Yang. Jaargang 43

[p. 107]

~ Die ochtend in de boekhandel
Samuel Vriezen
History 2.0
Over Bay Poetics, Stephanie Young (ed.)
Hans Groenewegen
Nieuwe vingers, lange tenen
Over Bang voor de bal van Tsead Bruinja
Liselotte Vandenbussche
De golf die al aan het rollen ging...
Over De derde feministische golf van Dirk Verhofstadt en Eigen emancipatie eerst?
samengesteld door Gily Coene & Chia Longman

[p. 108]

[p. 109]

Samuel Vriezen
History 2.0
Over Bay Poetics, Stephanie Young (ed.), Faux Press, 2006

I

Bij het lezen van poëziebloemlezingen lopen verschillende soorten ervaring door elkaar. Men kan ze lezen zoals men meestal een dichtbundel leest, uit verlangen naar een poëtische ervaring: een zoektocht naar het poëtische, wat dat dan ook moge zijn - waarschijnlijk voor ieder gedicht en iedere lezer iets unieks. Maar bloemlezingen vertegenwoordigen tegelijk wat ik een historische ervaring zal noemen. De gedichten staan er niet op zichzelf maar representeren een traditie, een opvatting of een cultuur. Een bloemlezing lees je dan ook niet alleen voor de gedichten zelf maar ook om een nieuwsgierigheid te bevredigen, om te kunnen ervaren dat ‘er iets gebeurt’ in de wereld, bij voorkeur iets nieuws, bijzonders en meeslepends, iets als een groots poëticaal project.

In de na-oorlogse Amerikaanse poëzie zijn er een paar opvallende bloemlezingen geweest die in sterke mate een historische ervaring hebben opgewekt. Veruit de bekendste is Donald Allens The New American Poetry uit 1960, die een groot aantal van de belangrijkste na-oorlogse dichters op de kaart zette, waaronder Charles Olson, Allen Ginsberg, Frank O'Hara, John Ashbery, Robert Creeley en Jack Spicer. Naast dit boek staan onder meer in mijn kast: Ron Sillimans In the American Tree dat de Language-dichters presenteerde, Douglas Messerli's From the Other Side of the Century en Paul Hoovers Postmodern American Poetry die allebei ontwikkelingen van over enkele decennia presenteren. The New American Poetry en In the American Tree stellen beide nieuwe wendingen in de Amerikaanse poëzie voor. De historische ervaring die zij vertegenwoordigen is een

[p. 110]

activistische: deze boeken willen een nieuwe mentaliteit (of coherente verzameling mogelijke mentaliteiten) articuleren en bevorderen. De boeken van Messerli en Hoover willen veeleer meer langlopende ontwikkelingen in kaart brengen.

Er zijn technieken om de ervaring van de bloemlezing zo historisch mogelijk te maken, die in de meeste van deze boeken terugkomen. De historische ervaring moet komen van de suggestie van een (nieuw of vernieuwd) project en van samenhang tussen dichters. Een goede strategie hierbij is het identificeren van groepen of tradities. Dit zie je bij Messerli die zijn dichters in vier secties indeelt, in mindere mate bij Silliman die een onderscheid maakt tussen de oosten westkust, en sterk bij Allen die een paar groepen identificeert aan de hand van termen die zeer vruchtbaar zijn gebleken (Black Mountain, San Francisco Renaissance, Beat, New York Poets). Een tweede hulpmiddel is het opnemen van poëticale teksten en statements van de dichters. Deze teksten kunnen op de bloemlezing als geheel afstralen en de zaak voorzien van een programma (of samenhangende collecties van programma's). Allen, Silliman en Hoover voorzien hun collectie elk van een aparte afdeling poëtica en bij Silliman beslaat dit deel zelfs bijna een kwart van het boek. Beide technieken hebben uiteraard misleidende kanten: de poëtische ervaring, resultaat van een singuliere ontmoeting tussen een tekst en een lezer, is niet altijd geholpen met een lezing die de kenmerken van een bepaalde poëtica of traditie in de tekst probeert te leggen. Hun grote voordeel bestaat erin dat ze een omvangrijk lichaam aan poëzie toegankelijk kunnen maken door het schetsen van inhoudelijke coördinatenstelsels die de lezer uitrusten met enkele eerste aanwijzingen van wat er aan de hand zou kunnen zijn.

