Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 10

[Wopko Cnoop Koopmans]

KOOPMANS (Wopko Cnoop), zoon van Rinse Koopmans en van Janke Cnoop, werd den 23^sten September 1800 te Amsterdam, waar zijn vader toen predikant bij de Doopsgezinden was, geboren. Zijn vader onderwees hem in de oude talen en gaf hem vervolgens aan de leiding van den later zoo beroemden Hamaker, destijds privaat docent te Amsterdam, over. Leermeester en leerling verstonden elkander spoedig; de een was den ander waardig. Hamaker wist zijnen discipel te doorgronden en te waarderen en durfde met hem een geheel eigenaardigen weg betreden, terwijl deze, door de prikkels eener loffelijke eerzucht gejaagd, al de krachten van zijnen vluggen en rijken geest inspande, om den grooten schat, hem in dat onderwijs geboden, te omvatten en tot zijn eigendom te maken. Aldus voorbereid, werd hij op zijn twaalfde jaar opgeschreven als student aan de Doorluchtige School, waar hij het voortreffelijk onderwijs van van Swinden, van Lennep, Willmet en van Cappelle genoot, en zulke vorderingen maakte, dat hij op negentienjarigen leeftijd opentlijk, onder het voorzitterschap van den Hoogleeraar D.J. van Lennep eene Disputatio historico-critica de Sardanapalo, eene verhandeling, die niet alleen hier te lande, maar ook in Duitschland

[p. 340]

groote eere verwierf, verdedigde. Op den duur bleef de oude letterkunde hem lief, maar hij kon, ofschoon te Utrecht, al de bij de wet tot het verkrijgen van den doctoralen graad gevorderde examens afgelegd, en eene Dissertatio over eene der Olympische redevoeringen van Demosthenes afgewerkt hebbende, niet besluiten dezen te verkrijgen. De Utrechtsche Akademie verhief hem echter honoris causa tot phil. theor. en litter. hum. doctor. Toen hij, na het voleindigen zijner studiën tot proponent der doopsgezinde societeit bevorderd was (Junij 1823), mogt hij het voorregt genieten van eenige maanden te besteden aan eene reis door een groot gedeelte van Frankrijk, Zwitserland en Duitschland. Op die reis liet hij geene gelegenheid voorbijgaan, om de beroemdste mannen in de letteren, wijsbegcerte en godgeleerdheid te leeren kennen, de verschillende inrigtingen voor wetenschap, kunst en hooger onderwijs te bezoeken, en in het inwendig leven des volks in te dringen. Niet lang na zijne terugkomst werd hij geroepen om eene plaats van predikant bij de doopsgezinde gemeente te Utrecht te vervullen. Vier jaren was zijne werkzaamheid hier voor de gemeente tot zegen geweest en had zij hem een rijke bron van veelvuldig nut en hooge vreugde geopend, toen hij, op het verlangen van den tot opvolger van zijn vader gekozen Hoogleeraar S. Muller, tot diens ambtgenoot werd benoemd en den 8^sten October 1828 het professoraat in de godgeleerdheid aanvaardde, met eene Oratio de theologiae disciplina prorsus literaria. Door de rigting, welke hij al vroeg aan zijne studiën gegeven had, voelde hij zich geroepen, reeds bij het aanvaarden van zijn ambt, de verkeerdheden van hen tegen te gaan, die de theologie voor eene op zich zelve staande wetenschap houden, welke niets gemeen heeft met de beoefening der letteren. Philosophia, interpretatio en historia, dat waren in zijn oog de drie bestanddeelen der theologia, welke hij mede als de officia litterarum, beschouwde. Van dat standpunt uitgaande, opende hij zijne lessen over de kritiek, hermeneutiek en exegese des N.T., over de Christelijke zedekunde en de algemeene geschiedenis der Christelijke kerk, waarbij hij, uit eigen beweging, nu en dan oefeningen voegde.

