Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Martinus Antonius Kuytenbrouwer]

KUYTENBROUWER (Martinus Antonius), Generaal-Majoor der Artillerie, Ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw en van den rooden Adelaar van Pruissen, zoon van Jan Kuytenbrouwer en van Anna Christine Geraards, werd den 9den Junij 1777 te Venlo geboren. Hij trad in 1793 als kadet in hollandsche dienst, werd in 1795 tweede luitenant en in 1801 kapitein bij dat wapen; maar woonde de veldtogten van 1793 en 1794 in lagere rangen bij, en werd in een gevecht bij Tuyl (over Bommel) in 1794 gewond. In 1799 diende hij in Noord-Holland tegen de Engelschen en Russen, in 1805 bij de Noorder armee; in 1806 in Pruissen, onder Koning Lodewijk Napoleon, als kapitein van diens prachtige kompagnie rijdende artillerie der garde. Bij de inlijving werd hij als luitenant-kolonel geplaatst bij de Fransche keizerlijke garde.

Toen het vaderland vervolgens zijne onafhankelijkheid geheel verloor, streed het met zijne beginselen de wapenen langer te dragen. Hij trad in het burgerlijk leven terug en vestigde zich te Utrecht als wijnhandelaar, doch naauwelijks was de nieuwe dageraad voor ons volksbestaan aangebroken, of hij schaarde zich aan de zijde dergenen, die het bewijs gaven, dat zij goed en bloed voor het vaderland veil hadden. Op eene aanmerking van een hooggeplaatst persoon, dat hij onvoorzigtig handelde met een oranje lint op den hoed te dragen, terwijl de generaal Molitor nog zoo digt in de nabijheid was, gaf hij het kordaat antwoord: ‘Het ijs is gebroken, pompen of verzuipen.’

Gelukkig wist hij de onvermoeide nasporingen der Fransche politie te verijdelen, die vermoedelijk net plan had, hem bij den terugtogt van het leger, met andere voorname ingezetenen der stad Utrecht, als gijzelaar mede te voeren.

Hij organiseerde spoedig aldaar een korps rustbewaarders te paard en dempte, door persoonlijken moed, een bedenkelijken opstand, die in het tuchthuis was uitgebroken, waardoor de rust der stad ernstig bedreigd werd. Met het pistool op de borst drong hij de booswichten, die op het punt stonden hun doel van ontvluchting te bereiken, en reeds tot aan de voor-

[p. 446]

poort genaderd waren, terug en herstelde op eene krachtdadige wijze den vrede.

Op den 29sten November 1813 was bij het die, op eene regelmatige wijze, de overgave der stad aan de voorhoede van het geallieerde leger bewerkte; hij bragt de eerste kozakken binnen en rukte dadelijk met vijf derzelven de Tolsteegpoort uit, om de Fransche troepen te achterhalen, met zulk een gelukkig gevolg, dat hij weldra twaalf man der arrière garde van Molitor gevankelijk binnengebragt.

Verder was hij, zoo lang de sterke doortogt der geallieerde troepen duurde, der stedelijke regering van Utrecht ijverig behulpzaam in het bewijzen van vele diensten, waartoe hem zijne militaire bekwaamheden zoo uitstekend in staat stelden.

De Heer J. van den Velden, destijds President der provisioneele regering te Utrecht, deed hem van stadswege eene schriftelijke verklaring toekomen, zijne bewezene diensten vermeldende, waardoor hij zich regtmatige aanspraak op de erkentenis van Utrechts ingezetenen verworven had.

Later weder in dienst getreden zijnde, was Kuytenbrouwer, als Luitenant-Kolonel van het 4de Bataillon Artillerie Nationale Militie te Amersfoort in garnizoen liggende, ten jare 1823, de Heeren Prof. G. Moll en Dr. A. van Beek behulpzaam in de proefnemingen aangaande de snelheid van het geluid, met vergunning van Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden, Grootmeester der Artillerie, op de Amersfoortsche heide genomen.

Aan den verlichten ijver en het beleid van alle de officieren en onder-officieren van dit voortreffelijk korps, die met elkander wedijverden, om dezen kleinen wetenschappelijken veldtogt wel te doen gelukken en voor de proefnemers zoo aangenaam en gemakkelijk mogelijk te maken, heeft men voornamelijk den gunstigen afloop dezer moeijelijke en omslagtige proefnemingen te danken, die door buitenlandsche geleerden, bijna eenparig, als de beste en meest naaukeurige van alle de tot hiertoe genomene beschouwd worden.

Het provinciaal Utrechtsche genootschap van kunsten en wetenschappen, hulde doende aan den ijver en de verdiensten van den Heere Kuytenbrouwer benoemde hem, gedurende deze bemoeijingen, tot deszelfs medelid.

Kuytenbrouwer beoefende ook de schilderkunst en gaf daarvan voortreffelijke blijken op onze vaderlandsche tentoonstellingen, vooral legde hij zich op het landschap, dat hij met met beelden, paarden, runderen en schepen stoffeerde, toe. Op de Antwerpsche expositie zag men o.a. van hem eenige gekoppelde paarden van onderscheidene rassen, een hooibouw in Holland en een Geldersch landschap. De koninklijke Akademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam, droeg hem in 1822 het lidmaatschap op.

[p. 447]

Kuytenbrouwer overleed den 1sten Augustus 1850 te 's Hage. Zijn zoon Martinus Antonius, een beroemd schilder, houdt zich thans in Belgie op.

Zie behalve van Eynden en van der Willigen, Immerzeel en Kramm, (die ook een artikel aan zijn zoon heeft gewijd). Kunst- en Letterbode, 1850, D. I bl. 67 volgg; Utrechtsche Volks-Almanak, 1851, waarin een artikel voorkomt getiteld: Utrecht, 28 November 1813, waarin zijn loffelijk bedrijf als krijgsman, en ook dat, bij het overgeven der gemelde stad aan de Russische kozakken, uitvoerig wordt vermeld.