Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 13

[Antonie Niermeijer]

NIERMEIJER (Antonie), zoon van Johan Hendrik Niermeijer en Petronella Figée, werd 2 Sept. 1814 re Vlaardingen geboren. In Februarij 1829 werd hij leerling aan de Latijnsche school te Schiedam, die onder de leiding stond van den rector mr. G.C. Brillenburg, die al spoedig met den jongeling, vol lust voor wetenschap en genot voor het schoone was ingenomen. Het Hebreeuwsch leerde hij bij den predikant Overman aldaar. Wel toegerust, vertrok hij in 1833 naar de hoogeschool te Leyden, waar hij in zijn derde academie-jaar loffelijk vermelding kreeg op zijn antwoord op de vraag: qualis fuit inter populos in patria nostra sedem habentes, Religionis et Sacrorum conditio, antequam Christiani erant, quis ei cum Mythologia, sive Septentrionali seu Graeca, Latinave, nexus intercessisse videtur? quae postea eius superfuerunt reliquiae et vestigia? Den 9den November 1836 werd hij kandidaat in de godgeleerdheid, den 4den October 1838 proponent bij het Prov. kerkbestuur van Zeeland, en den 7den Maart 1840 predikant te 's Heer Arendskerke en Baarsdorp. Aldaar bevestigde hem dr. J. ab Utrecht Dresselhuis, predikant te Wolfaertsdijk, met wien hij spoedig, bij zeldzame overeenkomst in studierigting, bevriend werd. Toen Niermeijer te 's Heer Arentskerke kwam, leed hij aan een oogkwaal, waarvan hem zijn ambtgenoot J.L.A. Kremer te

[p. 199]

Heeze in Noordbrabant, in wiens kunde en ervaring hij vertrouwen stelde, genas.

Te Heeze vond hij meer dan hij gehoopt had, eene levensgezellin in Jantina Diddens, met gelijke bedoeling uit Oost-Friesland gekomen. Met zijne genezing en door het huwelijksleven, scheen ook Niermeijer zelf in meerder opzigten een ander mensch te worden. Hij werd weder gezellig, doch hechtte zich het meest aan de ouden van jaren, en werd weldra de gevierde in den kring der ambtgenooten, die erkennen moesten gedurig van hem te leeren, en de man des volks, dat hem gaarne hoorde, zoowel wanneer hij in de Nutsvergaderingen verzen voorlas of verhandelde over ‘bezem’ ‘slaapmuts’ enz. als wanneer hij des Zondags het evangelie verkondigde. Hij legde mede de grondslagen van het Theologisch Genootschap Philomathia en gaf den eersten stoot aan de vereeniging Bellamy te Heinkenszand, aan meer openbare voordragten gewijd.

Maar Niermeijer reciteerde niet alleen, hij maakte ook verzen, en gaf, schoon hij er weinig waarde aan hechtte, er eenige van in het licht. Zijn voornaamste arbeid te dezen is evenwel zijne Beschouwing en dichterlijke navolging van het lied der liederen, eene ringslezing van Maart 1842, geplaatst in de Fakkel door dr. Sprenger van Eijk (D. XV of Latere bijdragen), 1843, groot 80 blz., waarin hij erkent, dat dit erotisch dichtstuk hem een lievelingsboekje was geworden, waartoe zich nu en dan zijne studie bepaalde, terwijl hij vroeger zelfs aan eene dichterlijke navolging er van zijne krachten had beproefd.

Doch diergelijken arbeid verrigtte hij zonder schade van hoogere oefeningen. Hij beproefde zijne krachten aan eene beantwoording van de vraag van het Haagsch Genootschap over de echtheid van den Brief aan de Efeziers, die in September 1846 met goud werd bekroond. Op verzoek van zijn vriend Dresselhuis plaatste hij een der eerstelingen van zijne exegetische en kritische studiën in diens Bijdragen tot bevordering der Bijbelsche Uitlegkunde (Verh. over Hand. II:1), die als voorlezing in den ring gediend had, terwijl niet lang daarna in de Jaarboeken voor Wetensch. Theol. D.V. St. I zijn: Iets over de opschriften der Algemeene Zendbrieven van Paulus werd aangetroffen. Aan het einde des jaars trad zijne bekroonde Verhandeling over den Brief aan de Efeziërs in het licht en werd in 1848 en 1849 door Vervolgen verrijkt, terwijl daarenboven ook nog werd uitgegeven het werkje, getiteld: Het hedendaagsche standpunt van de kritiek des N.T., tezamen evenwel slechts vruchten van snipperuren; want sedert het Haagsche Programma voor het jaar 1847, waren Niermeijer's gedachten bepaald bij de Schriften, die aan Johannes worden toegekend, waarvoor directeuren hem 9 Sept. 1850

[p. 200]

op nieuw een gouden medaille toekenden. Zijne verhandeling werd in 1852 uitgegeven en kort daarna door een Vervolg gevolgd. Intusschen waren andere vereerende onderscheidingen niet achtergebleven. Het Zeeuwsch Genootschap bood hem in 1848 en de Maatschappij van Ned. Letterkunde in 1849 het lidmaatschap aan, terwijl de Akademische Senaat te Leyden hem den 14den October 1850 eershalve, den doctoralen rang en titel schonk. In 1852 werd hij, op voorstel der Theol. Faculteiten te Groningen en Leyden, door de Alg. Synode der Ned. Herv. Kerk benoemd tot medevertaler van het N.T. Later volgden nog het lidmaatschap van het Prov. Utrechtsch Genootschap (1853) en het corresponderend lidmaatschap van het Haagsch Genootschap tot verdediging van den Christelijken Godsdienst (1854).

