Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 6

[Nicolaas Cornelis de Fremery]

FREMERY (Nicolaas Cornelis de), eenige zoon van Petrus Isaäcus de Fremery voornoemd, werd te Overschie den 10^den Januarij 1770 geboren. Door het beroep van zijnen vader naar 's Hertogenbosch kwam hij aldaar in kennis met den toenmaligen kapitein, later Generaal-Majoor Voet, die, door den leergierigen knaap daartoe opgewekt, hem lessen gaf in de mectkunde, en welligt hierdoor de eerste gronden legde tot den wetenschappelijken zin, welke hem, gedurende zijn geheele leven, gekenmerkt heeft. In het jaar 1785, en derhalve op vijftienjarigen leeftijd, werd hij als student aan de Hoogeschool te Leiden ingeschreven, alwaar hem het voorregt te beurt viel, tot leermeesters te vinden mannen als Dionysius van de Wijnpersse, Eduard Sandifort, Nicolaas George Oosterdijk, Nicolaas Paradijs, Voltelen en later Sebald Justinus Brugmans, wiens lessen hij wel minder volgde, maar van wiens leerzamen omgang en wetenschappelijke gesprekken hij ongetwijfeld veel nut getrokken heeft. Spoedig gaf hij blijken van zijnen uitmuntenden wetenschappelijken aanleg, toen hij, naauwelijks twintig jaren oud zijnde, den 20^sten Maart 1790 zijne Dissertatio philosophica inauguralis de fulmine (Lugd. Bat. 1790.) 4^o.) verdedigde en

[p. 233]

hierdoor tot Doctor in de wijsbegeerte bevorderd werd. Dit proefschrift werd met lof vermeld in den Algemeenen Konsten Letterbode van den 28^sten Mei 1790. In de drie volgende jaren gaf hij zich geheel over aan de beoefening der geneeskunde, vooral onder de leiding van Nicolaas Paradijs, voor wiens wijsgeerigen geest hij steeds de grootst mogelijke achting gekoesterd heeft. Hij werd hierop den 21^sten September 1793 tot Doctor in de geneeskunde bevorderd, na openlijke verdediging zijner Dissertatio medica inauguralis de mutationibus figurae pelvis, praesertim iis, quae ex ossium emollitione oriuntur (Lugd. Bat. 1793. 4^o.). Deze verhandeling is gunstig gereeenseerd in de Göttinger Anzeigen von gelehrte Sachen en in de Medic. Chirug. Zeitung.

Te Haarlem, waar hij de geneeskundige praktijk uitoefende, behoorden chemie, mineralogie en zoölogie onder zijne lievelingsstudiën. In Teyler's voortreffelijke stichting arbeidde hij veel met Martinus van Marum. Den 25^sten September 1795 tot Hoogleeraar te Utrecht beroepen, zag hij zich als opvolger van Steven Jan van Geuns, in den werkkring geplaatst, welke het best met zijnen wetenschappelijken geest strookte, en op vijf en twintigjarigen leeftijd aanvaardde hij den 18den December van genoemd jaar, deze betrekking met eene Oratio de arctissimo, quo chemia cum physicis scientiis conjungitur, vinculo. (Lugd. Bat. 1796. 4^o.) Chemie, pharmacie, natuurlijke geschiedenis, medicina forensis en politica waren de hem toebedeelde vakken. Hij was de eerste die de zoölogie en pharmacie openlijk onderwees. Bij de herstelling der academie in 1815 werd hij te gelijk benoemd ot Hoogleeraar èn in de medische èn in de philosophische faculteit.

Als voorzitter der provinciale commissie van geneeskundig onderzoek en toevoorzigt, werd hij in menige staatscommissie betrokken, en offerde hij aan dezelve veel tijd en moeite op, zonder er groote voldoening voor te smaken, even gelijk dit met zoo velen vóór en na hem het geval geweest is. Zoo was hij in 1826 lid der commissie, welke over het nadeel, door het begraven in de kerken te weeg gebragt, zoude hebben te beslissen; in 1830 lid der commissie, welke verzocht werd eene meening te uiten omtrent de besmettelijkheid der Aziatische cholera; in 1828 van de vergadering der voorzitters van al de provinciale commissiën uit de noordelijke en zuidelijke gedeelten van het toenmalig rijk, wier beraadslagingen toen evenmin tot eene wet van geneeskundige politie hebben gevoerd, als die van de in 1841 benoemde commissie. Dat de Fremery in al deze vereenigingen zoo ijverig en nuttig geweest is, als men in dergelijke werkzaamheid wezen kan, valt niet te- betwijfelen. In het algemeen echter zijn de resultaten van al deze en zoo vele andere commissiën voor den staat weinig vruchtbaar, en voor de leden weinig aangenaam.

