Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 8. Tweede stuk

[Mr. Carel Gerard Hultman]

HULTMAN (Mr. Carel Gerard) werd 10 Julij 1752 te Zutphen uit ouderen van den deftigsten burgerstand geboren, studeerde te Leyden, onder Ruhnkenius, Valckenaer, Voorda, van der Keessel en Pestel, en werd den 25 Januarij 1772, onder het rectoraat van Valckenaer, jur. utr. doctor, na het verdedigen van een Specimen politico-historicum de principe Tyranno, sive de justitia Edicti ordinum foederati Belgii, Philippum II Hispaniae regem, imperio summoventium.

Weinige jaren slechts bragt Hultman, na zijne bevordering tot doctor in de regten, in zijne geboortestad door met de verdediging der belangen van den staat in hoedanigheid van advocaat-fiscaal van de finantien en als controleur van den 25sten, 50sten en 100sten penning op de alienatien van onroerende goederen en collaterale successien des vorstendoms Gelder en graafschaps Zutphen, want reeds in 1779 werd hem den post van tweeden, daarna dien van eersten griffier bij het provintiaal hof van Gelderland opgedragen, en, zoo hij zich, in de waarneming van dien post, tot den jare 1796, den roem van een groot regtsgeleerde, van een onvermoeid werkzaam man verwierf, niet minder wist hij zich de hartelijke toegenegenheid van elk, wie destijds in Arnhem op kunde en doorzigt, redelijkheid en opregtheid aanspraak konde maken, te verzekeren. Het was daar, dat hij van vóór 1781 tot 1795, in meer dan een wijsgeerig en letterkundig genootschap, mede door hem opgerigt, het voorzitterschap bekleedde, zonder dat er immer, in dien fel bewogen tijd, de minste twist in die vergaderingen vernomen werd. Aanstonds, in den aanvang van de omwenteling, werd hij tot 's lands hoog bewind als lid der nationale vergadering geroepen, doch op den beruchten 22 Januarij 1798, met

[p. 1458]

de meeste zijner ambtgenooten, als staatsgevangene, in het huis in het Haagschen Bosch opgesloten.

Deze kostbare tijd van rust ging echter voor eenen zoo werkzamen geest niet verloren; hij wist dien zoo te besteden, blijkens een geheel boekdeel Miscellanea, bijna geheel van dien tijd, als men van een man moest verwachten, die weldra wederom met onvermoeiden moed en kracht het roer van staat zou aangrijpen. Na verloop van omtrent slechts een half jaar, werd hij geroepen tot het generaal secretariaat van het uitvoerend bewind en sedert 1801 in dezelfde betrekking bij de Bataafsche Republiek geplaatst; in deze hooge betrekkingen bekend met, en niet zonder merkelijken invloed op de geheimste bedoelingen en werkingen der hooge regering, maakte hij daarvan voorzeker nimmer een misdadig gebruik tot eigen voordeel, maar wist zich integendeel, door onwankelbare trouw en verdiensten, op nieuw en bij voortduring, onder het kortstondig bestuur van den raadpensionaris, in gelijke betrekking (algemeen staatssecretaris) te handhaven, tot in die dagen, toen het Napoleon behaagde ons een zijner broeders tot koning op te dringen. Hij onttrok zich aan zijne eervolle rust op zijn buitenverblijf nabij het dorp Rijswijk, vooreerst om, onder Lodewijk, als directeur der schoone kunsten en wetenschappen en staatsraad in buitengewone dienst (1807), vervolgens als staatsraad in gewone dienst (14 October 1807) en landdrost van Maasland (30 September 1808) en daarna onder Napoleon Bonaparte als prefect van Vaucluse, en laatstelijk (13 December 1810) in het departement van den Boven-IJssel, in openbaar bestuur werkzaam te zijn. Na de omwenteling van 1813 benoemde hem Willem I (6 April 1814) tot gouverneur der provincie Noord-Brabant, welke betrekking hij tot zijn dood bleef waarnemen.

