Zutphens liedboek

[p. 50]

[1. Ich hett ain stedig minneken]^*

I^I
Ich hett ain stedig minneken,
kain schonners die da lebtt,
verkaren al inn min sinnekens.
vann rav̊v̊ min hartien biefft,
vannt sie my nv̊v̊ begyfft.
darůmb mach ich wall schrieffen
untrav̊v̊ van dissen weyber
wanntt sie ain ander hefft etc.

II^II
Zwo brunn aůgkenns tragett sie
so freůntlich innt gesichtt,
darmitt so feryagett sie
drůck, lydenn inntt gev̊v̊ichtt.
hett ist lanng zv̊v̊foren gedichtt,
hett ist lanng zw voren geschrebenn,
das sie my solde begeůen.
sie hefft my wal berichtt. etc.

III^III
O sůtte, werde lieffkenn,
dennck sům zeytt enns aůff mich.
vnd thott all v gereyffekenns
al sonder fanntasey.
ser seldenn sinn ich blyd,
ich esse offt ich drincke.
op ov̊v̊ ist das ich denncke,
al far ghy my fer bey etc.

⁺IV^IV
Wo solde ich eůch fergessenn,
ich lich in schv̊v̊aren ferdrytt;
wann etten offte fan drynnckenn
kann ich gegroyen nichtt.
ich wes wal wie sie hast
die min hartienn heft befanngen.
nae or statt min verlangenn,
ich leffe in schv̊v̊aren verdrytt etc.

V^V
O sůtte Venis frav̊v̊ekenn,
ist das dein dienner lonn,
datt ennde fann din trav̊v̊eken?
so yst besynnsele schonn.
so starff ich dessenn dott
datt hor ain ander sal travv̊en,
die blome baeffen allen frav̊v̊en
als onnder hemels tronn etc.

* (H. blz. 103: maar 1 strofe)
Inhoud
Liefdesklacht. De bedrogen minnaar klaagt over de trouweloosheid van de vrouwen. Als dienaar van Venus voelt hij zich door deze in de steek gelaten. Alleen een liefdesblijk van zijn geliefde kan zijn dood nog verhinderen.

I 1 een stedig minneken: een trouwe geliefde; 3 verkaren: uitgekozen, in mijn hart gesloten; 4 rav̊v̊: liefdessmart; biefft: beeft; 5 vannt: want; begyfft: in de steek laat; 6-7 schrieffen: daarom kan ik er wel over schrijven, een boekje opendoen over de ontrouw van de vrouwen.

II 9-12 bruine ogen maakten deel uit van de Middeleeuwse schoonheidsopvatting. Hun vriendelijke blik verdrijft de liefdessmart van de minnaar; 12 drůck: liefdesverdriet; lydenn innt gev̊v̊ichtt: liefdessmart, die de weegschaal (gewicht) op zo'n onplezierige wijze doet omslaan; 13-14 ontrouw van vrouwen is al eerder door dichters en schrijvers geconstateerd; 15-16 dat zij mij zou gaan verlaten heeft ze mij, bij nader inzien, al wel eerder laten blijken.

III 17 werde = edel; 19 gereyffekenns: wat je maar prettig vindt (= ‘gerijf’); 20 zonder je muizenissen in je hoofd te halen; de ‘fantasie’, de zwaarmoedigheid, werd veroorzaakt door de afwezigheid van de geliefde; 21 ‘ser seldenn’ ook als bepaling bij de volgende w.w. te beschouwen; 24 ook al laat je me links liggen.

+ 1v

IV 26 ik heb veel weet van je ontrouw; 27-28 de melancholie van de verliefde was er de oorzaak van, dat hij van eten en drinken weinig of geen baat had; 29 ‘hast’ als vorm van ‘haben’ of ‘hebben’ is nauwelijks aan te nemen. Mogelijk schrijffout voor ‘haisst’, d.i. ‘heet’, zoals nr. 4 I 2 ‘was’ voor ‘weet’; vgl. Antw. Ldb. II nr. 50; 29-30 mogelijk wordt hier een toespeling gemaakt op de conventie, dat namelijk de minnaar zijn geliefde nooit met naam en toenaam mag noemen; 31 naar haar gaat mijn verlangen uit.

