Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Samuel Luchtmans]

LUCHTMANS (Samuel), zoon van Samuel Luchtmans, werd den 15den Junij 1766 te Leyden geboren, ontving eene geleerde opvoeding, en na den graad van meester in de regten verworven te hebben, werd hij al vroeg in de Leijdsche vroedschap en naderhand in de schepensbank geplaatst. Zijn schrander oordeel, beleid, werkzaamheid en verkregene kundigheden, maakten hem een nuttig lid van den raad, van den Waalschen kerkeraad en van het schoolbestuur. Het gevestigd crediet zijner familie, zijne kennis van den boekhandel, bijzonder van classische schrijvers en van zeldzame boeken, bezorgde hem uitgestrekte correspondentie in Duitschland, Engeland en Frankrijk. Hij was een getrouw, hulpvaardig en openhartig vriend, eerwaardig huisvader, eerlijk handelaar, braaf burger. Hij stierf den 15den Mei 1812, bij zijne huisvrouw Constantia Elizabeth Rau, dochter van den Utrechtschen hoogleeraar Sebald Rau, zuster van den Leydschen hoogleeraar Sebald Fulco Johannes Rau, een zoon. Jean Samuel Luchtmans, en drie dochters nalatende.

Na zijn dood werd de boekhandel voortgezet door den boekhandelaar en boekdrukker J. Brill; ook trad in 1819 de kleinzoon van Johannes Luchtmans, J.T. Bodel Nijenhuis, in 1797 geboren, na, door het verdedigen zijner dissertatie de Juribus typographorum et bibliopolarum in regno Belgico te Leyden, tot meester in de regten bevorderd te zijn, in dien boekhandel. Tot de vruchten hunner werkzaamheid, die vooral voor het buitenland belangrijk waren, behooren voornamelijk Prisciani opera minora van Lindemann (1818); Cleomedes van J. Bake (1820); Selecta principum historicorum graecorum loca van Wyttenbach (uitg. van 1820 en 1829); A. Schultingii notae ad digesta van N. Smallenburg (7 T. 1804-1832); Euripidis Hippolytus, 2de uitg. (1822); Apulejus. voortzetting van J. Bosscha, II en III (1823); Ruhnkenii Opuscula, 2de verm. uitg. (1823); D. Wyttenbachii Opuscula (1821); D. Ruhnkenii elogium Hemsterhusii et D. Wyttenbachii vita Ruhnkenii, ed. Bergman (1824); Ruhnkenii Scholia in Suetonium van J. Geel (1828); Bibliotheca Critica nova van Bake, Geel, Hamaker en Peerlkamp (6 T. 1821-1831); Seneca de Providentia van B.A. Nauta (1828); Theon Smyrnaeus van J.J. de Gelder (1827); Chrysostomi

[p. 696]

selecta van J. van Voorst (2T 1827-1830); Polybii exempla Vaticana van J. Geel (1829); Theopompus van Wichers (1829); Ovidii Heroides, ed. W. Terpstra (1828); Historia critica Scholiastarum latinarum van W.H.D. Suringar (1884); diens uitg. van Rufi et Ciceronis epistolae mutuae; Archives de la maison d'Orange-Nassau, publiées par M. Groen van Prinsterer, 10 volumes, avec table des matières, par J.T. Bodel Nijenhuis (1835-1847); van Hengel, Comment. in Pauli epist. ad Philippenses (1838); Janssen, Inscriptiones etruscae, graecae et latinae musei Lugd. Bat. (1840-1842); Anecodota inedita Graeca, ed. F.Z. Ermerins (1840); Hippocratis libri quidam, ed. eodem (1841); Dionis Chrysostomi Olympikos van J. Geel (1840); A. Hecker, Comment. de anthologia Graeca (1843); J. Bake, Scolica hypomnemata 2 T. (1844); L.P.C. van den Bergh, Correspondance de la gouvernante des Pays-bas, Marguerite d'Autriche 2 T. (1845-1846); Gevers d'Endegeest, du dessèchement du lae de Harlem (fransch en neêrd.) (1845); Lettres et négociations de, Buzanval et d'Aerssens, par G.G. Vreede (1846); Annales Academiae Lugd. Bat. (1815-1837, 22 T.) en voorts vele Oostersche werken van Hamaker en diens leerlingen Uylenbroek, Roorda, Juynboll, Weyers, Rutgers, Veth, Dozy en anderen: naar de handschriften in de bibliotheek der Leydsche hoogeschool uitgegeven. Daarenboven gaf deze boekhandel van Boerhave af tot op dezen tijd toe, onafgebroken werken over de geneeskunde, anatomie en de natuurlijke historie, gelijk ook een menigte wetenschappelijke werken in het Nederduitsch in het licht.

Onder de verdiensten der Luchtmansche onderneming moet vooral ook geteld worden een kostbare en goedkoope druk van den Nederduitschen bijbel, zoo in 4^o. als in folio, waarvan duizenden verkocht zijn, van welke de letters, in navolging van den Hoogduitschen bijbel van den baron von Canstein, in het Weeshuis te Halle, lang voor dat men aan stereotypen dacht, ééns gezet zijnde, altijd staan bleven, waarin dus nimmer nieuwe drukfouten kwamen, en waaruit de vorige drukfouten van tijd tot tijd werden weggenomen. Nadat de letters baar scherpte verloren hadden, heeft men opgehouden nieuwe exemplaren te drukken.

Tegen het midden dezer eeuw ontbond zich de Luchtmansche boekhandel, nadat van 1848-1850 vier boekverkoopingen en eene van mss. gehouden waren. Zij had in 1850 167 jaren bestaan

Zie Die Büchhandler Familie Luchtmans; J. Thomas, Hist. of Print. in Amer. T. I p. 163, 164; Alg. Konst- en Letterb. 1812. 2^o d. bl. 379, 1813. N^o. 3, D. I. bl. 36-38; J.A. Fabricii, Cent. Luther. P. II. p 622; (De 54ste dr van den Cansteinschen Bijbel, gr. 8^o. verscheen in 1754) M. Camus, Hist. du Stéréotypage et du Polytypage, Paris, 1802. 8^o. (waarin een brief, van 24 Junij 1801, van den Heer Luchtmans ‘libraire très connu à Leyde,

[p. 697]

qui réclame pour son grand-père le mérite d'avoir inventé le stéréotypage et cite une Bible stéréotype en Hollande, en ajoutant qu'il en possède les matrices etc.’ Onder den Heer Bodel Nijenhuis berusten nog enkele dezer stereotype platen.