Zeeuwsche Nachtegael en bijgevoegd Tafereel van sinne-mal

[p. 35]

Wapen-schild alle eerlicke iongmans toe-gheeygent, door ionck-vrov Iohanna Coomans, Weerde Huys-vrouwe van d'Heere Johan vander Meerschen, Rent-meester van de Edele ende Mogende Heeren Staten van Zeelandt.

[p. 36]

[p. 37]

Wapen-schild alle eerlicke jong-mans toe-geeygent.

EEn Geest van onse tijt heeft onlancx uyt-ghegeven
Een nieuwen Wapen-schilt, de maechden toe-gheschreven;
En heefter in gestelt een verschen druyventros,
Verciert met aerdich waes, en met een schoonen blos:
Wt dit behendich werck can yder maghet lesen
Het maechdelick bedrijf, het maechdelicke wesen,
En wat de maechdom voucht. Al isset wat verbloemt,
Daer is genouch geseyt, ten dient niet al genoemt.
Men prees dat onse Vrient de maechden ging gedencken:
Hier door heb ick bestaen de Minnaers oock te schencken
Dit wapen dat ghy siet, te voeren in haer velt,
Om tot der jong-mans nut te werden in-gestelt;
Soud' yemant maer alleen de jonge maechden leeren,
De vryers nimmermeer met eenich dicht vereeren,
Dat soud' in mijnen sin al vry wat seldsaem staen;
Voorwaer sy hadden recht hun dat te trecken aen.
Ick heb haer insgelijcx een wapen willen maken;
Het is een moedich volck geneycht tot hooge saken:

[p. 38]

 

Haer comt een wapen toe, al isset noyt bedacht,

20

Want tis een ouwe stam, en vry een groot geslacht.

 

Ghy siet dan hier een Tong geleyt op Wijngaert-blaren,

 

De Minnaers tot een gift, gelijck ick sal verclaren;

 

Een wel gesoute tong, en in den roock gesmoockt,

 

Bequamelick bereyt, en na den eysch gekoockt.

25

Een tonge, niet gevalst om yemant te bedriegen,

 

Maer een bequame tong, oprecht en sonder liegen.

 

Een reyne kuysse tong, aen alle canten schoon,

 

Die noyt en was vervuylt, maer comen mocht ten toon.

 

Een effen gladde tong, die noyt en was gevouwen,

30

Maer die van dobbelheyt haer altijt heeft onthouwen.

 

Een tonge, niet te lang, maer die haer heeft gewent

 

Te blijven binnen 'smonts, en niemant heeft geschent.

 

Een tonge, niet te scherp, der slangen tong geleken,

 

Maer die oyt heylsaem was, voor allerley gebreken.

35

Een tong, die noyt en heeft wat onsien scheen, veracht,

 

Maer als den Beer syn jong tot beter aert ghebracht.

 

Een tonghe noyt geneycht te quetsen noch te wonden,

 

Maer was van sulcken aert gelijck de tong der honden.

 

Een tonge norts noch stuer, maer als de katten-tongh,

40

Die vriendelicken streelt haer wel beminde jongh.

 

Een tonge die haer noyt int nat en heeft verdroncken,

 

Noch in den dranck ontgaen, al was haer veel geschoncken,

 

Een tong die nimmermeer tot snoepen is belust,

 

Maer met gemeene spijs haer gantschen honger blust,

45

Een tong vol alle deucht, een tong vol goede reden,

 

Een tong, een Carpers tong, het beste van de leden,

 

Een tong, een soete tong, die nimmermeer en dreycht,

 

Tot bijten ongewoon, tot schampen niet geneycht.

[p. 39]

 

Dees Wijngaert die ghy siet hier over al uyt-comen,

50

En can de Minnaers oock met recht niet zijn benomen;

 

Een cruyt, ons wel bekent, in yders hof geplant,

 

Nochtans het onderwijst de minnaers met verstant.

 

Een cruyt, dat hem vertoont met loof en gave rancken;

 

Ghy minnaers doet alsoo, en stelt geen snoode bancken.

55

Een cruyt, dat mint de son, en niet en wast tersy;

 

Hout u noyt achter-af, dat's rechte linckerny.

 

Een cruyt, dat altijt climt hoe hooch het is gheresen;

 

Om dat de minnaers deucht altijt soo dient te wesen.

 

Een cruyt, dat hem verspreyt, waer 'tcomen can ontrent;

60

Poocht, minnaer, dat u naem int goede zy bekent.

 

Een cruyt, een suyver groen in rancken en in blaren;

 

Leert, minnaers, uwe jeucht in suyver groen bewaren.

 

Een cruyt, dat eerst wel rijst, maer helt weer naer de gront;

 

Dat seyd, en weest niet bloo, doch maket niet te bont.

65

Een cruyt, wiens bladt dat is gekartelt en gesneden;

 

Ghy med' en weest niet heel, maer sneech in al u reden.

 

Een cruyt, dat wert geleyt, of 'tmist de rechte baen;

 

Een minnaer nae sijn hooft, sou buyten 'tspoore gaen.

 

Een cruyt, dat buychsaem is, al waer men't oock gaet leggen;

70

En toont geen harde cop, laet u van wijser seggen.

 

Een cruyt, dat crullen heeft, doch dienen hem tot goet;

 

Al zijdy mé wat crul, hout suyver u gemoet.

