Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Maria Sibylla Merian]

MERIAN (Maria Sibylla), werd 12 April 1647 te Frankfort aan de Main geboren. Haar vader was de boekhandelaar, graveur en aardrijkskundige Matthias Merian, geb. in 1593 te Bazel, gest. in 1651 te Schwalbach. Hare moeder was eene dochter van Dirk de Bry, ook als graveur bekend. Reeds vroeg gaf zij blijken van hare overhellende neiging tot het penseel, en genoot het onderwijs van Abraham Minson, beroemd bloemschilder, leerling van haren behuwd-vader Jacob Murel. De neiging tot de kunst nam met hare jaren en haren roem toe. Den 16 Mei 1665 trad zij in het huwelijk met Johannes Andries Graff, een goed schilder en nog beter bouwkundige, blijkens zijne naauwkeurige afbeelding der St. Pieterskerk te Neurenberg, bestaande uit negen groote bladen, in 1696 door John Ulrich Kraus in koper gebragt. Niettegenstaande haar huwelijk bleef Maria haren vaderlijken naam behouden, wijl die van Merian bekender was dan die van haren echtgenoot. Het huwelijk belette haar intusschen niet om de liefde tot de kunst aan te kweeken. ‘Het was haar niet genoeg de natuur, ten aanzien der menigvuldige diertjes, met hare eigene kleuren op perkament na te bootsen, maar zij legde zich tevens toe om hunne veranderingen en de wonderbare hervorming der rupsen en gevleugelde uiltjes, witjes enz. benevens de menigvuldige wijze van voortbrenging, en het voedsel, waardoor zij bestaan, op te sporen.’ Om hare keurige afbeeldingen en vlijtige navorschingen te gereeder verkrijgbaar te maken, liet zij ze in koper brengen en met bijvoeging harer naauwkeurige waarnemingen, door den druk gemeen maken. In 1684 vestigde zij zich in Frankfort, en vertrok kort daarna naar Holland met hare beide dochters en trad in de vereeniging der Labadisten. Op 53-jarigen leeftijd besloot zij tot eene reis naar de West-Indie, en bleef omtrent twee jaar (1698-1701) op Suriname, alleen om alles, wat tot haar oogmerk diende, naauwkeurig naar het leven af te teekenen en in den grond na te sporen. De vrucht van haar reis gaf zij in 1705 na hare terugkomst, in het licht onder den titel van Metamorphosis Insectorum Surinamensium. In dit verwonderlijk werk ziet men al de bloedelooze diertjes, op dezelfde gewassen, bloemen en vruchten, waarop zij ze heeft gevonden, zoo natuurlijk afgebeeld dat zij voor het leven naauwelijks behoeven te wijken. Ook vindt men in hetzelve een berigt omtrent de voortteling der kikvorschen, padden, hagedissen, slangen en spinnen, alle

[p. 635]

welke dieren zij in de brandende luchtstreek van Amerika naar het leven heeft geteekend.

Behalve deze heeft zij nog andere werkjes in het licht gegeven. Dat zij in het Nederduitsch ervaren was blijkt uit het vierregelig vers in het Stamboek van Mej. Koerten, Amsterd. 1735. Ook ontmoet men daar Nederduitsche gedichten van hare dochters Johanna Maria Helena en Dorothea Maria Henrietta, welke zij zelve in het bloemschilderen heeft onderwezen en waarvan de laatste, die haar op de reis naar Suriname vergezelde, behalve in deze kunst, ook in het Hebreeuwsch bedreven was. De eerste, in 1668 te Frankfort geb., huwde een koopman te Suriname Horolt, de laatste, in 1678 te Frankfort geb., huwde een Russisch schilder, genoemd Xsell, doch behield den naam van haren moeder en stierf in 1745. Hare moeder woonde sedert hare terugkomst uit Suriname (1701) te Amsterdam, waar zij 13 Jan. of Maart 1717, in den ouderdom van 70 jaren overleed.