Begin 2006 verscheen Stephanie Youngs collectie Bay Poetics. De bundel geeft een overzicht van wat er nu geschreven wordt in de Bay Area - groot San Francisco. De bloemlezing bevat werk van 110 dichters. Over de selectie van deze dichters zegt Young: ‘My first idea, when Jack Kimball invited me to edit a collection of Bay Area poetry: I'll take a photograph [...] I emailed poets with my idea of taking a picture. I started with my friends, and then the writers important to my friends. I followed lines of personal relationship because I was curious what formal or tonal connections might emerge between those who share their affection.’

Een groot aantal ingrediënten van klassieke historische bloemlezingen zijn aanwezig. Zeer veel van deze dichters zijn jong. Velen zijn geboren in de jaren zeventig, Young zelf is van 1972, maar er zitten ook oude bekenden bij zoals Lyn Hejinian, Kit Robinson, Leslie Scalapino en Bill Berkson. Een zekere culturele samenhang lijkt gegeven door de geografische bepaling. De bundel bevat naast gedichten ook essays en poëticale statements. Er is dus groepssamenhang, er is de presentatie van een nieuwe generatie, er is een diachrone traditiecomponent van lijnen tussen verschillende generaties, en je vindt er poëticale statements. Bovendien belooft de titel een groot project, dat als het ware uit die baai

[p. 111]

zelf opstijgt. Resulteert dit alles dan inderdaad in een historische ervaring?

Ik merk dat ik die vraag niet bevredigend kan beantwoorden. Ze is kennelijk niet scherp. Ik moet misschien mijn idee van historische ervaring aanpassen. Het is namelijk zo dat ik de bloemlezing met bijzonder veel plezier heb gelezen, en dat ik zeker een idee heb gekregen dat ‘er iets gebeurt’ rond San Francisco. Maar ik heb geen duidelijk idee gekregen van een eenduidig project. Zoals je bij de inleiding van Allen al meteen kunt lezen dat de dichters er ‘academic verse’ verwerpen, en bij Silliman dat de dichters ‘speech’ en referentie problematiseren, zo is er niks bij Young, behalve ‘personal relationships’ en ‘tonal connections’. Het boek bulkt inderdaad van de tonale en formele connecties, als een netwerk georganiseerd, die een zeer breed spectrum van tonen en vormen omvatten. Bay Poetics lezen is een snelle rondleiding krijgen door een complex, samenhangend landschap. Je komt bij die rondleiding de meest uiteenlopende dichters tegen, allemaal met nét iets anders bezig. Het heeft iets van een levendig feestje met héél veel mensen. Er is iets aan de hand, maar de ervaring is veeleer sociaal dan historisch.

Nader onderzoek laat zien hoe dat persoonlijke netwerk van dichters in elkaar steekt. Een opvallende hoeveelheid dichters heeft gepubliceerd in het online tijdschrift Shampoo, of werkt mee aan het weblog A Tonalist Notes, dat vooral geschreven wordt door de dichter Laura Moriarty. Ze treden vaak gezamelijk op in dezelfde ‘reading series’ en sommigen zijn zelfs met elkaar getrouwd. Sporen van dit dichte sociale netwerk komen ook in het boek zelf op verschillende manieren terug, in de vorm van opdrachten, of gemeenschappelijke verwijzingen. Met name de term ‘New Brutalism’ valt een aantal keer.

New Brutalism! New, -ism, kan ik daar misschien historische ervaring aan ontlenen? Niet zonder meer. De term is afkomstig uit de architectuur en is door een groep dichters uit die oorspronkelijke context gerukt om een ‘reading series’ te benoemen. De teksten in Bay Poetics die de term noemen (‘Why I am not a new brutalist’ van K. Silem Mohammad en ‘The newish brutalists’ van Andrew Felsinger) suggereren al dat de term niet al te serieus bedoeld is. Het lijkt te gaan om een parodie op een avant-gardebeweging, een studentikoze grap. De grap van New Brutalism is dat niemand weet wat New Brutalism is, wie er eigenlijk bij hoort of wat je zou moeten doen om er bij te horen. Maar dan vind ik op het net een tekst van Bay Poetics-redacteur Young. Ze stelt dat de New Brutalism-reeks vooral veel vrolijkheid heeft gebracht en gezonde ‘social interactions’ tussen dichters, ‘no small task given the often shy, awkward, belligerent and reclusive nature of poets. (...) Curiously, the New Brutalism coincided with Friendster's rise to prominence. Friendster is an online social networking database where each user links to their friends or people they already know from a local scene. They're then automatically linked to a personal network through those friends, and friends of those friends, and so on.’ En hier gaat ze verder over het nut van blogs voor het genereren van een

