Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Florentius Jacobus van Maanen]

MAANEN (Florentius Jacobus van), jongste zoon van Mr. Johannes van Maanen en van Maria van Overzee, werd den 26 December 1777 te 's Gravenhage geboren. Na de Latijnsche scholen zijner geboorteplaats doorloopen te hebben, bezocht hij de Leydsche Hoogeschool om zich aan de studie der Godgeleerdheid te wijden; doch in 1796 veranderde hij van plan en begaf zich naar Harderwijk, om zich aldaar, onder zijn ouderen broeder, den Hoogleeraar R. Forsten en Chr. P. Schacht, aan de studie der medicijnen te wijden.

Deze laatste was vroeger te Gottingen een toehoorder van den beroemden J.F. Blumenbach geweest. Van Maanen had de voorlezingen van Schacht over de natuurlijke geschiedenis met ongemeene belang bijgewoond, 't geen misschien aanleiding gaf tot zijne overzetting van Blumenbach's bekend geschrift: de Variitate nativa generis humani. (Harderw. 1800). Kort hierop werd van Maanen openlijk tot doctor in de geneesk. bevorderd, na het verdedigen eener Dissertatio de natura humana sui ipsius conservatrice ac mediatrice. Na zijne promotie vestigde van Maanen zich als geneesheer te 's Hage, waar hij eerst (1802) extraordinair en later (1804) gewoon Stads-doctor werd, terwijl hij ook een korten tijd (1803) de betrekking van medecin en chef van een Fransch hospitaal te Delft bekleedde. De voorlezingen, die hij voor eenige belangstellende toehoorders, ten huize van zijne moeder, over de scheikunde hield, gaven aanleiding dat de Raad hem, den 6 October 1806, tot lector in de schei- en artsenijmengkunde

[p. 8]

benoemde, welke benoeming hij den 14 November van dat jaar met eene plegtige redevoering over de eenvoudigheid der tegenwoordige bespiegelende en beoefenende scheikunde, in verband met het meer toegepast nut daarvan als de voorname oorzaken van den grooten voortgang dier wetenschap in onze dagen, aanvaardde.

Toen van Maanen in 1837 tot wethouder der stad 's Gravenhage benoemd was, vroeg hij zijn eervol ontslag van zijne betrekking.

Ook in andere natuurkundige onderwerpen toonde van Maanen veel belangstelling. Zoo hield hij, tusschen 1802 en 1805, in het Haagsche Gezelschap ter beoefening van proefondervindelijke wijsbegeerte, zes voorlezingen over de Zoölogie. Het was daarom ook niet vreemd, dat hij, toen Reinwardt in 1808 door Koning Lodewijk Napoleon tot Directeur van een Jardin du roi benoemd was, Curatoren van Harderwijk de aandacht op van Maanen vestigden en hem op de nominatie tot Hoogleeraar bragten. Ondertusschen bleef van Maanen de geneeskundige praktijk te 's Hage uitoefenen, tot dat hij in 1826, op last der Regering, naar Groningen en Friesland werd gezonden, om in persoon onderzoek te doen naar de aldaar heerschende koortsen. Van daar wedergekeerd, begaf hij zich naar Brussel, om verslag van zijne zending te doen. Hier werd hij zeer ernstig ziek, en na zijne herstelling legde hij zijne betrekking als geneesheer neder. Z.M. Koning Willem I benoemde hem ten gevolge dezer inspectiereis tot Ridder van den Nederlandschen Leeuw (26 October 1827).

Sedert dien tijd ontbrak het van Maanen aan geen uiteenloopende werkzaamheden. In 1815 werd hij tot lid van den Raad der stad 's Gravenhage benoemd en Amanuensis bij de Commissie tot herziening der geneeskundige wetten, in 1826 Referendaris tot de zaken der Geneeskunde bij het departement van Binnenl. Zaken, later (1828) Referendaris der eerste klasse bij den Raad van State en (1831) Raad-Adviseur bij het departement van Binnenlandsche Zaken. Voorts was hij, sedert April 1837, Wethouder der stad 's Gravenhage, welke betrekking hij tot in hoogen ouderdom waarnam en waarvan hij, eerst na de invoering van de nieuwe Gemeentewet, tegelijk met het lidmaatschap van den Raad ontslagen werd. Ook was hij eenige jaren (sedert 1845) Lid der Staten van de Provincie Zuid-Holland. Er was bijkans geen inrigting van wetenschap of algemeen belang, waaraan van Maanen geen deel nam. Zoo was hij (1818) lid van de 's Gravenhaagsche Sub-Commissie der Maats. van Weldadigheid en van de Commissie van toevoorzigt dier maatschappij; President van de Commissie van admissie van jonge lieden tot het onderwijs der Latijnsche school (1819) en sedert 1829 Curator dier school; lid der Commissie tot de zaken van Scheveningen en van het

