Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[p. 629]

[Petrus Adsz Loosjes]

LOOSJES (Petrus Adsz), jongste zoon van Adriaan Loosjes Doopsgezind leeraar te Westzaandam en Trijntje Louwrense, werd den 20 Nov. 1735 aldaar geboren, ontving het gewoon schoolonderwijs in het Nederduitsch en Fransch, vervolgens van Jacobus Bynema en van zijn oudste broeder Cornelis Loosjes, toen leeraar der Doopsgezinden aan de Oostzijde van Zaandam in het Latijn en Grieksch. In 1754 begaf hij zich naar de kweekschool te Amsterdam, en nam aldaar de lessen van Tjerk Nieuwenhuis, in de wijsbegeerte, natuurkunde en die van den Hoogleeraar Koolhaas in het Hebreeuwsch en van J. Krighout in de Godgeleerdheid. In 1759, tot proponent in de Godgeleerdheid bevorderd zijnde, werd hij predikant aan den Hoorn op Texel, in 1762 te Monnikendam en vervolgens te Haarlem, waar hij bijna 50 jaren het leeraarsambt bekleed heeft.

Reeds in zijne jeugd beoefendt hij de poëzij en liet eenige losse gedichten drukken. Later schreef hij een menigte deels oorspronkelijke, deels vertaalde stukken, vooral de zedekunde. Natuurlijke Historie en Scheikunde betreffende in het Mengelwerk en ook Boekbeoordeelingen in de Vaderlandsche Letteroefeningen en het letterkundig Tijdschrift van het Departement van de Zuiderzee dat de Letteroefeningen verving, ook zijn er verscheidene stukken van zijn hand en het spectatoraalblad de Denker, te Amsterdam uitgekomen.

Het eerste werkje dat door hem vertaald, in 1766 het licht zag waren de Historische zamenspraken over de Noodzakelijkheid van den Godsdienst in den Huwelijkschen staat, 2 d. uit het Eng. De algemeene smaak zijner landgenooten en bijzonder zijner Haarlemsche burgers, zich vereenigende met zijne neiging voor de beoefening der natuurlijke historie, gaf hij in 1768 in het licht:

De beschouwingen van de werken der Natuur, ten opzigte van de viervoetige dieren enz. ter betooging van Gods Magt, Wijsheid en Goedheid, of vervolg van de tweede verbeterde uitgave van J. Ray, Gods wijsheid geopenbaard in de werken der schepping, In het volgende jaar gaf hij ten dienste der jeugd in het licht Leerzame zamenspraken over eenige Dieren, Vogels en Visschen. Nog gaf hij omstreeks dien tijd eene vertaling der Historie van Delia Stanhope. Tusschen 1771-1775 hield hij zich onledig met de vertaling en uitgave van Mosheims Kerkelijke Geschiedenis, uit het latijn en de vervaardiging van de Ophelderingen op dezelve, terwijl hij inmiddels nog de vertaling leverde van Voltaire onder de schimmen; Findlay verdediging der Heilige Schriften en van Josephus tegen de Voltaire en A.J. Roustan, Brieven over den tegenwoordigen staat des Christendoms eu het gedrag der Ongeloovigen, met eene beantwoording hunner voornaamste Tegenwerpingen. In 1776 ondernam en in 1778 voleindigde

[p. 630]

hij de Nederduitsche Navolging van de Algemeene Waereldlijke Geschiedenis van den abt Millot, in 10 deelen, terwijl hij inmiddels als een oorspronkelijk werk uitgaf zijne Redevoeringen voor Neêrlands Jongelingschap 2 d. zijnde deze, behalve zijne Redevoering bij gelegenheid van het invoeren der Christelijke Gezangen en Liederen in de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Haarlem 1805, de eenige leerredenen die afzonderlijk door hem zijn uitgegeven. In het jaar 1778 gaf hij een goede overzetting van Robertson's Geschiedenis vun Amerika in 4 d. (het Vde deel zag eerst in 1801 het licht, als lang na den dood van Robertson uitgegeven, mede door hem vertaald) en tevens eene van het verhaal eener Reize naar de IJsbergen van Savoye door Bourrit. In het volgende jaar vervaardigde hij eene vertaling van Robertson's Geschiedenis van Schotland, 3 d. alsmede van Watson's Brieven ter verdediging van den Christ. Godsdienst. Niettegenstaande dien arbeid wist hij nog tijd te vinden tot het schrijven eener Verhandeling, ter beantwoording der eerste vrage, door het in 1778 opgerigt Godgeleerd Genootschap van Pieter Teyler van der Hulst, uitgeschreven over het onderscheidend kenmerk van de Christelijke Openbaring en werd met den tweeden zilveren medaille bekroond. Dit antwoord wordt gevonden in het Zesde deel der Verhandelingen van dat Genootschap, van hetwelk hij in 1778 medebestuurder en later secretaris werd.