Ondertusschen was hij redacteur geworden van de Bijdragen tot bevordering van Bijbelsche uitlegkunde, dat drie jaren achtereen, met meerendeels bijdragen van zijne hand, onder den titel van Magazijn voor kritiek en exegetiek verscheen.

Daarenboven voltooide hij zijne Bijdragen ter verdediging van de echtheid der Johannëische schriften en schreef hij in verschillende tijdschriften, zoo als de Jaarboeken, de Gids enz. verhandelingen en beoordeelingen met en zonder zijn naam.

Terwijl hij geheel voor de studie scheen te leven, vervulde hij ook getrouwelijk zijne ambtpligten, en bekleedde tevens de betrekkingen van secretaris der Zeeuwsche predikanten vereeniging en was hij lid van het classikaal bertuur en sec.-scriba.

Na een beroep naar Kapelle (1850) afgeslagen te hebben, aanvaardde hij een tweede (1852) naar Wemeldingen. Aldaar werd hij den 7 November bevestigd; maar reeds den 12 daaraanvolgenden werd hij te Rotterdam begeerd als leeraar, en den 30 als hoogleeraar te Leyden. Hij predikte den 1 Mei 1853 te Wemeldingen zijn afscheid en aanvaardde den 28 Mei het hoogleeraarsambt met eene oratio de theologiae practicae studio futuro Euangelii ministro prorsus necessario. Zijne lessen over Bijbelsche uitlegkunde en practische theologie en niet minder zijn optreden als akademieprediker deden hem in de algemeene hoogachting en liefde zijner ambtgenooten, der academische jongelingschap en der Leidsche gemeente in hooge mate deelen.

Doch reeds den 10 April 1855 sleepte hem eene ziekte, die aanvankelijk aan geen gevaar deed denken, naar het graf. De hoogleeraar Kist en de student Terpstra spraken den 16 April treffende woorden bij zijn graf. De eerstgenoemde herdacht 22 April zijne nagedachtenis voor de gemeente met eene, sedert uitgegeven, leerrede over 2 Chron. XXV:9^b. Wat de hoogleeraar Scholten op den 24 April over zijne verdiensten jegens de kerk en de wetenschap tot zijne leerlingen gesproken heeft, is uit de Morgenster van den 9 Mei

[p. 201]

1855 bekend. Zijn portret bestaat op meer dan ééne wijze in steendruk.

Hij schreef:

Proeve eener navolging van Salomo's Hoogheid. 's Gravenhage 1837.

Het booze wezen in het Bijgeloof onzer natie. Rott. 1840.

Bekroonde verhandeling over de Efeziers. 1847.

De Kritiek der Tubingsche school beoordeeld. Vervolg op deze verhandeling.

Het hedendaagsche standpunt van de kritiek der N.T. Amst. 1849.

Magazijn voor kritiek en exegetiek. 1850, 51 en 52. 3 d.

Bekroonde verhandeling over de Joh. Schriften. 1852.

Afscheidsrede gehouden te 's Heer Arendskerke op den gedenkdag der Hervorming 31 October 1852.

Oratio de Theol. pract. studio, futuro Euang. Ministro prorsus necessario, 28 Mei 1853.

Nagelaten Leerredenen. Leid. 185 (uitgeg. door Prof. Kist).

Polyxena's dood uit de Hecuba van Euripides in Calliopé voor 1838.

Electras echtgenoot (vrije navolging van Euripides Electra. vs. 1-76) in Zeeuwsche Volksalm. 1843, bl. 62.

Pruilerslied (eene nagedachtenis van zijne reis naar Heeze) in Europa voor 184. Z. Volksalm. 1847. bl. 39.

Toen mijn zoontje gestorven was. (17 Sept. 1850) in Zeeland Jaarb. 1853 bl. 14.

Beschouwing en dichterlijke navolging van het lied der liederen in Fakkel, latere Bijdragen (XV) 1843.

Proeve eener bewijsvoering dat de woorden: ‘Zij waren allen bijeen’ Hand. II:1, alleen van de Apostelen te verstaan zijn, in Bijdragen tot bevord. van bijbelsche uitlegkunde, D. V. bl. 1-48.

Iets over de opschriften der algemeene Zendbrieven van Paulus met betrekking tot derzelver echtheid, in Jaarboeken voor Wetensch. Theol. D. V. St. I. bl. 88-123.

De echtheid van Paulus brief aan de Efeziërs oordeelkundig onderzocht, in Gids, 1849, No. 3 en 4.

Open antwoord aan Dr. D. Harting, over de glossematheorie, in Jaarb. voor Wetens. Theol. D. IX. St. 2.

Voorts verhandelingen, beoordeelingen en artikelen in Bijbelsch Woordenboek, Gids, Jaarboeken, Godgel. Bijdragen, Licht en Leven, Kerkelijke Courant, Verslagen der Zeeuwsche Predikanten-Vereeniging enz.

Zie Dresselhuis, Levensb. van Niermeijer in Versl. der Algem. Verg. der Maats. van Ned. Lett. 1855; Sepp, Proeve eener Pragm. Ges. der Theol. in Ned. bl. 148, 172, 216, 219, 243 volgg. 246. 248 volg.