[p. 234]

Gedurende zijne zoo langdurige akademische ambtsbetrekking was de Fremery tweemalen Rector magnificus. De eerste maal, in 1801, droeg hij het rectoraat aan zijnen opvolger over met eene Oratio de studio historiae naturalis, egregio ad formandum bonum civem adminiculo; en de tweede maal, in 1822, had zijne rede tot onderwerp, de chemia et arte pharmaceutica ad majorem perfectionem in Belgio evehendis.

In 1835 had hij het geluk zijn veertigjarig hoogleeraarambt te vieren, bij welk feest zijne toenmalige leerlingen hem een kostbaar geschenk in zilver vereerden. Niet minder treffend was hunne deelneming in 1840, toen, bij het aanvaarden van het emeritaat, zij den hooggeschatten leermeester voor genoten onderwijs op eene wijze dankzegden, welke hun niet minder dan hem eer aandeed. Door hem het kolossaal afgietsel van het Dinotherium giganteum te schenken, hadden zij met kiesch gevoel het aandenken gekozen, hetwelk hem het dierbaarst moest wezen. Hij genoot het zeldzaam voorregt van, gedurende 50 jaren, practiserend arts geweest te zijn; de Redactie van het Nederlandsch Lancet vierde dien dag op eene waardige wijze, door den zesden jaargang van dit tijdschrift hem op te dragen.

Nicolaas Cornelis de Fremery overleed den 15^den November 1844. Hij was lid der eerste klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, van de Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem en van vele andere zoo binnen- als buitenlandsche genootschappen. Lodewijk Napoleon, die de verdiensten der Hollanders wist te onderscheiden, droeg hem de betrekking op van Médecin de la maison du Roi. Willem I benoemde hem, in 1829, tot Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw.

Te Haarlem was hij den 8^sten December 1795 getrouwd met Henriette Hester Willemse, dochter van Johandes Willemse, Gz., practiserend geneesheer aldaar, en van Catharina van der Laan. Zij overleed den 29^sten Junij 1825. Hun zoon volgt mede.

Eene lithographie door P.W. van de Weijer te Utrecht (naar het portret in olieverw van L. Moritz 1827) vertoont ons zijn borstbeeld regts, in toga, enz. in ovaal, met facsimilé der naamteekening.

Ofschoon de Fremery zich niet door geschriften van grooten omvang bekend maakte, zoo bestaan er toch menigvuldige bewijzen van zijne uitgebreide kennis in alle vakken tot de geneeskunde in eenige betrekking staande, terwijl hij door zijne algemeene kennis en ontleedkundige onderzoekingen, zoowel in den gezonden als ziekelijken toestand des menschelijken ligchaams, alsmede door zijne naauwkeurige nasporingen in verschillende gedeelten der natuurlijke historie, den eenmaal in ons vaderland verkregen roem niet weinig gehandhaafd, en daardoor de bewering van een Franschman gelogen-

[p. 235]

straft heeft, die in 1820 durfde zeggen dat Holland, na P. Camper, geenen beroemden ontleedkundige had aan te wijzen. Zijne geschriften zijn, behalve de genoemde dissertatiën en oratiën:

Iets over den invloed van de nieuwere scheikundige theorie, ook op de beoefening der geneeskunde, en eene daarop gegronde geneeswijze van den suikeragtigen pisvloed (diabetes mellitus). In den Nieuwen Konst- en Letterbode, 1799. D. I. bl. 60.

Waarneming van eene zeer aanmerkelijke ontaarding van het regter Eyernest, met vorming van vetstof, haar, been en tanden, bij eene vrouw van veertig jaren, welke lang in eenen onvruchtbaren echt geleefd had. Met afbeeldingen. In de Verhandelingen der eerste klasse van het koninklijk Nederl. Instit. 1820. D. V. bl. 105.

Oratio de chemia et arte pharmaceutica ad majorem perfectionem in Belgio evehendis. In de Annales Academ. Rheno-Trajectinae, 1821-1822.

Beantwoording der vragen: verdient de vaccine thans nog als voorbehoedmiddel tegen de kinderziekte te worden aangeprezen? En wat heeft daaromtrent de Utrechtsche kinderziekte epidemie van het jaar 1823 geleerd? In de Algem. Vaderl. Letteroefeningen, 1824. D. XXXIV. St II. bl. 116.

