Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 16

[Johan Frederik Reitz, Reits of Reiz]

REITZ, REITS of REIZ (Johan Frederik). In het laatst der 17e en begin der 18 eeuw bloeide Johan Hendrik Reitz een Duitsch godgeleerde, die in zijn tijd door onderscheidene theologische schriften bekend, en op meer dan eene plaats werkzaam was. Hij is althans predikant en inspector geweest te Offenbach, tusschen Hanau en Frankfort, alsmede inspector der Hervormde kerken in het graafschap Solms. Om zijne sociniaansche gevoelens van zijne bedieningen ontzet, leefde hij beurtelings te Neder-Wesel, waar hij een kostschool stichtte, en te Terborg, een dorp in het graafschap Zutphen. Hij overleed in 1721. Zijn oudste zoon Johan Fredrik werd den 23 September 1695 op het slot Braumfels in de Westerau geboren. Na het onderwijs van den kandidaat in de godgeleerdheid Zepper, en vervolgens dat van zijn vader op het gymnasium te Siegen, waar deze

[p. 227]

tot rector benoemd was, en vervolgens te Wesel van den kandidaat Schmids genoten te hebben, begon hij aan het aldaar door zijn vader gestichte kostschool onderwijs te geven Vandaar begaf hij zich in 1714 naar Utrecht als onderwijzer van den jongen erfprins van Nassau-Siegen. Tegelijkertijd legde hij zelve zich op de letteren en de geneeskunde toe, en hoorde Vitriarius, P. Burman, Rad, Leusden, Joseph Serruner en Jac. Vallan. In 1718 verdedigde hij onder Serrurier eene Diss. de trituratione alimentorum in ventriculo. In het volgende jaar verkreeg hij een aanstelling als praeceptor aan de Erasmiaansche school te Rotterdam en in 1720 promoveerde hij te Utrecht tot med. dr, na de verdediging eener Diss. de morbis divitum. In hetzelfde jaar bood men hem het rectoraat te Zalt-Bommel aan. Hij sloeg dit aanbod af, gelijk ook het praeceptoraat der derde klasse bij de Hieronymiaansche school te Utrecht. Een jaar later werd hij praeceptor eener hoogere klasse aan het gymnasium te Rotterdam, en verkreeg zijn broeder Wilhelm Otto Reitz, toen praeceptor te Kleef, zijn praeceptoraat. In 1724 werd Reitz op nieuw, doch nu als conrector te Utrecht, beroepen. Hij aanvaardde die betrekking met eene oratio over de woorden van Terentius provinciam cepisti duram. Deze rede is niet gedrukt, maar wel zijne later bij openbare promoties gehoudene redevoeringen de orgine gymnasii Hieronymiani en de bibliomania (1738). In 1728 werd hem het rectoraat te Delft aangeboden, in 1740 werd hij, in de plaats Henricus Arntzenius, rector, en in 1745, na het overlijden van Jsaac Verburg, tot rector te Amsterdam benoemd. Hij bleef echter te Utrecht, waar bij door den magistraat tot buitengewoon hoogleeraar in de rhetorica en poëtica werd aangesteld. Hij aanvaardde deze betrekking met een oratie de priscorum oratorum in dicendo libertate. Tegen het einde van 1747 stierf de beroemde Arnold Drakenborch, en werd Reitz, op voorspraak van Willem IV, in zijn plaats tot gewoon hoogleeraar in de geschiedenis en welsprekendheid benoemd. Hij aanvaardde deze post met eene redevoering qua demonstravit artium scientia carentem criticum hominem esse Platonicum.

In 1750 werd hij rector magnificus, en legde die betrekking den 29 Maart 1751 neder met een rede de censoribus librorum. Den 20 Januarij 1752 hield hij eene oratio funebris in obitum vir. clar. Jacobi Odei, en in 1768, bij het neêrleggen van het rectoraat, de emendandis academiis. Hij overleed den 31 Maart 1778, in den ouderdom van 83 jaren.

Behalve deze orationes gaf hij in het licht: De ambiguis, medüs contrarüs Ultraj. 1736, p. 8. Zie Acta erud. Lips. 1738, p. 109.