 

Een cruyt, dat dienstich is om op verscheye wijse

 

Te geven soo een oog aen d'op-gerechte spijse;

75

Let, minnaers, op het stuck, ghy wert hier mé geleert,

 

Ist datje wat bedient, het dient door u vereert.

 

Een cruyt, dat dient gesneen, of 'tsou te weeldich groeyen;

 

Hoort minnaers, ghy moet oock u quade rancken snoeyen.

[p. 40]

 

Een cruyt, als tis gesnoeyt soo wert de ranck gehecht;

80

Bint med'u tochten in, soo blijfdy op-gerecht.

 

Een cruyt, dat voor de druyf hem streckt gelijc met ermen;

 

Tis rechte minnaers aert, de maechden te beschermen.

 

Een cruyt, dat oock verkoelt, genomen in de hant;

 

Maeckt dat ghy niemant sengt, noch selve niet en brant.

85

Een cruyt, waer door de druyf bevrijd is van de koude,

 

Van regen, wint, en son, en wat haer deeren soude;

 

Dit is dan med'u plicht, ghy minnaers, sorge draegt

 

Dat ghy voor al ooc weert 'tgeen deeren sou een maegt.

 

Een cruyt datm'ondersteunt, of anders 'tsou vervallen;

90

Ghy minnaers neemt een vrou, dat steunsel dient u allen.

 

Een cruyt, niet op-gepronct, maer wast so met de wint;

 

Een minnaer die hem toyt, is maer een Venus kint.

 

Een cruyt, dat daer verciert prieelen ende mueren,

 

En maeckt gelijck een dack op huysen ende schueren;

95

Bout med'uws vaders huys, ghy minnaers daer na tracht,

 

Dat ghy meucht zijn een eer en ciersel vant geslacht.

 

Wel dan, manhaftich volck, die sulcken naem wilt dragen,

 

Neemt dit cruyt tot een leer, en wilt doch niet vertragen

 

Te trachten naer de deucht, te toonen met der daet,

100

Dat u voorneemste goet alleen daer in bestaet.

 

Hier wert nu licht gevraegt: Wel! gaetmen Venus knapen

 

Vereeren met een tong? dat is een seldsaem wapen.

 

Hoe zijnse sonder tong? waer toe mach dit geschien?

 

Of zijnse sonder spraeck? wat wil doch dit bedien?

105

Ten feylt hun aen geen tong, noch aen een veylich spreken,

 

Sy hebben wis een tong, maer dickwils vol gebreken.

 

Waer deur vertoonen sich bedroch en valschen aert?

 

En isset niet de tong die dit doch alles baert?

[p. 41]

 

Geveynstheyt, onverstant, en alle quae ghedachten,

110

Oock achterclap en twist wy door de tong verwachten.

 

Wie schent den Druyven-tros, die brooser is dan glas?

 

Voorwaer het is de tong, die eerst-mael d'oorsaeck was.

 

Het is alleen de tong, waer door soo vele maechden

 

Gecomen zijn ten val, die't naemaels seer beclaechden;

115

Hierom soo hoet u tong, op datse niet en dwaelt,

 

Maer voert haer op de pat, gelijck hier wert verhaelt.

 

Voor-eerst soo moeten zijn u woorden ende reden

 

Gesouten met verstant, bereyt met goede zeden,

 

Geen valscheyt noch bedroch en zy in u gemoet,

120

Maer weest oprecht van tong, want dat is 'tbeste goet:

 

Geen vuyl onnutte clap en sal oock in u woonen,

 

Maer hout u tonge reyn om deftich u te toonen;

 

Gebruyckt geen dubbel-sin, nu dus dan anders segt,

 

Eenvoudicheyt men prijst, het quaet dan van u legt.

125

En spreect noyt van een maegt waer door sy quam in schanden,

 

Maer hout u tonge vast met lippen en met tanden,

 

Op dat u scherpe tong haer eere niet en vleckt;

 

Maer doet naer liefdes aert, die alle feylen deckt.

 

Een mis-slach die geschiet van eerelicke luyden,

130

Wilt die, soo veel ghy meucht, op 'talderbeste duyden.

 

Maer wacht u noch voor al te seggen voor gewis

 

'tGeen dat ghy niet en weet, noch daer niet van en is.

 

Weest yder vriendelick, u tonge moet genesen;

 

Tis beter wel bemint als seer ontsien te wesen.

135

Dit is u voor een les, u tonge soo ghewent,

 

Dat uwen aert daer door voor deugtsaem wert bekent

 

In alles wat het zy, tot eten ende drincken,

 

'tVermaken staet u vry, wat verder gaet, sou stincken.

[p. 42]

 

Soo laet dese tong dan wesen als een wit,

140

Dat oock u tong mach zijn het alderbeste lit.

 

Bevint ghy dit in u, of poocht ghy 't soo te maken,

 

Soo suldy weerdich zijn den Druyven-tros te naken.

 

Neemt dan den rechten wech, den tros by 'tsteeltje vat,

 

En eygent u soo toe dien aengenamen schat;

145

Soo moocht ghy met de Druyf in eeren u verlusten,

 

En als een goede Tong op hare bladen rusten:

 

Maer als ghy, naer u wens, vercrijght soo weerden pant,

 

Bejegent haer altijt met wijsheyt en verstant;

 

Wanneer de snelle tijt haer waes comt aff te blasen,

150

Dan oock veracht haer niet, soo doen verkeerde dwasen;

 

Maer poocht dat ghyse dan met meerder liefde voet;

 

Schoon dat haer jeucht vergaet, haer deucht blijft even goet.