper en Hoogstraten's woordenboek. Glasius gewaagt uitvoerig van de kerkelijke twisten, waarin hij gewikkeld werd, zoo als in de zaak van den Zwolschen predikant van den Os en met den dortschen predikant Bareuth over de uitgave der dictaten over den Catechismus van zijn vader. Hij werd den 27 November 1778 door den dood aan de hoogeschool ontrukt.

Hij schreef:

Lijkreden op H. Boerhaave, vert. door J.J.S. Leid. 1739. 4^o.

Dissertatio ad loc. Philipp. II:5-11. L.B. 1743.

Sylloge Dissertationum philol. exeget a diversis Scriptor. edit. sub. praes. A et J.J. Schultens et N.G. Schroederi. L.B. et Leov. 1772-1775.

Waarschuuwing op de katechismus-verklaaring van A. Comrie. Leid. 1755. 4^o.

Hoognoodig addres aan de faculteit te Utrecht. Leid. 1755. 4^o.

Brief aan N. Holtius over den pred. A.v.d. Os. Leid. 1755. 4^o.

Antwoord aan J. Doitsma. Leid. 1755. 4^o.

Antwoord aan den kerkeraad van Rotterdam. Leid. 1755. 4^o.

E. Hollebeek. Redev. over het toen kleinachten der goddelijke openbaring, vert. door J.J.S. Leid. 1769. 4^o.

Nieuwejaarsgift aan twee voorstanders der Formulieren. Leid. 1754. 4^o.

Briefwiss. tusschen J.J. Schultens en J. Bareuth over de uitg. v.d. Heid. Catechismus. Hierbij behooren: Openhart. brief van een Leidsch student. Twee brieven van een Leidsch candidaat. Recensie der briefwiss. in de Ned. Bibl. alle in 4^o.

Dissertt. de utilitate Diall. O.O.L.B. 1742. 4^o.

Zijne Bibliotheek is den 18 Sept. en volgg. dagen verkocht. 1780. Zijne hss. komen voor op den Catal. Bibl. J.H. van der Palm 1841, Cat. Libr. mss. qui inde ab anno 1741 Bibl. Lugduno Batavae accesserunt p. 290, en op Cat. der Bibl. v. Ned. Letterk. D. I. bl. 61, 62, D. III. bl. 9.

[p. 532]

Zie Saxe, Onom., T. VIII. p. 63, 64; Ferd. Stosch, Nova erud. Europa, T. XVI. p. 1065 seqq.; Te Water, Append. Nar. rat. de Acad. Lugd. Bat., p. 41, 224; Gerdes, in Scrinio Antiq., p. 566; H.A. Schultens, Orat. de studio Belg. in liter. Arab., p. 43-46; E. Scheidius, Orat. de eo, quod Schultensii cet, p. 6; Kantelaar, Lofred- over H.A. Schultens, bl. 73; 74; Ypey en Dermout, Gesch. d. Ned. Herv. kerk, D. III. bl. 483 verv., 491 verv.; Siegenbeek, Gesch. d. Leidsche Hooges., D. I. bl. 276, 300, 316, D. II. bl. 204, 205, 286; Glasius, Godgel. Nederl.; Bouman, Gesch. d. Geld. Hooges., D. II. bl. 320, 321, 332, Collot d'Escury, Hollands roem, D. III. bl. 85, A. III. bl. 393; van Kampen, Bekn. Gesch. d. Ned. Letter., D. II. bl. 277, 278, D. III. bl. 182; Ypey, Gesch. v.d. Chr. kerk in de 18 eeuw, D. III. bl. 442; Schotel, Kerk. Dordr.; Dez. Gesch. der L. Bibl.; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Abcoude, Naamr.; Muller, Cat. v. portr.