Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Tweede stuk

[Arnoldus Montanus van Bergen]

MONTANUS (Arnoldus) van BERGEN of van den BERG, omstreeks 1625 te Amsterdam geboren, werd aan de Leydsche hoogeschool op het Staten Collegie eerst tot theologant gevormd, later was hij daar beoefenaar der wijsbegeerte, en genoot er het onderwijs van J. Trigland, C. L'Empereur, Joh. Coccejus, J. Golius, M.Z. Boxhorn, A. Heereboort en A. Stuartus. Hij werd in 1653 predikant te Schellingwouw, in December 1667 predikant en rector der latijnsche school te Schoonhoven, waar hij in 1683 overleed. Hij was een aanhanger van het Nederlandsche vorstenhuis, getuige eenige zijner schriften. Zijne rectorale werkzaamheden bragten hem tot het herzien van Martinez Dictionarium en het uitgeven van Caesar en Erasmi Colloquia met aanteekeningen. In zijne geschiedkundige schriften in de moedertaal uitgegeven bezigde hij een korten ja stroeven stijl, waarin hij, gelijk meer nederduitsche schrijvers van dien tijd, den ridder Hooft trachte na te volgen. Hij bragt bij een betrekkelijk kort en bedrijvig leven zeer vele geschriften aan het licht.

Het blijkt uit zijn gedicht ter eere van Hermes Celosse, toen deze zijn Daemonium meridianum dat is de Antichrist uitgaf, dat hij ook een liefhebber der poëzij was.

[p. 1007]

Hij gaf in het licht:

Julius Caesar, cum sel. varior. commentariis. L.B. 1651, 8^o., meermalen herdrukt.

't Leven en Bedrijf van Frederik Hendrik. Amst. 1652 m. pl.

't Vermeerderde leven en bedrijf van Frederik Hendrik, Prince van Oranjen, 3^de dr. Amst. 1659.

Eigentlijk de 2^de dr. van 1652 met een nieuwen gedrukten titel.

De wonderen van 't Oosten, ofte beschrijv. van Oud- eu Nieuw Oost-Indiën, 3^de. dr. Rott. 1650, 4^o., 1654, 12¹.

Leven en bedrijf van den doorl. zeeheldt Johannes van Galen, Admirael der Hollandsche vloot in de Middel. zee, 2^de dr. Amst. 1654, 4^o.

De beroerde Oceaan, of twee jarige Zeedaden tusschen de vereenigde Nederlanders en Engelsche (1652, 1653) met 14 uitslaande koperen platen van Jodocus Hondius. Amst. 1655, kl. 8^o., 2^o. dr. Amst. 12^o. z.j., 3^o. dr. Amst. 1656, 8^o., Schoonh. 1662.

Auriaco-Nassovia domus; sive vitae illustrium virorum in illis familiis ac speccatim Guilielmi I, Mauricii, Frederici Henrici, Guilielmi II, Guilielmi III, Principum Auriacorum. Schoonh. 1622, Amst. 1663, 16^o. 2^t. Midden onder 't bewind van Jan de Witt verschenen. Montanus is slechts de uitgever der verschillende hierin voorkomende Orationes ter eere van Willem I, II, III, Maurits en Frederik Hendrik.

't Leven en bedrijf der Prinsen van Oranje Wilhem de eerste, Maurits, Frederik Hendrik, Willem de tweede, Willem de derde. Aengehecht met de daden der Nassouwsche stam, van 1682 tot dese tijd. Amst. 1664 m. pl.

Beschrijvinge der eerste inwoonders van Amstellandt. - Met een Historisch verhaal van 't leven en dappere krijgsdaden der oude en doorluchte Heeren van Aemstel, behelzende de Doodt van Graaf Floris van Hollandt, door Gerrit van Velzen, met de oorzaken deszelfs, en het gevolge van dien. Beneffens de Beschrijvingen van de tegenwoordige gelegentheydt van Amstellandt door T. van Domselaer. Amst. 1664, 24^o.

Jos. Scaligeri notitia Galliae. ed. A. Montano. Amst. 1670, 8^o.

De nieuwe en onbekende wereld of beschrijving van America en 't Zuidland. Amst. 1671 m. pl. fol.

Dit meesterstuk van boekdrukkunst aan Joan Maurits van Nassau opgedragen, bevat eene naauwkeurige beschrijving der inwoners van het land en de geschiedenis van dat gedeelte der wereld. Breedvoerig zijn er de oorlogen der Hollanders in Brasilie tot 1686 in behandeld. Hij volgt vooral het werk van De Laet. Na het vertrek van Maurits is hij zeer verward en gebrekkig in chronologische orde. Het werk in prachtig

[p. 1008]

geillustreerd en bevat een der beste portretten van Joan Maurits.

Dapper heeft met zijn eigen naam in 1673 te Amsterdam dit werk in het Hoogduitsch uitgegeven onder de titel van:

Unbekannte Neue Welt etc. Het is letterlijk vertaald, zelfs de platen en de kaart. zijn kopiën.

Het wonderlick Evangelie van Nicodemus. Rott. 1671.

Kerkclijke Historie van Nederland. Amst. 1675. Het handelt over de Vorstianen, Arminianen, Wederdoopers enz.; maar bevat niets, waardoor het op dien algemeenen titel aanspraak mag maken.

Leven en bedrijf van Willem Henrik, Prince van Oragnien etc. etc. Met pl. Amst. 1677, 24^o. Abcoude en Jöcher vermelden Leven, bedrijf en oorlogsd. van Willem III. Amst. 1703, 2 dn. m. pl.

