Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 2. Derde en vierde stuk

[Christiaan Brunings]

BRUNINGS (Christiaan), een zoon van den voorgaande, geboren te Neckarau den 8sten November 1736, kwam reeds zeer jong in Holland, zoodat hij dit steeds als zijn Vaderland beschouwde. Nog geen dertien jaren oud zijnde, toen hij zijnen vader verloor, vertrok hij twee jaren daarna naar het Gymnasium te Hennesdorff in Bohemen, vanwaar hij, na een verblijf van 2 jaren, terugkwam, doch weder in het zelfde jaar vertrok hij naar de Hoogeschool te Heidelberg, waar hij zich tot in 1754 ophield en zich in de Regten, Wijsbegeerte en Natuurkunde oefende. Na dit kort verblijf aan deze Hoogeschool, moest hij, die wegens huisselijke omstandigheden verlaten, en kwam op zijn achttiende jaar te Amsterdam terug, waar hij zich genoodzaakt zag om als klerk bij eenen Praktizijn werkzaam te zijn. Zijne bloedverwanten bestemden hem voor de Balie, doch dit was niet naar den smaak van den jongen Brunings, die meer lust had in de beoefening der Wetenschappen en vooral in die, welke betrekking hebben tot de Waterbouwkunde; waarin hij zoodanige vorderingen maakte, dat hij weldra bijzonder geschikt voor den Waterstaat geacht werd, waarom men dan ook niet aarzelde hem daaraan te verbinden, door hem in 1765 tot Toeziener van het Hoogheemraadschap van Rijnland te Sparendam, op den Spaarndamschen dijk en de sluizen bij den huize Zwanenburg, te Halfweg, aan te stellen, waar bij vervolgens tot aan zijne dood zijn verblijf hield. Vier jaren later werd hij door de Staten van Holland aangesteld, tot Inspecteur-Generaal over 's Lands rivieren. Als zoodanig bewees hij den Staat gewigtige diensten, door zijne ijverige medewerking en kundig beleid, tijdens de onderhandelingen tusschen Gelderland, Holland en Pruissen in 1770, waarin het besluit tot de herstelling der bovenrivieren tot rijpheid kwam, dat, voor zoo veel Holland aanging, volgens de onder zijn beleid ontworpen plans, ten uitvoer werd gebragt. Sedert zijne aanstelling tot Inspecteur-Generaal tot in de laatste oogenblikken van zijn nuttig leven was de kundige en verdienstelijke man onvermoeid werkzaam met het te weeg brengen

[p. 1514]

van gewigtige verbeteringen in 's Lands Waterstaat, voor welke het nageslacht nog lang 's mans nagedachtenis zegenen zal. Zoo had hij in 1773 het voornaamste deel aan de uitvoering van het zoo bij uitnemendheid wel uitgevallene Bijlandsche kanaal, en bragt voornamelijk in 1782 door eenen nieuwen mond aan het Pannerdensche kanaal de aanmerkelijkste verbeteringen aan de bovenrivier toe; terwijl gelijktijdig in 1773 en 1775 reeds de IJssel, door de doorsnijding van de Pley, volgens zijne ontwerpen, verbeterd was geworden.

Brunings had voorts een zeer werkzaam aandeel in de droogmaking der plassen onder Bleiswijk en Hillegersberg bij Rotterdam; zijne consideratiën over de voortzetting dezer droogmaking in 1776, en zijne onderzoekingen omtrent de nieuwe uitgevondene, en in 1771 voor het eerst gebruikte, hellende scheepsraden van Eckhardt, getuigen van zijne kunde en schrander oordeel in het gewigtige vak van den Molenbouw.

Verder was Brunings de eerste, die met andere daartoe benoemde kundige mannen, in 1781 de plaatselijke onderzoekingen deed voor het aanleggen van eene veilige haven aan het Nieuwe Diep.

Hij onderzocht in 1784 de ontworpen vervening van den Krimpenrewaard, waaromtrent hij zeer belangrijke stukken heeft geleverd, en toen in 1797 het reglement daartoe vastgesteld en de vervening geoctroijeerd was, werd Brunings eerst Consulent bij de Commissie van Superintendentie dezer vervening en in 1798 President dier Commissie, het welk hij tot aan zijne dood bleef. In 1795 was hij met de Bock en Dalhoff belast om alle de toen ter verdediging van den lande gemaakte doorsnijdingen langs de rivieren te doen herstellen, waarvan hij zich naar de moeijelijke omstandigheden met goed gevolg gekweten heeft. Kort daarop werd hij benoemd in de Commissie van Superintendentie over de zeedijken en zeeweringen in Holland, in welke Commissie hij voorzat en in welke betrekking hij groot nut stichtte en met roem bekend werd.

Ook werd hij in 1797 benoemd tot medelid eener Commissie tot de droogmaking van de Nieuwkoopsche en Zevenbovensche plassen, waaromtrent hij reeds sedert 1787 met zijnen raad gediend had; in 1798 tot President der Commissie van de maritieme werken te Hellevoetsluis; in 1800 tot eerste Commissaris-Inspecteur over den Waterstaat der Bataafsche Republiek; en in 1803 tot Directeur-Generaal over 's Lands rivier- en zeewerken.

