Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Jhr. Johannes Cornelis de Jonge]

JONGE (Jhr. Johannes Cornelis de), broeder van den voorgaande, werd op den 9^den Mei 1793 te Zierikzee geboren. Reeds vroeg schepte hij een groot behagen in alles wat tot de geschiedenis, vooral die des vaderlands, betrekking had. Van zijne liefde voor het behoud van vaderlandsche oorkonden gaf hij een uitnemend blijk, toen onder het Fransch bewind, in de stad zijner geboorte, de belangrijkste charters en andere gedenkstukken aldaar aanwezig verkocht zouden worden, trachtte hij zooveel mogelijk van dien kostbaren schat te redden, en mogt daarin zeer gelukkig slagen. Deze omstandigheid verwierf hem, eerlang naar de Leidsche hoogeschool vertrokken, de vriendschap van den toen reeds grijzen van Wijn, die hem niet alleen aanspoorde om bij de studie der regtsgeleerdheid ook eene vlijtige beoefening der Nederlandsche geschiedenis en letterkunde te voegen, maar hem ook, uit eigene beweging, tot substituut archivaris des rijks voordroeg, tot welke betrekking hij kort daarop, den 21^sten Maart 1814, werd benoemd.

Bij het dreigend gevaar, waarin het vaderland destijds verkeerde, nam ook hij de wapenen op, maakte den geheelen veldtogt mede, en voleindde, in het vaderland teruggekeerd, den 27^sten Julij 1816 zijne studiën aan de Leidsche hoogeschool, na verdediging van een geschied-regtskundig proefschrift, bevattende eenige deels onuitgegeven, deels door hem verbeterde Hollandsche en Zeeuwsche charters, en zag zich ook in laatstgenoemd jaar het opzigt over het koninklijk kabinet van penningen en gesneden steenen opgedragen. Nadat hij deze verzameling, welke eene der rijkste van Europa is, geordend had, gaf hij daarvan eene beschrijving in de Fransche taal, die wij bij de lijst zijner werken zullen vermelden.

De Jonge ging inmiddels voort om uit de schatten, mede onder zijn beheer gesteld, een aantal hoogst belangrijke geschriften zamen te stellen, die hem den dank der nakomelingschap dubbel waardig maakten. Wel verdiend was alzoo zijne aanstelling, in 1831, als archivaris des rijks, ter vervulling der opengevallen plaats, door den dood van den man, aan wien de Jonge dankbaar erkende zijne vorming verschuldigd te zijn.

[p. 185]

In die betrekking bewees de Jonge hoogst belangrijke diensten. Zijne uitgegevene werken zijn daar om te getuigen, welk gebruik hij van die betrekking gemaakt heeft, ten nutte der historische wetenschap, en het rijks-archief zelf staat daar als een kostbaar gedenkteeken van hetgeen hij voor de verrijking dezer onschatbare verzameling gedaan heeft; terwijl een tal van geleerden, zoo buiten als binnen 's lands, getuigen kan van de voorkomenheid en heuschheid, die hen, het archief bezoekende, in alle opzigten van hem te beurt viel.

Maar maakte zich de Jonge als geleerde verdienstelijk, niet minder deed hij dat in verschillende eervolle en gewigtige betrekkingen, waartoe hij geroepen werd. Na in 1826 benoemd te zijn tot raad der stad 's Gravenhage, werd hem in het volgende jaar de hoofdleiding van het stedelijk Dagblad opgedragen, waarmede hij gedurende achttien jaren belast bleef, totdat hij op het laatst van 1844 tot wethouder werd verkozen. Hij was bovendien van 1840 tot 1851 lid der Provinciale Staten van Zuid-Holland, en legde in al deze betrekkingen eene groote bezadigdheid, onvermoeiden ijver, groote kennis en helder doorzigt aan den dag. Hij was voorts curator der Latijnsche scholen, waartoe hij in 1835 gekozen werd, terwijl hij reeds in 1828 aan het hoofd geplaatst was der commissie van toezigt over de, ook door hem opgerigte, school van middelbaar onderwijs te 's Hage.

Bij zoo vele beslommeringen wist de Jonge nog den tijd te vinden tot het zamenstellen zijner hoogstbelangrijke werken en geschriften, wier titels wij hier laten volgen:

Diplomata quaedam Hollandica et Zelandica, partim inedita, partim emendata et illustrata, Lugd. Bat. 1816. 8^o.

Verhandeling over den oorsprong der Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten, Leid. 1817. 8^o.

Levensschets van Floris, Voogd van Holland, in de Verh. van de Maatsch. der Ned. letterk. te Leiden, (1819) D. III. St. I.

Levensbeschrijving van Johan en Cornelis Evertsen, Luitenant Admiralen van Zeeland, 's Hage 1820. 8^o. met platen.

(Met anderen) Beschrijving van de Nederlandsche Historiepenningen, ten vervolge op het werk van Mr. Gerard van Loon, uitgegeven door de Tweede Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, enz. Amst. 1821-1848. fol. 5 deelen, met afb.

Over den Vice-Admiraal Witte Kornelisz. de Witte; in Verslag van de Openb. Vergad. der Tweede Klasse van het Kon. Ned. Instit. 1822. bl. 14.

Notice sur le Cabinet des médailles et des pierres gravées de S.M. le Roi des Pays-Bas, La Haye (1823) 8^o. met een Premier Supplement (ald. 1824) vermeerderd.