Over de Walvischaardige dieren op onze kusten. In den Algem. Konst- en Letterb. 1825. D. I. bl. 315.

Over de kristallisatie van het keukenzout. In de Bijdragen tot de Natuurkundige Wetenschappen, verzameld door van Hall, Vrolik en Mulder, 1826. D. I. bl. 121.

Over den crocodilus biborcatus. In dezelfde Bijdragen, 1828. D. III. bl. 329.

Over eenen Hoorn en een gedeelte des Bekkeneels van Bos primigenius, in Februarij 1825 bij de Eembrugge gevonden, met afbeeldingen. In de Nieuwe Verh. van de 1ste klasse van het Kon. Ned. Instituut. 1831. D. III. bl. 74.

Bijdragen tot de natuurlijke geschiedenis van den Walrus (trichecus rosmarus, Linn.), en de kennis der verscheidenheden welke onder deze dieren voorkomen. Met 1 tab. In bovengenoemde Bijdr. van van Hall, enz. 1831. D. VI. bl. 360 volg, en 392 volgg.

Bijdrage tot de kennis der fossile Zoogdieren, in Noord-Nederland gevonden. In de Nieuwe Verh. der eerste klassë van het Kon. Ned. Instit. 1840. D. VIII.

Beschouwing van het linker gedeelte des bekkens van eenen Olifant, in November 1839, bij Doesburg aan den IJssel gevonden. In dezelfde Verh. 1842. bl. 324 volgg.

De volgende vertalingen zagen van hem het licht:

Kort berigt wegens de kwaadaardige koorts welke in Phila-

[p. 236]

delphia heerschte; door R. Carey, uit het Engelsch vertaald door N.C. de Fremery, Haarl. 1794. 8^o.

Grondbeginselen der scheikunde, door Lavoisier, uit het Fransch vertaald, met aanmerkingen en bijvoegselen vermeerderd door N.C. de Fremery en P. van Werkhoven, Utr. 1800. 8^o. 2 deelen.

Eindelijk zette hij, op last van koning Lodewijk, het werk van J.A. Chaptal: la Chimie appliquée aux arts, in het Hollandsch over onder dezen titel:

Grondbeginselen der scheikunde, op de kunsten toegepast, vertaald en met aanmerkingen vermeerderd, Utr. 1808. 8^o. met pl.; en gaf hij met de Heeren C.G.C. Reinwardt en S. Stratingh een: Verslag van het scheikundig onderzoek van het aqua Binelli, in den Algem, Konst- en Letterb. 1834. D. I, bl. 98.

Hij liet eene keurige verzameling van voorwerpen uit de natuurlijke geschiedenis en van vergelijkende ontleedkunde na, waarvan de Catalogus, met voorredenen van Prof. A.A. Sebastian en Dr. M.C. Verloren, onder den titel van: Catalogue des Musées d'histoire naturelle et d'anatomie comparée enz. verscheen te Utrecht bij Kemink en zoon 1856.

Zie Algem. Konst. en Letterb. in 4^o. D. IV. bl. 173, Nieuwe Algem. Konst. en Letterb. in 4^o. D. I. bl. 54, D. III. bl. 179, D. IV. bl. 105, 201, D. V. bl. 173, D. VI. bl. 146, D. XII. bl. 85; Algem. Konst. en Letterb. 1844, D. II. 369; van Wijk, Algem. Wetensch. Woordenb, Collot d'Escury, Holl. Roem. D. VII. bl. 155; Redevoering over N. C. de Fremery, door W Vrolik, Hoogleeraar te Amsterdam, gehouden den 24^sten Mei 1845, in de algem. Verg. der Holl. Maatsch. te Haarl.; Bouman, Oratio et instituta academica, quae septimo decimo seculo fuerunt in patria, cum iis, quae nunc ibidem sunt, breviter comparans, et memoriam celebrans Frederici Sigism. Alexander, Nicol. Corn. de Fremery etc. dicta publ. die 3 mensis April. 1845. etc. Acced. annot. literar. T. a R. 1845; A. Kops, in Nederl. Lancet, D. VII. bl. 495 volg.; Ersch und Gruber, Allgem. Encyolop. der Wiss. und Künste, Bd. XLIX, S. 137; Holtrop, Bibl. Medico-Chirurg. p. 65, 100, 101, 290; van der Boon, over de ontleedk van den mensch, bl. 243, 254; Muller, Cat. van Portrett.; van Leeuwen, Cat. der Prov. Bibl. van Friesl. bl. 333, 339, 341.