Aanvang en voortgang der Arminianen door A. Montanus, Ryssenius en Hoornbeek. Schoonh. 1662, 12^o.

Ook met dezen titel:

Montanus, Sociniaansche Arminianen, Ryssenius, vuile leere der Nieuwe Remonstranten, en Hoornbeek, oorsprong der Arminiaansche Nieuwigheden.

Belijdenis-predicatien over Timotheus III:15. Amsterdam 1652, 12^o.

Geestelijke verlaatingen, 12^o.

Berigt van den Sabbath. Utr. 1663, 12^o.

Verraedersche moorden des pausdoms tot voortzetting van een afgodische godsdienst, gegrondvest op 't Heidendom. Schoonh. 1666, m. pl. Amst. 1697, 2^o dr.

Een heftig geschrift tegen de R.C. Zeer onstichtelijke plaatjes geven het tot stichting geschreven opstel een dubbelzinnig sieraad.

Religionis Christianae catechesis in ecclesiis et scholis Germaniae superioris et inferioris usitata, cum analysi ad marginem subjectisque scripturae locis adornata: ex illustrium ordinum Hollandiae et West-Frisiae decreto in usum scholarum ejusdem provintiae. Editio novissima. Unuiscujusque Dominicae analytico compendio ad calcem locupletata ex Festii Hommii Tabulis. Amst. 1664, 8^o.

Korte Catechisatie over den Heidelbergschen Catechismns. Amst. 1659, in 12^o. Men heeft een Hoogd. overzetting onder den tytel: Kinder-lehre über den Heidelb. Catechismus. Zerbst 1707, 8^o.

Vlucht uit Babel.

Over de mirakelen in het Pausdom.

Forbesius contractus. Amst. 1683, 8^o.

Diatriba de esu carnium et quadragesima Pontificorum.

Notae in D. Erasmi Colloquia familiaria.

[p. 1009]

Na zijn dood verscheen:

Dictionarium tetraglotton novum studio et labore M. Martenez. Ed. noviss. aucta, authore A. Montano. Amst. 1698, 8^o.

Gedenkwaardige Gezantschappen der Oost-Indische Compagnie aan den keizer van Japan. Amst. 1669 m. pl. fol.

Zeldzaam zijn de volgende geschriften van den Jesuit Cornelius Hazert tegen eenige zijner werken.

Redelicke Handelinghe van P.C.H. met den autheur van den Roomschen Uylspiegel (Jacobus Lydius), ende met Arnoldus Montanus, voorstander ende patroon van Willem Steerlingh, over het ootmoedich versoeck, dat sy onlancx hebben ghedaen, om pays ende vrede te houden.

Sots-Caproen, met verscheyden bellen behanghen ende gheschoncken voor een Nieuv-jaer aen Arent Montanus, Gheuschen woorden-dienaar tot Schoonhoven, 't Antwerpen 1669.

Sot uyt de Mauw, dat is Arent Montanus, Geushen predicant binnen Schoonhoven, wederom op de been met zijn Japansehe Ghezantschappen, onlanckx ghedruckt tAmsterdam by Jacob Meurs, tAntwerpen 1670.

Borger-Koutje geh. tusschen twee geref. persoone van Schoonhoven, waervan den een 't Utr. woonachtich is, reysende van Utr. na de Vaert, waer in verhaeld wort het grouwelyck ghevoelen van eenighe dwaelgeesten onder de Remonstranten tot Schoonhoven, ende hoe gheleerdelyck de selve bejegent syn van Arn. Montanus. tSamengesteld door den hooch. gel. L.D.J.P. Gedr. in de wijse werelt 1662. (Schotschrift op Mont. pred. te Schoonh.)

Zie Fabricii, Bibl. Lat. edit. Lips., T. I. p. 266; Schotel, Kerk. Dordr., D. I. bl. 110, 111; van Alphen, in Prol. Oecon. Catech. Palat. 941 plag. f. 3; J.F. Reinmanni, Cat. Bibl. Theol. p. 421; Jöcher, Gelehr. Lexic.; Commelin, Beschrijv. van Amsterd., bl. 866; Pars, Naamrol, bl. 106, 147, 148, 302, 424, 645; van Wijn, Nalez. op Wagenaar, D. II. bl. 142; Bentheim, Holland Kirch- und Schulenstaat; Soermans, Kerk. Reg., bl. 69; Veeris, Kerk. Reg. bl. 140; van Berkel, Beschrijv. v. Schoonh. bl. 170; Koecher, Hist. d. Heidelb. Catech., bl. 320, 343; van Kampen, Gesch. der Lett. en Wetens., D. I. bl. 395; van der Aa, N.B.A.C. Woordenb.; de Wind, Bibl. v. Geschiedschrijv.; Maurik, Naamr. v. Godgel. Schrijvers; Glatius, Godg. Nederl.; Netscher, de Hollanders in Brasil. bl. xvii; Arrenberg, Naam. reg.; Abcoude, Naamr.; Bibl. d. Maats. v. Ned. Letterk. D. I. bl. 111, D. II. bl. 15, 31, 78, D. III. bl. 232, 233, 248, 249, 378, 609; Bibl. d. Rem. te Amsterd., bl. 92, 93; Bibl. de Groe, bl. 256, 260; Cat. J. Koning, D. II. bl. 194, 203, 233, 239, 240, 255, 363; Baur, Bibl. L.R. Supplem. 3, p. 177; Le Long, Boekz., D. I. p. 347, 486; van Someren, Uitsp. der vernuft., bl. 227; zie ook Neyn; van Kampen, Gesch. d. Lett. enz.. D. I. bl. 395.