Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 9

[Jan V of van Vernenburg]

JAN V of VAN VERNENBURG, acht en veertigste bisschop van Utrecht, was gesproten uit het Triersche gravengeslacht van dien naam, en zat sedert een jaar op den Munsterschen bisschopsstoel, toen hij in 1364, op bevel van paus Urbanus V, tot den Utrechtschen zetel verheven werd. Op den 8^sten September van dat jaar werd hij met groote plegtigheid ontvangen, en hij bevestigde kort daarop al de voorregten aan Utrecht vroeger geschonken. Reeds in het eerste jaar van zijn bestuur was hij genoodzaakt de wapenen op te vatten, tegen eenige Westfaalsche edelen uit het geslacht der Veelens en Broekhuizens. Hij noodzaakte hen tot onderwerping, even als, in 1366, de Amersfoorders, die hem niet voor heer wilden erkennen, en hem de verschuldigde lasten weigerden te betalen. Ruim twee jaren later, op den 26^sten October 1368, werd hij met zijn hofstoet te Goor in Overijssel, door eenige hem vijandige edelen, gevangen genomen en verkreeg zijne vrijheid niet, dan tegen betaling van zestien duizend schilden, die hem door verscheidene stichtsche edelen werden voorgeschoten, waarvoor hij al de sloten en inkomsten van het nedersticht aan dezen moest afstaan. In 1370 ontstond er tusschen Jan van Vernenburg en hertog Albrecht van Beijeren op nieuw geschil over de heerlijkheid Vreeland, die weder in het bezit van de Utrechtsche bisschoppen was geraakt, doch waarvan de hertog thans de door zijne voorgangers op die heerlijkheid voorgeschoten gelden terugeischte. De beslissing van deze zaak werd aan Eduard, hertog van Gelder, opgedragen, die den bisschop tot

[p. 87]

betaling of tot teruggave en afstand van Vreeland verwees.

Jan van Vernenburg overleed plotseling op den 23^sten Junij 1371, niet zonder vermoeden van vergiftigd te zijn, en werd zonder eenige praal in de Domkerk te Utrecht begraven. Indien het waar is, dat er van zijnen opvolger Aarnout van Hoorn, als bisschop van Utrecht, een brief voorhanden was van November 1370, dan zou dat overlijden een jaar vroeger, en dus in 1370 moeten gesteld worden.

Bisschop Jan van Vernenburg wordt genoemd het slagtoffer zijner eigene zwakheid en der omstandigheden in welke hij verkeerde. Hij stichtte het kapittel van St. Pancras te Leiden, het H. Geest gasthuis te Utrecht en maakte den aanvang zijner regering vermaard, door de vaststelling van verscheidene wetten, welke voornamelijk de regten en regtsplegingen in Twente betroffen, en in het vervolg gedeeltelijk ten grondslag strekten, waarop men het landregt dezer provincie bouwde.

Zie Tegenw. staat van Utr. D. I. bl. 74, 75; Tegenw. staat van Overijss. D. I. bl. 100, 112; Westendorp, Jaarb. D. II. bl. 205, 213-215; Arend, Algem. Gesch. des Vaderl. D. II. St. II. bl. 263-265; Schinkel, Bijdr. bl. 57.