[p. 186]

Verhandeling over den oorsprong, den voortgang en de hoedanigheid van den invloed des derden Staats in de Staatsvergaderingen, gedurende het Hertogelijk en Grafelijk bewind in Braband, Vlaanderen, Holland en Zeeland. Met goud bekroond door de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden en in hare Nieuwe Werken, D. I. St. I. (1824) opgenomen.

De Unie van Brussel des jaars 1577, 's Hage 1825. 8^o. met Bijvoegselen tot dezelve en facsimile, Delft 1827. 8^o. In het Fransch vertaald door den heer Laurent Deleville-Baussert (Rott. 1829. 8^o.)

Verhandelingen en onuitgegeven stukken, betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, Delft 1825 en 's Hage 1827. 8^o. 2 deelen met facsimilé's.

Verslag omtrent de verzameling van handschriften, toebehoord hebbende aan Jhr. C.A. van Sypesteyn; in de Mnemosyne van H.W. en B.F. Tydeman, Nieuwe verz. D. VII. (1827).

Besluiten van de Staten-Generaal der Nederlanden, van het jaar 1576 en de maanden Januarij-Junij 1577, 's Hage 1828-1831. 4^o. 2 deelen.

(Met Jeronimo de Vries) Verklaring van Nederlandsche gedenkpenningen, enz. Amst. 1829-1837. 4^o. 2 deelen met afb.

Onderzoek over den oorsprong der Nederlandsche Vlag, 's Hage en Amst. 1831. 8^o. In het Fransch vertaald en te vinden in l'Histoire du drapeau, des couleurs et des insignes de la Monarchie Française par M. Rey, Paris 1837. T. II.

Hendrik van Wijn, als geleerde en staatsman geschetst, 's Hage en Amst. 1832. 8^o. met portr.

Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen, 's Hage 1833-1848. 8^o. 6 deelen in 10 stukken, met platen en kaarten; 2de uitgave bewerkt door zijn zoon, Jhr. Mr. J.K.J. de Jonge, en vermeerderd met de nagelaten aanteekeningen van den overleden schrijver. Haarl. 1858-18.... 8^o. met pl. en portr.

Nederland en Venetië, 's Hage, 1852. 8^o.

Catalogue d'empreintes du Cabinet des pierres gravées de S.M. le Roi des Pays-Bas, La Haye (1837). 8^o.

Levensschets van Philip van Almonde, Luitenant-Admiraal van Holland en West-Friesland; in den Zuid-Hollandsche Almanak (1838).

Over den zeeslag van Bevezier in 1690; in het Verslag van de Tweede Klasse van het Kon. Nederl. Instit. over 1840. bl. 25.

Redevoering over de staatkunde hier te lande na den Utrechtschen vrede; een waarschuwend voorbeeld voor onzen tijd; in hetzelfde Verslag, bl. 45.

Iets over Henrik Ruse, Heer van Sawert; in het Tijd-

[p. 187]

schrift van het Kon. Ned. Instituut (1843), en Nog iets over denzelfden, in den jaargang van 1845.

Over de politieke uitzettingen; in de Jaarb. van het Kon. Ned. Instituut voor 1851. bl. 39.

De Jonge behoorde ook tot die Nederlandsche geschieden letterkundigen, die in 1826 aan 's konings uitnoodiging beantwoordden, om hunne denkbeelden mede te deelen over de beste bewerking van eene algemeene Nederlandsche Geschiedenis. Voor zijne bijdrage over dat gewigtig onderwerp werd hij met eenen gouden medaille van wege den koning vereerd.

Over de verdiensten van de Jonge als geschiedschrijver zullen wij verder niet uitwijden. Door zijne werken heeft hij zich als zoodanig een eerzuil gesticht, even onvergankelijk als de roem van hen wier daden in hem een warm lofredenaar vonden. Te verwonderen is het daarom niet, dat aan de Jonge meermalen eervolle onderscheidingen te beurt vielen. Zoo was hij niet alleen lid van alle inlandsche genootschappen en maatschappijen, maar ook van buitenlandsche geleerde instellingen. In 1829 met het ridderkruis der orde van den Nederlandschen Leeuw begiftigd, werd hij, in 1831, benoemd tot lid der commissie belast met het voordragen van maatregelen om roemrijke daden te beloonen, en in 1849 schonk de keizer van Rusland hem de versierselen van ridder der orde van St. Anna, tweede klasse.

In de kracht van zijn leven werd de Jonge aan het vaderland en de hem zoo dierbare wetenschap ontrukt. In den loop des winters door eene ziekte overvallen, herstelde hij daarvan evenwel; doch op zijn buitenverblijf, den Huize Zuidhoorn, nabij Rijswijk, door eene hevige beroerte aangetast, overleed hij na weinige dagen aan de gevolgen daarvan op den 12^den Junij 1853. Hij was gehuwd met Henrietta Philippina Jacoba van Kretschmar, bij wie hij verscheidene kinderen verwekte.

Zie Algem. Konst- en Letterb. 1853. D. II. bl. 2; Algem. Handelsbl. 24 Junij 1853; J.W. Holtrop, Herinner. aan Jhr. Mr. J.C. de Jonge, in het Dagblad van Zuid-Hol. en 's Gravenh., 27 Junij 1853; Dezelfde, Levensberigt van denzelfden, in de Verh. der Jaarl. Algem. Vergad. van de Maatsch. der Ned. Letterk. te Leid. 1853. bl. 157-170.