[p. 9]

algemeen bestuur der 's Gravenhaagsche teeken-akademie (1821), Bestuurder van het Haagsche departement der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen; Lid der Schoolcommissie dier Maatschappij, en werkend lid der Maatschappij Diligentia (1805), President van de 's Gravenhaagsche Commissie van bestuur der Nederl. huishoudelijke Maatschappij; Correspondent van de Maatschappij tot redding van drenkelingen (1822), Lid van 't Instituut voor 't onderwijs van blinden; Commissaris van de Zeebad Inrigting te Scheveningen (1823); Directeur van de Nederlandsche huishoudelijke Maatschappij (1830); Lid der Commissie tot examinatie der vee-artsen (1830), van de Maatschappij voor den Landbouw te Amsterdam (1830), Districts-Commissaris bij de 's Gravenhaagsche Armen-inrigting (1805); President van de Commissie ter herziening der Geneeskundige wetten (1841).

Ook was van Maanen Lid van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen (1814) en vervolgens van Fraaije Kunsten en Wetenschappen (1828) te Haarlem, van het Provinciaal utrechtsch Genootschap (1822), van het Bataafsch Genootschap van proefonderv. wijsbegeerte te Rotterdam (1805); Lid (1819) en (1836) Honorair lid van het Geneeskundig Genootschap te Hoorn, van de Geneeskundige Maatschappij te Brussel (1828), Buitengewoon lid van het Genootschap ter bevordering der Genees- en Heelkunde te Amsterdam (1840), Corresp. lid van de Société Royale des Sciences, Lettres et Arts te Antwerpen, Honorair lid van de Société Medico Chirurgicale te Brugge (1840), Lid der Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, en ter bevordering der Geneeskunde, van de Commissie voor de Cholera Morbus (1848-49); van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw, afd. 's Gravenhage (1840), van de Maatschappij van Nederl. Letterkunde te Leyden (1831); Correspondent van het Bataviaansch Genootschap (1835), Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (1842).

Ook was hij Honorair raad adviseur van bestuur der 's Gravenh. teekenacademie, Lid van de Commissie voor het oprigten van het standbeeld van L. Coster en Regent van het H. Geest Hofje te 's Hage. Zijne ongewone bekendheid met geschiedkundige bijzonderheden van ons vaderland en bepaaldelijk met al wat tot de stad zijner geboorte betrekking had, deed hem een werkzaam aandeel nemen in eene in 1851 opgerigte vereeniging ter beoefening der geschiedenis van de stad 's Gravenhage, waarvan hij sedert den dood van Mr. A. Deketh, advocaat generaal bij den Hoogen Raad der Nederlanden, het voorzitterschap bekleedde. Zijne langdurige diensten erkende de Hooge Regering door hem in 1848 tot Staatsraad in buitengewone dienst te benoemen.

Hij huwde, den 27 April 1806, Margaretha Martine

[p. 10]

van der Meersch, jongste dochter van Mr. Guilliam van der Meersch, Advocaat Fiscaal en Procureur Generaal bij het Hof van Holland, Zeeland en West Friesland en van Anna Gerarda van der Craght, welke echt kinderloos bleef.

Hij overleed, in den ouderdom van bijna 84 jaren, den 14 November 1861.

Behalve de in den tekst gemelde werken, gaf van Maanen nog in het licht de vertaling van een klein geschrift over de Croup van Des Essarts, 't welk in 1808, op last van Z.M. Lodewijk Napoleon, het licht zag.

Zie Bouman, Geschied. der Geld. Hoogeschool, D. II. bl. 554. J. van der Hoeven's Levensschets door de Maats. v. Ned. Letterk. uitgegeven achter de Hand. van 1861; Partic. berigt. Muller, Cat. v. Portr.