Zijne algemeen bekende en steeds nog geraadpleegde Consideratiën over de rivieren, van 28 Maart 1804, behooren tot zijne laatste hoofdwerkzaamheden, die hem de duurzame achting van zijne landgenooten verzekerd hebben.

De geschriften, die van Brunings, behalve eene groote menigte, in de Staatsarchieven gedrukte, rapporten, adviezen en voordragten met kaarten enz. zijn uitgegeven, zijn:

[p. 1515]

Verhandeling over de doorgraving uit het Wijkermeer naar de Noordzee. 1772, zonder zijnen naam uitgegeven.

Aanmerkingen over de waarneming van de snelheid der winden in 1772 geplaatst in de Verhandelingen van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem, D. XIV.

Waarnemingen wegens de hoeveelheid van regen en uitwaseming op verschillende hoogten boven de oppervlakte der aarde; benevens eenige aanmerkingen daarover in 1780. opgenomen in de zellde Verhandelingen D. XIX. St. II.

Verhandeling over de toepassing op Zeeboezems, bijzonder op het IJ, van zekeren algemeenen grondregel der hydrometrie, dat de grootste diepten steeds op de naauwste plaatsen der rivieren bevonden worden, welke verhandeling, in antwoord op eene prijsvraag der genoemde Maatschappij, met den gouden eereprijs bekroond is en in 1784 opgenomen in hare Verhandelingen D. XXIV.

Verhandeling over het bepalen der gemiddelde snelheid van stroomend water, mede ter beantwoording van eene vraag door gezegde Maatschappij voorgesteld, met goud bekroond en in 1786 in hare Verhandelingen D. XXVI. geplaatst, welke verhandeling in 1798 in het Hoogduitsch vertaald te Frankfort werd uitgegeven.

Berigt wegens een' nieuwen hyetometer, in het zelfde deel dier verhandelingen medegedeeld.

Eenige aanmerkingen over de nuttigheid of nutteloosheid der overstroomingen van den Slaperdijk, in 1793, geplaatst in Wiebekings Algemeine auf Erfahrung gegründete theorelische und practische Wasserbaukunst. Band II. S. 325-336.

Verhandeling over de onschadelijkheid der paalwerken voor de sluizen op Halfwegen. Haarl. 1796. 8^o, met 1 plaat.

Verzameling van rapporten, verbalen en andere stukken, betreffende de doorsnijdingen en werken, welke sedert 1771 op de bovenrivieren tusschen Emmerik en Arnhem zijn aangelegd. 's Hage 1728. 2 deelen 8^o, met 13 kaarten en 2 platen.

Van zijnen vroegeren arbeid vindt men eenige kleine stukken in de Algemeene Oefenschool van Konsten en Wetenschappen; terwijl eindelijk eenige Duitsche Waterbouwkundige schriften de blijken dragen van zijne medewerking.

Na een zoo werkzaam leven overleed Brunings den 16den Mei 1805 te 's Gravenhage, nadat hij dien zelfden dag oogenschijnlijk gezond van zijne woonplaats vertrokken was. Hij was in 1766 gehuwd met Ida Catharina Noppen, welke echter twee jaren daarna overleed, hem eene eenige dochter nalatende.

Zijne dood werd door den Staat als een openbare ramp aangemerkt. Zijne tijdgenooten hebben zijne verdiensten gehuldigd in een eenvoudig grafteeken geplaatst bij zijn graf in de Groote kerk te Haarlem. Zijn kweekeling en opvolger Frederik Willem Conrad behaalde met zijne lofrede op zijnen verdienstelijken voorganger in 1807 den eereprijs uitgeloofd door het Staatsbewind der

[p. 1516]

toenmalige Bataafsche Republiek; bestaande in eene gouden medailje, hangende aan eene gouden keten, ter waarde van 200 dukaten.

Het portret van Brunings, gegraveerd door Reinier Vinkeles, komt voor in de Vaderl. Hist. ten vervolge op Wagenaar, D. XLV. tegenover bl. 284, ook bestaat er een van hem gegraveerd door C. Josi in 8^o.

Zie Vaderl. Hist. ten verv. op Wagenaar, D. I. bl. 190, D. XXIX. bl. 219, D. XLV. bl. 285, 288, D. XLVI. bl. 133, 141; Algem. Konsten Letterbode 1802, D. II. bl. 195, 1805, D. I. bl. 324, 354 en 355, 1806, D. I. bl. 194-196, 1820, D. II. bl. 420 en 421; Gal. Hist. des Contemp.; van Kampen, Geschied. der Nederl. Letteren en Wetens., D. III. bl. 276; Stuart, Vaderl. Hist., D. II. bl. 356, D. III. bl. 254 en 255; Collot d'Escury, Holland's Roem, D. VI. St. II. bl. 602, 605, 647, 651-653, 661-663, 665, 668, 686, Bijl. 41 en 42; Biogr. Nation.; Algem. Woordenb. der Zamenl.; Aant. op het Woordenb. van Kunst. en Wetens. van G. Nieuwenhuis; Biogr. Univers., maar vooral F.W. Conrad, Prijsverh. betreffende het leven en de verdiensten van Christ. Brunings, 's Hage 1827.