[p. 112]

poëtische gemeenschap.¹

Een netwerk van vrienden, vrienden van vrienden, vrienden van vrienden van vrienden, dat is precies de manier waarop Bay Poetics is samengesteld. Bay Poetics is als een poëtisch Friendster-netwerk waarvan de meerdimensionale topologie is vertaald naar de lineaire vorm van het boek. Dit verklaart het eerder sociaal dan historisch aandoende karakter van de ervaring die je aan het boek overhoudt. Maar er zit wel degelijk een historische kant aan deze opzet. Het netwerkdenken is immers zeer van deze tijd, het hoort bij wat men modieus Web 2.0 noemt. Niet het individu of het project van een gesloten groep staan voorop: je bent de blogs waar jouw blog naar linkt en de blogs die naar jouw blog linken. De poëtica van Bay Poetics is geen verhouding tot het talige materiaal van de poëzie zelf maar een visie op de manier waarop de verschillende dichters en gedichten met elkaar in verband zouden kunnen staan. De vele verbanden tussen kleine collecties teksten maken elk deel uit van de grote poëtica van het Netwerk.

Een netwerk van dichters is op het eerste gezicht niet zo verrassend. Vrijwel alle dichters ooit hebben op een of andere manier wel met andere dichters in een netwerk gezeten. Meestal heeft slechts elke dichter afzonderlijk het overzicht van zijn directe netwerk. De Web 2.0-type technologieën maken echter het concept van het uitgebreide netwerk praktisch werkbaar. In dit uitgebreide netwerk kan het centrum, de bloemlezer, geleidelijk aan op de achtergrond raken als de netwerkverbindingen steeds verder om zich heen grijpen. Hoewel een zekere bevooroordeeldheid ten gunste van de eigen directe omgeving waarschijnlijk niet helemaal uit te vlakken valt, kun je zo'n centrum wel steeds minder dominant laten worden. Het lijkt alsof Bay Poetics zelf het netwerk van de dichters als geheel wil afbeelden in zijn hoedanigheid van boven elk centrum en elk ego uitstijgend tomeloos systeem van wisselende verbanden.

Het ego-loze van Youngs bloemleestechniek wordt bovendien versterkt doordat zij de keuze uit het werk van de dichters aan die dichters zelf heeft overgelaten. De voornaamste inhoudelijke sturing - of juist: de voornaamste verdere regie van de stuurloosheid - bestond erin dat de dichters niet in het bijzonder om gedichten gevraagd werd, maar ook om ‘maps, essays, lists, short fiction, poetic statements, neighborhood or walking tour reports, reading reports, manifestoes, letters, diagrams, blog excerpts: notes towards the local expression of poets living in the Bay Area.’ Op deze manier wil Bay Poetics meer dan een historische ervaring een poëtische lokale ervaring geven. De bloemlezing zegt niet: ‘Wij staan hier op een bijzonder moment in de geschiedenis van de poëzie’, maar ‘Wij leven nu op een bijzondere plaats in het poëzielandschap’. Daardoor houd je aan het lezen van dit boek een hypersociale ervaring over aangezien dat uitgebreide netwerk juist de grenzen van elke afzonderlijke ‘scene’ overstijgt. (Trots schrijft Young: ‘And yet, among all this entanglement, I'm sure there are contributors who never have met one another.’)

