De Zeventiende Eeuw. Jaargang 3

[p. 211]

Huygens' Hofwijck
Lydia Roosendaal
Conservatrice Huygensmuseum Hofwijck

Quasi statig ligt Hofwijck zich te spiegelen in het water. Uitkijkend over de Vliet, waar eens de trekschuiten langs kwamen, is het nog steeds een plek waar het rustig toeven is. Het zeventiende-eeuwse huis en de - inmiddels zeer gewijzigde tuin - bieden de gelegenheid om er rustig keuvelend rond te wandelen.

Vergelijken we dit zeventiende-eeuwse huis met de twee huizen van de achttiende-eeuwers, dan komen we tot de conclusie dat het een sobere indruk maakt, maar toch... Een mate van luxe was Hofwijck niet vreemd: ‘mon Château’, zoals Constantijn Huygens zijn huis noemde in een brief aan Amalia van Solms, is belegd met een leien dak, zoals dat paste bij ‘een huis van staet’. En in de gevelnissen werden zgn. grisailles, imitatie-schilderingen, aangebracht die de bezoekers de illusie van ware beelden geven. Ook noemen we de ‘slotbrug’ die Huygens vergeleek met de beroemde Rialtobrug van Venetië. Op deze manier ging Constantijns wens in vervulling: ‘'t Huys moe(s)t in 't waeter staen en slotsgewijs staen pronken’.

Huygensmuseum Hofwijck

Het is uiteindelijk de Vereniging Hofwijck, die het huis voor de sloop heeft behouden en het zijn ware karakter heeft teruggegeven. In 1913 werd de Vereniging Hofwijck opgericht met als doel het aankopen en behouden van het huis en het restant van de tuin. Door de restauratie van het verwaarloosde huis in drie fases uit te voeren, ging een wens van de vereniging in vervulling.

Tijdens de eerste restauratie (1925-1928) werd het voorportaal, dat in de achttiende eeuw tegen het huis was aangebouwd om meer woonruimte te winnen, verwijderd. Onder leiding van architect H. van der Kloot Meyburg werd de restauratie voltooid en in 1928 konden de deuren van het huis - ingericht als museum - worden geopend voor publiek.

In 1954 volgde een tweede, grondiger restauratie. De gevels werden in de oude staat hersteld, de grisailles werden door de Haagse kunstenaar Pol Dom in de nissen aangebracht en Dirk Bus vervaardigde de beelden, voorstellende de vier jaargetijden, op de brug.

De derde restauratie in 1978-1979 betrof het sousterrain, de troggewelven ervan en de houten vloerbalken van de begane grond.

[p. 212]

Grisailles

De grisailles hebben hun eigen geschiedenis. De venstervormige nissen van de gevels (vijftien stuks in totaal) waren vroeger met schilderingen gevuld, zoals onder meer te zien is op een tekening uit ca. 1675, toegeschreven aan F. de Moucheron (1633-1686). Deze schilderingen zijn uitgevoerd in grijze en witte tinten, zodanig dat zij vanaf een afstand een driedimensionaal effect krijgen. Deze schilderingen hebben de tand des tijds niet doorstaan. Het is niet bekend wanneer de schilderingen verdwenen, maar eeuwen lang hebben geen grisailles de gevels van Hofwijck gesierd.

Tijdens de tweede restauratie kreeg Pol Dom de opdracht schilderingen in zeventiende-eeuwse stijl te vervaardigen, die in 1978 werden gerestaureerd door Jan Blaak uit Huizen. Eind 1981 waren ze echter al verbleekt en was de verf er afgebladderd. De aantasting van de schilderingen werd veroorzaakt door de wisselende weersomstandigheden in Nederland. Bovendien doet zich het probleem voor dat in ons land, als gevolg van het zeer unieke karakter van de sculptuurschilderingen (dergelijke imitatiesculpturen aan de buitenzijde van een gebouw komen voor zover bekend in ons land - behoudens bij Hofwijck - niet voor), geen praktische ervaring voor de toe te passen technieken in verband met de houdbaarheid bestaat.

In 1984 vond de heer F.H. Roskam te Broek in Waterland, in nauwe samenwerking met de fabrikant van de te gebruiken verf, de afdeling Onderzoek en Documentatie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en TNO, een proces om de schilderingen beter bestand te maken tegen de wisselende weersinvloeden. In 1986 en 1987 zijn de nieuwgeschilderde grisailles in de nissen aangebracht.

Activiteiten

Thans verkeert het museum in redelijke staat. De deuren staan wijd open om mensen te ontvangen. Het museum is geopend op woensdag, donderdag, zaterdag en zondag van 14.00 - 17.00 uur. Maar het gebouw is niet alleen als museum in gebruik. Ook is er maandelijks een koffieconcert en eens in het seizoen een cantate-serie te beluisteren. Speciaal voor leden van de vereniging worden er lezingen georganiseerd. Bovendien kan men er terecht voor een receptie, een diner of een trouwerij.

Voor de nabije toekomst (1988) bestaan er plannen om de tuin op zeventiende-eeuwse wijze aan te leggen en het huis opnieuw in te richten, zodat dan huis en tuin kunnen bijdragen tot een beeld van de tijd waarin het op het buiten Hofwijck goed toeven was.