In 1780 gaf hij eene overzetting van Fordyce's Vriend der Jonge Heeren, 3 d. in het licht, en in dat en de beide volgende jaren de zoo algemeen geachte Brieven van John Moore, behelzende eene Beschouwing der Maatschappij en Zaken in Frankrijk, Zwitserland, Duitschland en Italië, terwijl hij ook een groot gedeelte vervaardigde van de overzetting van Robertson's Geschiedenis van Oud Griekenland, 3 d.

Met veel moeite liet hij zich in 1781 overhalen tot het vertalen van het A.M. Cerisier, Tableau de l'Histoire des Provinces Unies, en veranderde het langzamerhand in een geheel oorspronkelijk werk, dat hem veel moeite en tijd kostte. Hiermede was hij bezig tot 1787, onder de hand eene vertaling gevende van Miss More's Gewijde Tooneelstukken, de twee eerste deelen van de Vaderlandsche Karakterkunde, een oorspronkelijk werk in 2 deelen en de vertaling van Beatties Wijsgeerige en Dichtkundige Verhandelingen, 2 d.

In het jaar 1786 zag het eerste deel van het Vervolg op Wagenaar's Vad. Hist. in het licht. Aan het schrijven van dit oorspronkelijk werk, waartoe hij niet dan schoorvoetende besloten had, besteedde hij zeer veel tijd, en in 1811 kwam het laatste deel, namelijk het 47ste te voorschijn, hebbende hij, daar dit vervolg eerst een aanvang neemt met het uitbreken der Amerikaansche onlusten, ook nog het tusschen beide open-

[p. 631]

gebleven vak der geschiedenis, waar namelijk Wagenaar eindigt met het jaar 1752 loopende tot 1774, met 3 deelen aangevuld. Het geheele werk eindigt met 1806, en dus ook het einde van het raadpensionariaat van R.J. Schimmelpenninck. Tegelijker tijd vertaalde hij Cones Beschouwing der Maatschappij en Zeden in Polen, Rusland, Zweden en Denemarken, in 9 d. en in 1790, 1791 eene overzetting van Benyowsky, Gedenkschriften en Reizen, 4 d., en van de Baarblijkheden van den Christelijken Godsdienst door J. Beattie, van Robertson's Geschiedkundig Onderzoek wegens de kennis die de Ouden hadden van Indië (1793), ook bezorgde hij eene uitgaaf van de Beschrijving der Zaanlandsche dorpen van zijn vader (1794). Voor het Godgeleerd Genootschap van Teyler bearbeidde hij inmiddels ook eene vertaling uit het Engelsch van den hoogleeraar W.L. Brown, over de vraag: In welken zin kunnen de menschen gezegd worden gelijk te zijn enz., te vinden in het XIII deel van de Verhandelingen van dat Genootschap, terwijl hij wat later ter gedachtenis van Washington, eene kleine verzameling van stukken, onder den titel van: Bijdragen ter gedachten's van Washington het licht deed zien. In 1804 gaf hij nog eene vertaling van Acerbi's Reizen door Zweden en Finland tot aan de uiterste grenzen van Lapland, in 4 deelen. Behalve al deze opgetelde, heeft hij nog verscheidene kleinere stukjes geschreven, welker opteekening hij der moeite niet waardig schijnt te hebben geacht. Hij overleed den 12den Januarij 1813, in den ouderdom van ruim 77 jaren.

Zie Konst- en Letterb. 1813. bl. 56, 356 volgg.