Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Mr. Cornelis Felix van Maanen]

MAANEN (Mr. Cornelis Felix van), werd den 9 September 1769 te 's Gravenhage uit deftige ouders geboren. Zijn vader was Mr. Joh. van Maanen, Raadsheer in den Hove van Holland en Zeeland, zijne moeder Maria van Overzee. Hij legde de eerste grondslagen zijner letteroefeningen in zijne geboortestad, zette die aan de Hoogeschool te Leyden voort, en verkreeg, na een vijfjarig verblijf, den titel van doctor in de beide regten, na het verdedigen eener Dissertatio de ignorantiae et erroris natura, praecipue in contractibus et delictis. Hierop vestigde hij zich als advokaat te 's Hage en werd spoedig tot Secretaris dier stad aangesteld. Niet lang na de omwenteling werd hij, reeds om zijne kundigheden beroemd, tot advokaat-fiscaal en Procureur-generaal bij het Hof van Holland, Zeeland en West-Friesland aangesteld. In deze hoedanigheid had hij weldra de pijnlijke pligt te vervullen, van tegen een man, dien hij hoogachtte, den heer Repelaer van Driel, in die dagen van hevig ontvlamde driften, van de misdaad van hoog verraad beschuldigd, het daarop door de wet gestelde doodvonnis te eischen; een eisch, welke hem, tot zijne blijdschap, door de koele en onpartijdige regtvaardigheid van het Hof ontzegd werd. De wijze intusschen waarop hij ambtshalve dien pligt vervulde, werd door den heer Repelaer zoo zeer gewaardeerd, dat sedert tusschen beide voortreffelijke mannen eene vriendschap ontstond, welke tot aan het overlijden van Repelaer onafgebroken voortduurde. Koning Lodewijk die zich, na zijne gedwongene aanvaarding der kroon, terstond van de verlichtste en eerlijkste staatsmannen zocht te omringen, bevestigde hem in zijnen post, en benoemde hem later tot Minister van Justitie en Politie. Zijne weigering om de

[p. 4]

geheime politie in te voeren was oorzaak van zijne verwijdering; doch de vorst, in wiens achting hij daardoor niet was gedaald, leide hem eene aanzienlijke schadevergoeding voor het gemis der aan zijn post verbondene bezoldiging toe. Na onze inlijving in het Fransche Keizerrijk werd hij tot eersten President van het Hooge Geregtshof benoemd. Willem I bevestigde hem niet slechts in die waardigheid, die hij tot de tegenwoordige inrigting der regterlijke magt behield, maar stelde hem ook tot Minister van Justitie aan. Bij de zamenkomst der Notabelen in 1814 door den Souvereinen Vorst bijeengeroepen, om het ontwerp van Staatsregeling, waaraan hij geen gering deel had, door Hoogstdenzelven der vergadering aangeboden, goed of af te keuren, werd hij door den Vorst met de belangrijke taak vereerd om de bijeenkomst met eene redevoering tot ontvouwing der gronden en beginselen, bij het ontwerp aangenomen en gevolgd, te openen, en kweet zich van die taak op eene allezins waardige wijze en met mannelijke welsprekendheid. Ook was hij lid der Commissie tot herziening der constitutie, welke de vereeniging der Zuid- met de Noord-Nederlanden in den jare 1815 noodzakelijk maakte. Zijne standvastige gehechtheid aan de belangen van zijn geboorteland, waardoor hij weigerde de Noord-Nederlandsche belangen voor die der Zuid-Nederlanden in de waagschaal te stellen, veelmeer aan dezelve op te offeren, zijn volhardende ijver, om de Nederlandsche taal, welke ook de volkstaal der meeste Zuid-Nederlandsche gewesten was, de zege over de Franschen te doen behalen; die standvastige getrouwheid, die lofwaardige ijver hadden onzen van Maanen den haat der jeugdige liberalen en vrijgeesten in de Zuid-Nederlanden, en van hunne onnatuurlijke bondgenooten, schijnheilige geestelijken, die gezamentlijk de geweldige afscheuring der beide Nederlanden in den jare 1830 bewerkten, zoozeer op den hals gehaald, dat zijn hotel te Brussel door het opgehitschte gepeupel in brand werd gestoken. De koning vond wel geraden, dat hij voor den hevigen storm, die tegen hem opstak, voor een poos zou wijken, doch waardeerde zijnen voortreffelijken raadsheer te zeer, om hem niet spoedig in zijn vroegere waardigheid te herstellen, waarin Willem II, bij zijne komst op den troon, hem bevestigde. In 1842 ontving hij een eervolle rust met den rang en de voordeelen van Minister van Staat.

Hij besteedde sedert zijn tijd met de voortzetting zijner nooit geheel afgebroken letteroefeningen. Niet alleen was hij een uitstekend regtsgeleerde, maar ook geen vreemdeling in de wijsbegeerte en christelijke godgeleerdheid; bedreven in de oude en hedendaagsche geschiedenis en fraaije letteren en een vlijtig beoefenaar en kundig waardeerder der vaderlandsche historie en letterkunde. Voor de eerste bezat hij eene kostbare verzameling van echte, ongedrukte bescheiden, afkomstig

[p. 5]

van den heer F. van Limborch, den vertrouwden vriend van Wagenaar. Hij was grootkruis der orde van den Ned. Leeuw, Lid van de 2^o klasse in het Kon. Ned. Inst., Lid van verdienste van 't Prov. Utr. Genootschap van kunsten en wetenschappen en Lid van de Maats. van Nederl. Letterk. te Leyden. Hij stierf den 14 Februarij 1849. Zijn portret door Waanders geschilderd, is meermalen in prent gebragt. Behalve zijne aanspraak, opgenomen in de Jaarboeken voor het Kon. der Nederl. door M. Stuart 1^ste D., schreef hij met J. de Vries, S.J.Z. Wiselius en J.P. van Cappelle. Verslag op den 14 Aug. 1823 in het K. Ned. Inst. uitgebragt, ter zake van het vaartuig in het voorgaande jaar ontdekt in de nabijheid van Capelle op de Langstraat in Noord-Braband, in Werk. van de II^e kl. van het Kon. Ned. Inst. D. III. 1824. 4^o. Hij liet Mémoires in hds. na, die 25 jaren na zijn dood, mogen geopend en worden uitgegeven.

Zie: Galerie Historique et Contemporaine, T. VI. p. 350. J.A. Molster, Cornel. Felix van Maanen geschetst, in de 7^e aflev. van Nederl. en de Nederl. in de XIX eeuw 1857; Handel. der Maats. van Ned. Letterk. 1846. bl. 30. Documents historiques par L. Bonaparte, T. II. p. 91. T. III. p. 41. Kobus en de Rivecourt, Beknopt Handwoordenb., D. II. bl. 22. Programma van het Prov. Utr. Gen. over 1846. Het Instituut 1846, p. 219-222. Schotel, Tollens en zijn tijd, bl. 272. Chron. v.h. Hist. Genoots., D. II. bl. 17-50, 125. D. V. bl. 852, 325, D. VII. bl. 404, D. X. bl. 336. Cat. der Maats. van Ned. Letterk. Bijv. 1853-57. bl. 99. Muller, Cat. v. Portretten.