Hultman werd in zijn tijd onder de geleerden van den eersten rang geteld. Reeds in Arnhem had hij blijken gegeven van zijn grondige kennis in de volgende verhandelingen door hem gehouden:

Over de vertroosting; over de aloude straffen der schandsteenen en het hondsdragen; over de hofnarren; over den oorsprong en de gepastheid van de benaming Momboir, als titulature van den officier van justitie bij het hof van Gelderland.

De twintig laatste jaren van zijn leven wijdde hij zich met een taai geduld aan de critische beoefening der Bibliographie, en hield hij over dit onderwerp ook briefwisseling met van Wijn, Westreenen van Tiellandt en Jacobus Koning. Als een proeve dezer studie gaf hij in 1818 bij H. Palier en zoon te 's Hertogenbosch zijne Biogra-

[p. 1459]

phische zeldzaamheden in het licht, die een gunstig onthaal verwierven.

Hultman overleed 6-7 Maart 1820, bij zijne weduwe geen kinderen nalatende. Den 15 April 1820 sprak mr. J.F. Mauritsz. Ganderheyden in het departement 's Hertogenbosch der Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen eene redevoering ter zijner nagedachtenis uit, die aldaar bij H. Palier en zoon met zijn afbeelding is in het licht gekomen.

Behalve de bovengenoemde betrekking heeft Hultman in 1802 nog de betrekking van extraordinaris envoyé en minister plenipotentiaris der Bataafsche Republiek bij Z.M. den koning van Pruissen bekleed.

Koning Lodewijk benoemde hem tot ridder der Orde van de Unie, bij keizerlijk deereet van den 30 Junij 1811 werd hij tot rijksbaron en bij decreet van den 7 Maart 1812 tot ridder van de keizerlijke orde van de Réunie benoemd. Koning Willem I benoemde hem tot buitengewoon staatsraad (11 Febr. 1817) en tot ridder der Orde van den Nederl. Leeuw (1815). Voorts werd hij in 1783 lid, en in 1809 directeur van het Zeeuwsch Genootschap, in 1800 lid van het Gezelschap ter beoefening der Proefondervindelijke Wijsbegeerte in den Haag, in 1804 directeur van de Bataafsche- thans Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, in 1805 van de Maatschappij voor Natuur- en Letterkunde, ten zinspreuk voerende Diligentia, te 's Hage, in 1806 lid der Maatschappij van Ned. Letterkunde te Leyden, in 1809 correspondent van het Kon. Ned. Inst. der Wetenschappen. Ook was hij sedert 1807 lid der Kon. Pruis Akademie der Kunst- en Mechanische Wetenschappen te Berlijn, honorair lid der Maatschappij ter bevordering van den landbouw te Amsterdam, en van de Maatschappij van Weldadigheid, voorzitter van het Departement 's Hertogenbosch van de Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen enz.

Hij huwde jonkvrouw Lemker uit Overijssel.

Hij gaf nog in het licht:

Geschied- en Staatk. onderzoek over den tijd, wanneer Philips II ophield, Heer der Vereen. Nederl te zijn, Arnh. 1781, 8^o.

Zie de aangehaalde Verhand. van M. Ganderheiden; Galerie des Contemporains, T. V. p. 348; Documens historiques et rêflexions sur le Gouvernement de la Hollande, par Louis Bonaparte, T. III. p 128; Konst- en Letterbode; Verslag der openb. zitt. van het Kon. Ned Inst.; Kraijenhoff, Bijdr., bl. 26; Hermans, Not lit Brab. Sept (Conspectus), p. 27; Dez., Bijdr. D. II bl. 516; Chron. van het Hist. Genoots., D V. bl. 26; Amsterd. Letterl. Maandschr., 3de D. 6de St. Junij 1819, p. 95; Letterk. Magaz. van Wetens., Kunst en Smaak 1819, Nr. 11, p. 525; Vaderl. Letteroef. 1819, Nr. 12, bl. 537; Verslag der Maatschappij van Ned. Letterk. 1820, bl. 7.