Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 3

[p. 505]

[Philippus Cluverius]

CLUVERIUS (Philippus) of Filip Cluver, geboren, in het jaar 1580, te Dantzig, waar zijn vader Muntmeester was, werd door dezen, een man van smaak en geleerdheid, nadat hij behoorlijk in de gronden van vele wetenschappen onderwezen was, aangespoord om te gaan reizen. Hij begon zijnen togt met het merkwaardige in Polen te zien, waar hij aan het hof leefde, en eene Aardrijkskundige kaart van Italië gaf; vervolgens trok hij door Duitschland naar de Nederlanden, en vestigde zijn verblijf eenigen tijd te Leiden, waar hij eerst in de regten studeerde en inzonderheid den vriendschappelijken omgang van den beroemden Joseph Scaliger genoot, op wiens aanraden hij zich met eenen warmen ijver op de beoefening der Aardrijkskunde toelegde.

De hoogeschool van Leiden verlatende, met inzigt, om zijne reizen verder voort te zetten, begaf hij zich eerst op 's Lands kosten naar Braband, om Justus Lipsius te Leuven te gaan bezoeken, doch deze was afwezig en Cluverius werd door roovers geplunderd en van alles wat hij had beroofd; hij kwam dus zoo goed als hij kon te Leiden terug, en voorzag zich aldaar van het noodige. Intusschen was zijn vader misnoegd geworden over 's jongelings verandering van studie, en zond hem geen geld meer. Cluverius nam voorts zijnen weg over Duitschland naar Bohemen en Hongarije. Toen hij te Praag kwam, zat aldaar een voornaam man, de Baron Geo. Pop. von Lobkowitz, gevangen, die te vergeefs menig aanzoek had gedaan, om zich in tegenwoordigheid van den Keizer te mogen verantwoorden; deze schijnt kennis aan Cluverius te hebben gekregen, althans deze vertaalde in het Latijn een verdedigingsschrift door den gevangene in zijnen kerker opgesteld. Zonder den uitslag daarvan af te wachten, keerde hij naar Leiden terug, doch was daar naauwelijks aangekomen, of hij werd, op verzoek van den Keizerlijken Afgezant, in hechtenis genomen, waaruit hij echter door de tuschenkomst van eenige aanzienlijke vrienden spoedig geslaakt werd, zonder dat hem verder eenig leed over die vertaling wedervoer. Nu begaf hij zich naar Engeland, van daar naar Schotland, voorts naar Frankrijk, doorkruiste nog onderscheidene gewesten van Duitschland, en eindelijk te voet geheel Italië, van welk land hij de voornaamste steden en plaatsen bezocht, waarna hij eenigen tijd te Rome verblijf hield; hier maakte hij aanzienlijke vrienden, en genoot er veel achting om zijne geleerdheids wille.

Van zijne reizen terug gekomen vestigde hij zich weder in zijn geliefd Leiden, waar hem, in 1616, door de bezorgers der hoogeschool, onder den titel van Geographicus Academicus eene vereering van vijfhonderd gulden werd toegelegd, waarin zij, bespeurende zijnen ijver, om door zijne geleerde schriften aan de hoogeschool luister bij te zetten, van jaar tot jaar voortgingen. De rust, die hij aldaar genoot was echter niet van langen duur, daar hij reeds in het jaar 1623 overleed, den roem

[p. 506]

nalatende, dat de opheldering der Aardrijkskunde aan weinigen grooter verpligting heeft dan aan den geleerden en onvermoeid werkzamen Cluverius. Hij was een Aardrijkskundige, niet op de manier der Boekgeleerden, maar gelijk de Ouden, uit de levendige beschouwing der plaatsen zelven, door te reizen. Hij verstond en sprak behalve het Grieksch en Latijn, Hoog- en Nederduitsch, ook Fransch, Engelsch, Italiaansch, Boheemsch, Hongaarsch en Poolsch. De schriften, welke hij heeft nagelaten, zijn de volgende:

Commentarius de tribus Rheni alveis et ostiis, item de quinque populis quondam accolis, scilieet de Taxandris, Batavis, Caninefatibus, Frisiis, ac Marsacis, etc. Lugd. Bat. 1611. 4^o., welk werk door Flud a Ghilde, Regtsgeleerde, in het Nederduitsch vertaald is onder den titel van:

Batavische Out-heiden, ofte verhandeling over de drie uytlopen en monden van den Rhyn, mitsgaders wegens de vyf volken, die eertijds aan deselve gewoond hebben, te weten de Taxanderen, Batavieren, Caninefaten, Friesen en Maresaten. 's Hage 1709. 2 deelen met platen. 8vo., de tweede druk vermeerdert met eene Inleydinge tot de Batavische Oudheeden, een Geographie van 't Out Batavië, omstandig berigt wegens P Cluverius Batavische Outheden en eenige Landkaarten door Jakob Love. Amst. 1719, 1724, 2 deelen met pll. en kaartt. 8vo.; terwijl Pontanus tegen dit werk de Rheni divortiis. Harderw. 1614, Amst. 1617 schreef.

Germaniae antiquae iibri tres. Adjectae sunt Vindelicia et Norieum. L.B. 1616, folio. tweede druk L B 1630. fol.

Sicilia Antiqua item Sardinia et Corsica. L.B. 1609. folio en na zijn dood Italia antiqua. L.B. 1624. folio.

Insgelijks is na 's mans dood uitgekomen:

Introductionis in universam Geographiam tam veterem quam novam Libri VI, quibus adjuncta est Daniëlis Heinsii Oratio; In obitum Philippi Cluverii. L.B. 1824. 4^o, welk werk sedert veelmalen herdrukt is, als: Paris. 1625. 12^o cum Petri Bertii Breviario orbis terrarum. L.B. 1641; Tabulis aeneis et gemino Indice aucti. Brunsv. 1641. 4^o. Tabulis Geographicis XLVI et Notis olim ornati a Joh. Bunone, dein locupletati additamentis et annotationibns Joh. Frid. Hekelii, et Joh. Reiskii. Amst. 1697. 4^o. Traj. ad Rhen. 1717 4^o. Nog is er een veel latere druk door Bruzen de la Martiniere uitgegeven; welke voor de beste wordt gehouden en mede in groot 4^o met het afbeeldsel van Cluverius versierd, hetwelk ook bij Meursius, bij Pars (Index Batavus), bij van der Aa en bij Freherus wordt gevonden. Ook gaat zijn portret door Willem Jacobsz Delff gegraveerd in plaat uit.

Zie Dapper, Beschr. van Amst., bl. 22; Pars, Naamrol van de Balav. en Holl. Schrijvers, bl. 65-67; van Hoogstraten en Brouërius van Nidek, Groot Algem. Hist. Woordenb.; Luïs-

[p. 507]

cius, Algem. Hist. Woordenb.; J. Fabricii, Hist. Bibl., Part. III. p. 414-419; Saxe, Onom. Liter., Pars. IV. pag. 213 et 214; de Feller, Diction. Histor.; Kok, Vaderl. Woordenb.; de Chalmot, Biogr. Woordenb.; van Kampen, Gesch. der Lett. en Wetensch. in de Nederl., D. I. bl. 327 en 328; Collot d'Es enry, Holland's Roem, D. I. Aanm. bl. 174, D. VI. bl. 188; Algem. Woordenb. der Zamenl.; Siegenbeek, Gesch. der Leidsche Hóogeschool, D. I. bl. 103, 131, 224; Biogr. Univ.; Catalogus van de Biblioth. der Maatsch. van Nederl. Letterk., D. II. bl. 5, 342.