Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 17. Eerste stuk

[Cornelis Schonaeus of Schoon]

SCHONAEUS (Cornelis) of SCHOON, in 1540 te Gouda geboren. Hij schijnt van eene deftige familie geweest te zijn. Te Gouda in de oude talen onderwezen zijnde begaf hij zich naar Leuven, om zich daar op de wijsbegeerte toe te leggen, doch de lust tot de studie der oude schrijvers was sterker, dan tot de schoolsche vormen der wijsbegeerte van die dagen. Niettegenstaande den herhaalden aandrang van zijne leermeester Janus Beverus verliet hij de ingeslage baan en wijdde zich aan de beoefening der oude letteren toe. Hij had een bijzonderen neiging voor de dichtkunst en dit gedeelte der oude letteren trok hun vooral aan. Het eerste wat hij, ten blijke van zijne beoefening der Latijnsche poezie het licht deed zien, was een bundel gedichten (carminum libellus) en een blijspel Tobaeus getiteld (beiden te Antw. bij Plantijn 1570. 8^o.) Dit blijspel was uit de gewijde geschiedenis genomen. Het was toen ter tijd reeds niet geheel zonder voorbeeld dat men soortgelijke stukken maakte. Men oordeelde dat de blijspelen van Terentius minder geschikt waren voor jongelieden. Plautus keurde men om zijne onkieschheid geheel en al af en ofschoon Terentius beschaafder van taal en minder beleedigend voor het gevoel is, stootte men zich toch aan den aard der onderwerpen die daarin voorkwamen; maar vermits voor de kennis der taal die schrijvers bijna onmisbaar waren, en de verminkingen ten dien einde aan sommige plaatsen tot bevordering der goede zeden toegebragt, niet voldeden, hadden enkelen reeds gepoogd stukken in den stijl van Teren-

[p. 392]

tius te maken, doch door te weinig bekendheid met taal en stijl slecht werk geleverd. Schonaeus, geheel in den geest van Terentius ingedrongen, door gezette en aanhoudende beoefening en geleid door zijn vernuft, gaf in de Tobaeus eene proeve die algemeen bijval vond. Eene tweede proeve van denzelfden aard als het eerste stuk was: Nehemia of het hersteld Jerusalem. Weldra werd dit gevolgd door Saulus. De ervarenheid in de oude talen en braafheid van Schonaeus, die hieruit duidelijk bleken, gaven aanleiding dat hij omtrent 1575 als rector der Latijnsche school te Haarlem beroepen werd. De meeste scholieren waren toen verstrooid, maar de krachtige geest en het kloek verstand van Schonaeus kwamen alles te boven en herstelden de school in haren vorigen bloei, waarin zij vroeger had verkeerd, voor dat de Spanjaarden in 1572 het beleg vóór Haarlem hadden geslagen. Hij vervaardigde tijdens zijn rectoraat nog de tooneelstukken: Naäman, Josephus en Juditha en op vele scholen vervingen deze stukken toen de blijspelen van Terentius. De 6 reeds verschenen stukkea zijn in 1595 te Keulen in één bundel uitgegeven onder den naam van Terentius Christianus. Toen het Schonaeus ter oore kwam dat men zijne stukken onder dien wijdschen titel had uitgegeven, was dit niet zeer naar zijn zin, zoowel om dat hij nederig van aard was, als omdat men zich daarin veranderingen veroorloofd had.

De staten van Holland en West-Friesland droegen hem op een Latijnsche grammatica in de manier van die van Valerius te zamen te stellen. Haarlem 12^o. Deze vond echter minder bijval dan zijne blijspelen en zelfs bij velen nog al tegenkanting.

In 1600 leverde Schonaeus een tweede zestal blijspelen, Susanna, Daniel, Triumphus Christi, Tijphlus, Pentecoste en Ananias, en 3 jaren later (1603) een derde bundel, opgedragen aan Tilman van Wou, commandeur van de ridder van St. Jan te Haarlem. Deze bundel bevat: de Baptistas (tragicocomoedia), Dijscoli, Pseudostratiotae, curae en Vitulus (kluchten of zotte kluiten). De 3 laatste had hij reeds vroeger opgesteld, de 2 eerste kort te voren gedurende eene slepende ongesteldheid welke hem geene inspanning of ernstige bezigheden toeliet.