Dat het om een uitgebreid netwerk gaat, blijkt onder meer uit de culturele diversiteit

1 Zie www.litvert.com/cubreportoaklandnewbrutal.html

[p. 113]

van de dichters, die groter is dan in de andere bloemlezingen die ik hierboven noemde. De band met San Francisco is een losjes toegepast criterium. Veel van de dichters komen niet uit San Francisco, hebben er enkel gestudeerd en zijn weer vertokken naar Montréal of Bangkok. De dichters hebben zich ook niet beperkt tot het schrijven over San Francisco - New York, Hawaii of de Filippijnse identiteit zijn evengoed een thema. Een van de auteurs werkt samen met een Australische collega aan een bloemlezing, een andere publiceert behalve in het Engels ook in het Frans bij P.O.L. Weinig lijkt de dichters te binden, behalve mogelijk een universitaire achtergrond en een zichtbare vertrouwdheid met de Amerikaanse experimentele poëzie (in Bay Poetics geen rappers, geen knappe villanellen).

II

Enige democratie lijkt me hier wel op zijn plaats. Iedereen krijgt vijftien woorden.

1. Gevangen in een gedicht? ‘color captive’; ‘color’ wordt obsessief herhaald; ‘the tree that // has no / inside’ 2. ‘NYC was too busy being the cultural capital of America to have a local culture’ 3. ‘they've been kinder to that form.’ ‘our increasingly conquered globe’. Flexibel ritme met onverwachte wendingen. 4. ‘Anyway I'm horny’. ‘Everyday magic brings me down’. Prozafragmenten over dromen & wonen, poëzie over rondrijden. 5. ‘Shock and awe’ ‘federal income tax’ ‘kill the image’ - herhaald. Wat zegt dat over lezen? 6. Grotendeels rechts op de pagina: zwevend. Vierkante haken: schaduwboodschappen. Vogels: zwevend. Bombardementen, sterrennacht: zwevend. 7. ‘hunger, / under a mound of missing wallets’. Zich half thuis voelen tussen huizen en bewoners. 8. ‘The soul doesn't rot’ ‘What a leaden / presence I was in that purity / of voice’ 9. Helpt dateren bij woede? ‘Baghdad’, ‘injustice’, ‘stupidity’, ‘UN today’, ‘flip flop year’, ‘september 22, 2004’ 10. Verschillen tussen dagen, geschreven in vijf vaste dimensies: raam, mensen, media, boek, kliffen. Dagen trillen. 11. ‘Do we happen by simple acts?’ - maar met bedoelingen: ‘attempt to explain free will’, bijvoorbeeld. 12. Verplaatsingen. ‘As though philosophy itself mattered less than to walk down the street a stranger’ 13. Bijwoord, afgeleid van Lacan: ‘Lacanically’. Komisch, maar wat straalt dat af op Pollock, Twombly, Kline? 14. ‘after it was all over / not only my love was left’. Fragmenten, herhalingen, zonder oplossing. 15. Losjes schudden regels los uit strofen, beelden uit opsommingen en verhalen. ‘but poetry comes first’ 16. ‘The Nature is the.’ schrijfbeperking / zelfbeperking / natuurbeperking. Doorbraak: ‘No sign of salmon, yet one appears.’ 17. ‘Food’, ‘Clothing’, ‘Shelter’: levensvoorwaarden, geportretteerd als online gevonden teksten. Incl. ‘previous | next’. Lezen? Kijken? Leven? 18. ‘your growing weariness over my insistence of a possible world’ ‘I am disgusted of myself’ 19. Romanfragment met vier personages, eindigt ‘and everything was closer to the way it should be.’ 20. Lyriek van tekstbrokjes, sierlijke verbindingen. ‘grammars of escape from this material world’ ‘human bird’ 21. ‘What is not being said is being repeated’. Veel blokken met lokale logica's. ‘alition, coalition’ 22. ‘Suddenly Hesitancies Quietness’: een compacte textuur van poëticale ideeen, in elkaar overlopende zinnen, onverwachte hoofdletters. 23. Meestal ademt tekst witregels - hier ademt het wit onregelmatige groepjes wisselende tekstregels uit. 24 Tien Amerikanen in vijf blokken van lange regels, overwegingen in verleden tijd over ‘our elsewhere’ 25. Mozaieken van woorden & woordfragmenten, uit eindes van prozaregels, roepen een spookproza op. ‘make // it / matic’ 26. ‘a crystal ball / reveals only its own interior / of transsubstantiated sand, / leaded, dead and circuitous’ 27. ‘all private prosodies enact human regard on a more-than-human scale’: uiteindelijk begrijp ik dit niet. 28. ‘Pleasing Statements’, ‘Skeptical Statements’, ‘Demonic Statements’: sterk concept, maar klinkt ‘venerably scarier’ niet wat pedant? 29. Stadsdelen, beschreven op sterk verschillende manieren: leven, nu in de vorm. ‘now Lofts! Lofts! Lofts!’ 30. ‘Syntax for J.C.’ De componist natuurlijk, niet de messias. ‘cage-induced minutia’. Precies! Maar hoezo Plato? 31. ‘white jade platter’, said Li Po.' ‘LonelySoul2: break, bb! You're a lesbo!’ - als verwante gedichten. 32. Opvolging van halfopen regels, interpunctieloos, een zwevende syntaxis. Geen eindes, soms een begin (een

