Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[Abraham Crijnssen]

CRIJNSSEN (Abraham), behoorde tot een Zeeuwsch geslacht, waaruit verscheidene leden zich aan de zeedienst gewijd hebben. Hij was een moedig en bekwaam bevelhebber, die het allereerst voorkomt in het jaar 1632, toen hij als kapitein op het schip Vlissingen, met Jan Gideons, die het bevel voerde op het schip Samson, door de gebroeders Adriaan en Cornelis Lampsins uitgezonden werd, ter bestrijding der Duinkerksche kapers, die zij zoodanige afbreuk deden en zulk een schrik aanjoegen, dat niemand van hen zich meer durfde vertoonen. Hij woonde ook den roemrijken zeeslag van Duins in 1639 bij, waarin de groote Spaansche vloot vernield werd, en toen de eerste Engelsche oorlog was uitgebroken, was hij tegenwoordig bij de meeste groote zeeslagen van dien, gelijk mede van den volgenden krijg, en onderscheidde zich steeds door moed en beleid. Hij was daardoor boven alle anderen geschikt, om de

[p. 909]

plannen der Zeeuwsche admiraliteit uit te voeren, en het was daarom dat aan hem het opperbevel opgedragen werd over een smaldeel, uitgerust door de Zeeuwsche admiraliteit, om de Engelschen afbreuk te doen, waar men slechts kon. In December 1666 liep hij met zijne zes bodems, met 300 man uitgelezene troepen bemand, in zee en begaf zich naar de westkust van Afrika om zoo mogelijk eenige kostbare Engelsche koopvaarders te onderscheppen; toen hem zulks niet gelukte, stak hij naar Amerika over, en zette het ingevolge den last der admiraliteit, regt op de rivier van Suriname aan. Hij deed terstond de sterkte aantasten, nadat hij, onder de misleidende Engelsche vlag, de rivier tot zoover was opgevaren. Toen ontrolde hij dadelijk de Hollandsche vlag en deed zijne stukken spelen op het kasteel, hetwelk hij, met zijne intusschen aan wal gekomene troepen, ook van de niet bevestigde landzijde aantastte. Spoedig gaf het zich over en hij veroverde alzoo op den 28^sten Februarij 1667 de volkplanting Suriname.

Na eene goede bezetting in de genomene en herstelde sterkte te hebben gelegd, vertrok Crijnssen verder westwaarts naar de kolonie Essequebo, waar in vorige jaren door de Zeeuwen eene volkplanting was gesticht; doch door de Engelschen genomen, vervolgens geplunderd en daarna verlaten. Hier herstelde hij het noodige gezag en onderwierp aldus ook deze belangrijke kolonie aan het vaderland. Vervolgens zeilde hij naar Tabago, alwaar reeds in 1628 door de onzen eene kleine volkplanting was aangelegd, en door de Vlissingsche kooplieden Lampsins meer bevolkt was; doch later door de Engelschen vermeesterd, door de Franschen veroverd, geplunderd en verlaten werd. Dit vruchtbaar eiland werd nu door hem in bezit genomen en versterkt. Hij wendde toen den steven naar Martinique, alwaar hij zich met den luitenantgeneraal de la Barre, opperbevelhebber van de Fransche zeemagt aldaar vereenigde, om gezamenlijk de Britten te bevechten. Op den 14^den Mei 1667 verliet hun beider zeemagt de reede van Martinique om de Britsche zeemagt, welke niet verre verwijderd was, slag te leveren. Dit geschiedde, er ontstond op de hoogte van het eiland Nevis een hevig gevecht, waarin de Nederlanders hunnen ouden roem handhaafden, doch door het slechte gedrag der Franschen, die zich juist op het beslissende oogenblik aan den strijd onttrokken, gevaar liepen van geheel vernield te worden. Met vereenigde magt vielen de vijanden op Crijnssen aan, die zich mannelijk verdedigde, doch genoodzaakt was voor de overmagt te wijken, hetgeen hij echter met zooveel beleid deed, dat geen der zijnen in den magt des vijands viel en hij zich met roem overlaadde. Na dit gebeurde scheidde hij zich van de Franschen af en ging toen ter koopvaart naar de kusten van de Engelsche volkplanting Virginie, ten zuiden van Nieuw-Nederland, waar hij de Britten in de rivier de Ja-

[p. 910]

mes overviel, negentien schepen en daaronder een oorlogschip van 46 stukken, the Elisabeth, nam, van welke hij acht vernielde en elf, alle rijke prijzen, den 25^sten Augustus 1667 behouden te Vlissingen binnenbragt. Hij deed den 22^sten September daaraanvolgende, in de vergadering der staten van Zeeland verslag van het voorgevallene, en deze bragten regtmatige hulde aan zijn beleid en zijne dapperheid, vereerden hem met eenen gouden keten, versierd met eenen gedenkpenning van hetzelfde metaal, en verzekerden hem, dat men voor zijne verdere bevordering zorg zou dragen. In 1669 voer Crijnssen ter koopvaardij en nam in dat jaar deel aan een gevecht tusschen den kapitein Jan Jacobse van Nes, gezegd oude Boer Jaap, en zes Algerijnsche roofschepen. Dit is de laatste maal dat zijn naam in de geschiedenis vermeld wordt. Zijne verdere lotgevallen zijn ons onbekend, even als van de meeste leden van zijn geslacht, die zich jegens het vaderland hebben verdienstelijk gemaakt. Behalve Abraham, komt nog voor Laurens Crijnssen, denkelijk een broeder van eerstgenoemde, die met hem te Zierikzee te huis behoorde en die deel nam aan de groote zeeslagen van den eersten Engelschen oorlog, doch reeds in 1666 overleed. Ook vinden wij genoemd Jan Crijnssen, die in de eersten Engelschen oorlog het bevel voerde op het fregat Schakerloo en sneuvelde. Zijn zoon, mede Jan genaamd, werd kort daarna tot tweeden schipper of luitenant benoemd en wel omdat zijn vader lang het land in verscheidene officien had gediend.

Zie P. de la Rue, Staatk. en Heldh. Zeel., bl. 73, 190, 191, 192; Wagenaar, Vaderl. Hist., D. XI. bl. 162, D. XIII. bl. 406; van Kampen, Geschied. der Nederl. buiten Europa, D. II. bl. 170, 174-177; de Jonge, Geschied. van het Nederl, Zeewez., D. II. St. II. bl. 392, 393, 396, 397, 398, 479, D. III. St. I. bl. 16.