Het Elegiarum liber achter den 3^de bundel der Amsterdamsche uitgave van Schonaeus gedichten (1645) is waarschijnlijk eene vermeerderde 2^e uitgave van het carminum libellus.

Nog bestaat er eene verzameling puntdichten en andere korte stukjes aan zijn vriend Eugenius Peereboom van Gouda opgedragen, meest het werk van vroegere studiën.

Toen de last des ouderdoms en verzwakking Schonaeus begonnen te kwellen, kreeg hij zijn ontslag, hetgeen hem eervol en met behoud van zijn volle tractement door de Haar-

[p. 393]

lemsche regering gegeven werd in 1600. Theodorus Schrevelius die hem reeds eenigen tijd vroeger tot zijne hulp in het onderwijs was toegevoegd volgde hem op.

Den 23 November 1611 overleed Schonaeus in den ouderdom van 71 jaren.

Schrevelius, eenmaal zijn leerling, maakte op hem het volgende grafschrift.

Rector juventae musici ductor gregis
Schonaeus egi fabulam fictam prius;
Veram peregi; summus hic actus mihi
Scenam relinquo, vos valete et plaudite.

Schrevelius noemt hem: een wonderbaarlijk bouwman van kloeke verstanden en zijnen meester wiens geheugenis hij niet dan met zijn leven zal afleggen.

Petrus Scriverius spreekt bij meer dan eene gelegenheid van hem als van een verdienstelijk man aan wien hij zijn eerste vorming en opleiding en zijn smaak van de Latijnsche dichtkunst te danken had.

Hij genoot in hooge mate de achting van alle geleerden van zijn tijd.

Hij was gehuwd en had kinderen. Een daarvan heette Balthasar Schonaeus, die een reis naar Frankrijk in Italië deed.

Er bestaat eene afbeelding van Schonaeus.

De Terentius Christianus verscheen ook Antv. 1589. Colon. 1614. Amst. 1629, 1646. Antv. ap. Plant. 1581, 1548, Colon. 1599. 8^o. De Saulus. Antv. 1581, 1599. Men vindt vindt ook gedichten van hem in Deliciae Poët. Belg. T. IV, p. 68, 87. De uitgaaf te Parijs 1779. 8^o. bevat slechts de Naäman, Tobaeus, Pseudostriatiota en Vitulus. P. van Godewyck volgde de Dyscoli in zijne Wittebroodskinderen na.

Zie Saxe, Onom, T. III. p, 462; Val. Andreas, Bibl. Belg. in Curis Secundis, p. 163, 860; Sweertii, Ath. Belg., p. 195; Foppens, Bibl. Belg., T. I. p. 218; Theod. Scriverii Harlemum, p. 268, 269; P. Scriverii, Poëm., p. 117; Hegenitii, Itiner, p. 18; Bat. S., T. II. p. 490, 491; Morhofius, VII. Polyhist. Literar., C. III. 916, p. 1069; Franc. Dionys. Camusatus ad Ciaconii Bibliothecam, p. 150, 951; Philel. Timaretis, Collectio Monum, p. 33; Hoeufft, Parn. Lat. Belg., p. 62; Peerlkamp, de Poëtis Lat. Neerl., p, 226; Paquot, Mém., T. II. p. 462; Quérard, Hist. Lat. de France, T. VIII. p. 545; Traité des Etudes. T. I. p. 473; Dict. des Anonym. 2 edit. n^o. 21536; Biogr. Univ., T. XLI. c. V. Moreri, i. v.; Konst- en Letterb., 1841 n^o. 39, n^o. 49 1843 n^o. 32; C. de Koning, Tafereel der stad Haarlem, D. IV. bl. 17; Constthoon. juweel der stad Haarlem; Schotel, Wittebroodskinderen van P. v. Godewyck, voorrede, van der Aa, N.B.A.C. Woordenb.; Kok; Nieuwenhuis; Kobus en de Rivecourt; Muller, Cat. v. port.; mr. J.H. van der Schaaff, Levensschetsen van voorname mannen van Haarlem, bl. 55. volgg.