Koopmans was onvermoeid werkzaam. Nooit meende hij genoeg gedaan te hebben, en hij rustte niet voor dat hij zich, naar de middelen voor hem beschikbaar, had bekend gemaakt met al wat hem op de hoogte der wetenschap, die hij behandelde, kon brengen. Hoe voortreffelijk hij hierin slaagde, blijkt o.a. uit de getuigenis van een van Duitschlands grootste Theologen, Ds. Huët te Bonn, dat hij gedurende zijn verblijf in Holland, maar zeer weinigen ontmoet had, die zoo geheel op de hoogte stonden van de duitsche philosophie en theologie als Koopmans. En niet anders luidden de getuigenissen

[p. 341]

van eenen Lücke en Ullmann, met wie hij, bij hun bezoek in ons land, meer dan eenen in onderscheidene opzigten belangrijke avond doorbragt. In de uitlegging van het N. Testament, volgde hij met zelfstandigheid den weg door Winer geopend, waarop zijn leermeester van Hengel hem gewezen had. Hij zocht en wist hierbij even zeer het gebrek te vermijden, bij de Duitschers onder den naam van Silbensteckerei bekend, als die zoogenaamde pneumatische interpretatie, welke, met versmading van de vaste en altoos geldende regelen der hermenentiek, in den geest des H. Schrijvers meent in te dringen, en overal een dieperen zin uit hunne woorden zoekt te delven.

In het dagelijksch verkeer was Koopmans gewoon, de meest gemeenzame gesprekken door diepgaande opmerkingen interessant en leerzaam te maken; dagelijks teekende hij op, wat er rondom en in hem omging. Groot is dan ook de menigte papieren door hem voor zijne collegiën volgeschreven, talrijk zijn de losse aanteekeningen zoowel als de uitgewerkte opstellen, die de uitgebreidheid van zijn lectuur en vruchtbaarheid van zijnen geest bewijzen. 't Moet echter verwondering wekken, dat hij, bij zoo groote gaven en rijke kennis, ja bij zulk eene sterke behoefte om te produceren, niet door geschriften in druk uitgegeven, de wetenschap, gelijk men gewoon is te zeggen, gediend heeft. Hij vond genoegen in 't wisselen van denkbeelden, met mannen, in wier vriendschap hij zich mogt verheugen, of die hem hunne uitgegevene werken toezonden, en toen Dr. Doedes in de Jaarboeken van Wetenschappetijke Theologie zijne exegetische Studiën over 1 Petr. III:181-IV:6 had bekend gemaakt, voelde hij zich opgewekt in een uitvoerig schrijven zijne opmerkingen ter verklaring van dat zoo moeijelijk gedeelte der H. Schrift, hem ter toetsing aan te bieden. De genoemde geleerde verheugde zich over dit bewijs van belangstelling in zijnen arbeid, en verzocht en verkreeg de gereede vergunning om dat schrijven eenigzins veranderd en vermeerderd in eene nalezing op zijn werk, in de Jaarboeken op te nemen. Behalve deze zijn er nog andere opstellen en beoordeelingen, van welke sommige zijn naam dragen, anderen, schoon ongeteekend, echter later als van hem afkomstig bekend zijn geworden.

Hij stierf na eene langdurige kwijning den 4^den Maart 1849, en werd vier dagen later door de kweekelingen van het Seminarie, benevens twee der theologische studenten van het Athenaeum naar de Westerkerk ten grave gebragt, bij welke gelegenheid zijn ambtgenoot S. Muller en de predikant W. Broes, treffende aanspraken hielden.

Behalve de in den tekst vermelde dissertaties en oraties vind ik nog van hem vermeld: Dr. W. Cnoop Koopmans en Mr. Hugo Beyerman, Algemeen Stemregt behoudens

[p. 342]

maatschappelijke orde, gr. 8^o. Amst. bij P.N. van Kampen, 1848.

Zie S. Muller, Iets ter nagedachtenis van W.C. Koopmans in de Konst- en Letterb. voor 1849, D. II. bl. 50 verv., 66 verv., 82 verv.; Dezelfde, Geschied. van het Onderwijs in de Theol. bij de Ned. Doopsgez. bl. 95 verv.; Dez. en Handelingen van de Maatsch. der Nederl. Letterk. 1849, bl. 106 volgg.; Blaupot ten Cate, Geschied. der Doopsgez. in Holland enz, D. II. bl. 114, 129; Glasius, Godgel. Nederl. Aflev. 7 bl. 364 volgg. Hulde aan Rinse Koopmans, door S. Muller en J. de Vries, bl. 133, 134, 135, 136; Muller, Cat. van Portr.; Naaml. van Nederd. Boek. 1790-1832; Naaml. van Boek. 1829-1833 bl. 157, 1844-1848, bl. 467.