[p. 114]

hoofdletter) 33. Hoe licht verandert, huis en taal verdeelt. ‘We wonder together if we are A Tonalist’ 34. De publieke taal van de klassieke redenaar als idiolect: ‘My audience, how alone I've been.’ 35. ‘my muse fucked by someone other than me’. Probeer stijlparodie. Dolen wordt dan natuurlijk subthema. 36. ‘incomprehensible motion, // what made it possible?’ Het gladde in de frasen. ‘gravity, such an inconvenience’ 37. Kindertijd: ‘moving toward light’, doelloos, puur vanwege ‘the ability to go’. Over alle moeilijkheden: niks. 38. Een sculptuur van Tuttle als beeld voor een complexe leeservaring - deze relatie is niet wederkerig. 39. ‘finding sentences for all the thoughts in my head’ - of gewoon enkele zeer lange zinnen. 40. De drie puntjes overbruggen steeds natuur en menselijke natuur, een ontoelaatbaar amalgaam, taaljungle. ‘fern dynasty’ 41. Vijf ‘boeken’, elk met een eigen beweging. Gang naar buiten of binnen. ‘Surface tension, emerging’ 42. Romanfragment met een populaire ‘gay kitsch novelist’; gevolgd door toneelfragment met Bacchanten, Neighbors en Kathy. 43. ‘Blue Screen’: personages blijven, achtergronden veranderen, snelle bochten in lange zinnen. ‘all categories are clickable’ 44. Lichaamsdelen die rijmen op advertenties. Maar ‘the cat is all cat’: kennelijk een vrijer onderwerp. 45. ‘The computers multiply the sound of my heavy breath, loop and layer it, repeat it (...)’ 46. In wijn en poëzie zoekt deze Fillipijnse een ‘finish’ van rijke geheugensporen; leven en werken. 47. ‘Art and literature are the only things of permanent interest in this world’ (Ambrose Bierce) 48. California Decadence: roesdromen in traditionele prosodie van kosmologische woestheden, polemisch voorgesteld als voorloper voorbij Language. 49. Schrijf door, om steeds een draai te kunnen geven, ‘the shift that enchants the world’ 50. ‘Am I clean yet? Shorn of unclear thinking? / I use Arial to imply clean writing’ 51. ‘perhaps’: velden waarin elke regel het gevaar loopt onverwacht te worden gewist door een volgende. 52. Romanfragment in derde persoon meervoud: geslachtloos - abstracte taal, die toch Manhattan & Hawai duidelijk laat ervaren. 53. Poëzie waarschijnlijk geschreven door een krankzinnige computer, georganiseerd rond ‘of’ en ‘to’: ‘(...) Selbyduktionsschpule of goddard (...)’ 54. Twee afwisselende tekststromen, beide vrij fragmentarisch, toch lees ik verhaal (lange regels) en commentaar (korte). 55. Weer: vermengde tekststromen, nu binnen regels vervlochten. Samenhang via de kortere fragmenten (uit oude bronnen). 56. ‘There is a surface you prepare / And a surface everyone sees’. Brieven: adressering veroorzaakt tekst. 57. ‘so sweet all the bloggers // Are writing and posting and / linking to their different blogs’ 58. Normaliter verzwegen continuïteit binnen het bewustzijn, als een Newman met i.p.v. puntjes abstracte filosofische denkbewegingen. 59. Kleurrijke frasen, steeds verder verklutst: toenemende verbrokkeling, toenemende ritmische activiteit, je stuitert de tekst open-neer. 60. Nauwelijks ‘the’, soms ‘a’, veel zinnen beginnen ‘thus’ of ‘what’. Grote dichtheid, als van vlees. 