V 33 vrouwe Venus, de godin van de liefde, werd in de liefdesklacht altijd aangeroepen; 34 de minnaar beschouwt zich als een dienaar van de liefdesgodin; 35 trav̊v̊eken: verkleinwoord van trouw = plechtige belofte, erewoord. De zin is dan: is dat dan het einde van de mij plechtig gegeven belofte van de geliefde? Het woord is dan door de rijmdwang ingegeven; 36 besynnsele: vgl. Antw. Ldb. II nr. 50 = beghinsel; 37-40 dus sterf ik deze dood door het feit, dat een ander haar zal trouwen, die ik beschouw als de bloem van alle vrouwen onder het uitspansel van de hemel.

[p. 52]

 

VI^VI

 

Adde, mach ich wal schrieffen,

 

adde, ist meinn av̊v̊is.

 

bedragen sal ich blieffenn,

 

als Sallemon die wies,

45

die schol al fan Paris,

 

Absalonntt die schonne,

 

die starckheytt fan Samsone,

 

ich geb euch den hogsten pris.

 

 

 

⁺VII^VII

 

Aůch scheydenn, bitter scheidenn,

50

war zv̊v̊ seytt ir gemachtt.

 

die dott will mich verbeitten,

 

die also bitter schmacktt.

 

hett moett gescheiden sienn.

 

schon lieffkenn statt sůr sprackenn

55

ich fal inn desperatten,

 

dar zvv̊ inn grott ferdrytt etc.

VI 42 av̊v̊is = raad; 43 bedragen = bedrogen; 44-47 bijbelse of klassieke figuren werden vaak ter illustratie van bepaalde gebeurtenissen aangehaald. De verlaten minnaar vergelijkt zich met Salomon, die wijze koning, die door vreemde vrouwen tot afgoderij kwam (I Koningen 11); met de ‘school van Paris’ worden mogelijk Paris en zijn aanhangers bedoeld, die op Cyprus koningin Helena geschaakt en naar Toje gebracht hadden; dit veroorzaakte de Trojaanse oorlog; 46 Absalom werd door de invloed van vrouwen op het verkeerde pad gebracht (2 Sam. 16, 21-22); 47 ditzelfde gold voor Samson, die zijn kracht door toedoen van een vrouw verloor (Rechters 16, 18-21); 48 de minnaar geeft hen de hoogste prijs, d.w.z. in zijn ogen zijn zij voortreffelijke mensen. Als het deze mensen gebeurd is, waarom zou hij zich dan zorgen maken?

+ 2r

VII 49 de minnaar richt zich tot het ‘scheiden’, dat hier door hem gepersonifieerd wordt; 51 will = moge, een wensvorm; verbeitten = opwachten; 53 de scheiding is nu eenmaal onvermijdelijk; 54 sůr = Hoogduits ‘zur’. De zin van deze regel is wel: Sta stil bij wat ik zeg, luister naar mij, ik ben wanhopig,

[p. 53]

Concordanties en melodieën

2. Dev. en prof. B nr. 93; Souterl. nr. 103; Veelderh. Lied. 1599 blz. 243; Antw. Ldb. I nr. 98; Antw. Ldb. II nr. 50; Amsterd. Ldb. fol. 103a

3. Hs. Heidelb. Pal. 343 nr. 161; Hs. Berl. Mgq 612 nr. 16

4. P.v.d. Aelst Blumm nr. 182

Literatuur en bundels

1. G. Kalff blz. 317; Fl. v. Duyse nr. 103

+ 1r

1 Alleen de eerste strofe is uitgegeven en wel door H. blz. 103.