Zij schreef:

Der Raupen wunderbare Verwandelung und sonderbare Blumen nahrung, worinnen durch eine ganz neue Erfindung der Raupen, Würmer, Sommervögelin, Motten, Fliegen und andere dergleichen Thierlein, Speisen und Veränderungen, sammt ihres Zeit, Ort und Eigenschaften, den Naturkundigen, Kunstmahlers und Gartenliebhabern zu Dienst fleiszig untersucht, kurzlich beschrieben, nach dem Leben abgemählt. in Kupfer gestochen und selbst verlegt von Maria Sibylla Graeffin, Matth. Merians seil. Tochter. Nurenb. 1679. kl. 8^o. met 50 pl. Het tweede gedeelte verscheen te Frankf. 1683. 4^o. met 50 pl. Beide deelen zijn in het Latijn overgezet (Erucarum ortus, alimentum et paradoxa metamorphosis. 1705. 4^o. en in het Nederduitsch (Der rupsen begin, voedsel en wonderbaare verandering, waarin de oorsprong, spijs en gestaltenverwisseling, als ook de tijd, plaats en eigenschappen der rupsen, wormen, kapellen, uiltjes, vliegen en andere diergelijke bloedelooze beesjes vertoont worden) onder haar opzigt uitgegeven. Merian had 50 platen voor het derde deel gereed toen de dood haar wegnam. Hare jongste dochter eindigde het en gaf het uit te Amst. z.j. 159 kopere pl. vervolgens herdrukt met den titel: De Europesche insecten, naauwkeurig onderzogt, naar 't leven geschildert, en in print gebragt door M.S. Merian, vermeerdert door J. Marret. Amst. 1730 fol. Ook verscheen er een Fransche overzetting van de drie deelen met den titel: Histoire des Insectes de l'Europe, dessinée d'après nature, et expliquée, par M.S. Mérian, ou l'on traite de la génération, et des differentes métamorphoses des insectes et des plantes dont ils se nourissent. Ouvrage traduit du Hollandois en François par Jean Marret. Docteur en Medicine. Amst. 1730. fol.

Metamorphosis insectorum Surinamensium of verandering der Surinaamsche Insecten, met 60 platen. Amet. 1605. fol.

[p. 636]

P. Gevers bezat een exemplaar door haar zelven afgezet, dat op de verkooping zijner boeken (Rott. Maart 1776) f 305 gold.

Over de voortteling en wonderbare verandering der Surinaamsche insecten, benevens een aanhangsel van de veranderingen van visschen in kikvorschen en kikvorschen in visschen. Amst. 1730 met pl. 2 d. fol. Ook in het Latijn (Metamorphosis Insectorum Surinamensium, ad vivum naturali magnitudine picta atque descripta a M.S.M. Amst. Sumptibus authoris 1705 gr. fol. met 60 prachtige pl. Ook met den titel van Dissertatio de generatione et metamorphosi insectorum Surinamensium. Ibid. 1710. Hagae comit. 1725 in fol. (Fransch-Latijn) met 74 pl. Men schrijft deze overzetting aan C. Crommelin toe.

De beide laatste verschenen werken in het Fransch met den titel:

Histoire des insectes de l'Europe et de l'Amerique, dessinés d'après le naturel, expliqués et enrichis de 93 planches. Amst. 1730 fol. form. d'Athlas.

Dissertation sur la génération et la transformation des insectes de Surinam, les Indes etc. actuellement complet en 76 pl. in fol. Compris trois planches de tables pour explique les noms et couleurs des planches à Paris. 1768. Lat. Paris 1770. fol. max.

Florum Fasciculi III ad vivum depicti. Nuremb. 1680 in fol. met 20 pl.

Zie Descamps, Vie des Peintres, flam. etc. T. III. p. 200-202 avec le portr. de l'auteur; Moreri (1760) Litt. II. p. 481-485; Paquot, Mém. T. I. p. 635, 636; Jöcher, Adelung; Nagler, Neues Allgem. Dict. Univ. i.v.; Künslerlexikon IX Biogr. Univ.; Brunet, Man. du libraire; Nouv. Biogr. Univ. T. XXXV. p. 57; Hoogstraten; Kok, Nieuwenhuis, Kobus en de Rivecourt Abcoude, Naamr. v. boek. bl. [...]; Arrenberg, Naamr. v. Ned. boek.; Heringa, Naaml. v. Dicht. bl. 64; Cat. Bibl. J. Gevers, p. 65.