S. Eerenaci apologia pro Horatio, contra injustas accusationes censoris in diurno literario, sive Journal litteraire, anni 1736, T. 23, p. 11 a p. 409-431; in Misoell. observat. cit. in aucto-

[p. 228]

res veteres et recentiores 1737, vol. VIII; T. I, p. 179-201. Graeae linguae dialecti Maittairii cum praefatione et fragmento inedito Apolloni Dyscoli. Ultr. 1738, 8 maj.

Rosini antiquitates, met eene voorrede en eenige verbeterin-Amst. 1743, 4.

Eene uytvoerige Historie van Moskovien of oude en nieuwe staat van 't Russische of Moscovische Keizerrijk. Utrecht 1744, 4 d. 4.

Hij voltooide met zijn broeder Karel Koenraad de beroemde uitgaaf der Opera Luciani door Hemsterbuis en Gessner aangevangen. (Luciani Opp. Gr. et Lat. c.n. Hemst. ed. J.F. Reitzio et cum Indice C.C. Reitzii, Amst. 1743, ultra). 1746 IV voll 4.

Dit werk, waarvan hij misschien minder dank inoogste dan hij verdiende, wikkelde hem in een hevigen pennestrijd, ten gevolge eener hatelijke beoordeeling in de Acta erud. Lipsiens. bij welke gelegenheid hij en zijn broeder in het licht gaven: Jo. Fred. et Car. Reitzii, apologia adversus criminationes Anonymi in Miscellaneis Lipsiensibus cum supplemento ad ambigua. In 1747 bezorgde hij de eerste, en kort voor zijn dood, in 1774, de zesde uitgaaf van Neoporti Rituum Romanorum succincta Explicatio.

Ook gaf hij met Verburg, doch zonder zijn naam, Suiker's Algemeene Geschiedenis in het licht.

Hij vervaardigde ook Latijnsche gedichten. Bekend is zijn Carmen seculare (bij het eeuwfeest der Hoogschool 1736). Ook plaatste hij een gedicht vóór het werk van zijn broeder de Itenere Zelandica, een epitaphium op prof. Serrurier in Boekz. der Gel. Wereld, April 1742, bl. 658. Ook hield hij den 11 Julij 1766 een Panegyricus Guil. V. Araus. principi dictus in Basilica majore, en zette de Jubelrede van Drakenborch in het nederd. over (Boetzaal 1736 Aug. bl. 166).

Bekend zijn zijne Themata, die hij voor eigen gebruik had opgesteld, en buiten zijn weten op naam van zekeren Theodorus van Gulpen bij van der Spek te Rotterdam waren uitgegeven.

Reitz viel van Gulpen hevig aan in Boekzaal Febr. 1743 bl. 188, en deze verantwoordde zich op een wijze, die hem weinig eer aandeed. In 1753 verscheen een vierde met 150 exercitiënvermeerderde uitgaaf van dit Schoolboek; in 1760 een vijfde druk, getiteld: Eenige honderd Themata, geschetst naar de regels van de Syntaxis en verdeeld in vijf classen, naar de verscheiden vorderingen der leerlingen. Met een toegift van moeijelijke Duitsche spreekwijzen in het Latijn vertaald. Nog in dezer dagen is dit werkje door prof. Bosscha op nieuw bewerkt.

Zie Saxe, Onom. T. V, II p. 455, 456; Anal. p. 735; J.O. Strodtmanni, Nova erudita Europa; S. I, p. 1-13; part. IX, p.

[p. 229]

85-89; Geanerus, Isagoge, T. II, p. 421; Heringa, de Auditorio, p. 132, 148, 206; Bergmanni, annot. ad Ruhnk. elog. Hemst. w. p. 331 seq; Relat. Gotting de Libr. Nov. Fasc II, p. 312, 348; Burmanni Traj. erud. p. 269, 323; Bouman, Ges. der Geld Hoogesch., D. II, bl. 231, 237; Ekker, de Hieronymusschool te Utrecht 2e Ged. bl. 31 volgg.; Boekz. d. Gel. Wereld, D. II, bl. 718; Bibl. te Water, p. 370; Hambergers, Geleh. Teutchland, roo p. 939; Meusels Nachtrag. p. 399; N. Gel. Europa, T. I, p. 1-15; Hirsching, Hist. Liter. 85-89; Handb. c. V.; Rotermund, Mensels, Lexic XI p. 214 f.; Biogr. Univ. i.v.; Nov. Biogr. Nation., i. v; Abcoude, Naamr. Aanh. bl. 176; Kobus en de Rivecourt.