61. Simpele frasen, verstrooid over de pagina, met oplichtende echo's, herhalingen, klankspelletjes. ‘begin / how to / begin’ 62. ‘Bird Eats from Ruptured Craw of Other / Garbage Goes out on Mondays. / Sorry, Man’ (= een titel!) 63. Via Repelsteeltje blijkt poëzie improvisatorisch, verheven en wankel, lichamelijk, voorlopig, zoals ook het essay zelf. 64. Elk woord een regel én overal witregels. Woordlengtes vallen op: ‘of’ tegenover ‘prefiguring / disconnect / perspective’. 65. Wat ‘ik’ zie, denk - ‘I won't be / a symmetry. / I won't’ - daartussen quasi-willekeurige frasen spreektaal. 66. Aantekeningen over stad en weer, tijdens wandeling. ‘there is uncertainty in this pace of everyday’ 67. Drie pagina's panoramische aantekeningen over homohuwelijk, militaire/politieke sporen in de stad, immigratie, de oceaan. 68. Publieke taal van de Bangkokse nieuwsredacteur, de twijfel erachter: ‘we report (...) routinely and with incredulity’ 69. Een benadering van totale willekeur: zomaar schakelt de schrijfwijze om, tussen letterspel, verwijzing, beschrijving, ready-made. 70. ‘a poem as slow as summer’ - zomer met oorlogsachtergrond. Binnen die continuïteit, gebroken regels: denkgaten. 71 Elke regel een lange lyrische zin: telkens weer stilstaan in een nieuwe, vergelijkbare, rijke gedachte. 72. Scherp. ‘Is that your bright fight, dear one? // Go for help; / it has been won.’ 73. Verzonnen anekdotes over verzonnen familieleden, soms bijna geloofwaardig, soms bijna ongeloofwaardig, maf op bescheiden wijze. 74. De absurd verongelijkte ‘Admin. Asst.’ in ‘Dear Snooty Pissy Queen From Upstairs’: zulke mensen bestaan! 75. Dichter die in tijdschriften publiceert die met een C beginnen. ‘I am both present & arbitrary’ 76. ‘Try and encompass and you cannot / for it is a field’ - vloeiende, soms oplossende textuur. 77. Lokaal zijn de gedachtesprongen goed volgbaar, ondertussen legt elk gedicht de meest grillige trajecten af. 78. Uiteenlopende tijdsschalen (secondes, uren, weken, jaren, generaties, tijdperken) in verhaal over dom baantje (racescores bijhouden). 79. Meditaties/improvisaties, met datum; op 11.25.03 zijn de regels de zinnen. Op 8.21.02: geen interpunctie. 80. Deze dichter schreef een dichtbundel waar je loterijnummers mee kunt kiezen - ook een soort engagement. 81. N.a.v. Oppens, een essay over oorlog, ‘the lyricism of empire’ en ‘the sole remaining response’. 82. Elk gedicht heet ‘Free Again’. Overal gedachtestreepjes; telkens herbe-

[p. 115]

ginnend. ‘the I lives in an empire -’ 83. Over ‘the new body’, een terugkerende term, wordt steeds meer gezegd - een gaandeweg ontwikkelend visioen. 84. ‘(...) my escape policy has deserted me (...)’ ‘click’ ‘I am alive, then dead in an instant.’ 85. Terugkerende frasen, snippers van ‘situation’ (‘being iS being detained’) zoeken in wisselend verband rekbaarheid, uitweg. 86. Gedicht: korte regels, elk met hoofdletter - overspannen gecomprimeerde media-taal. Essay: SF wordt ‘victorian theme park’? 87. ‘(...) After five more chemotherapy treatments at Starbucks, I'll be fine’. Alles gebeurt onverwacht, met vaart. 88. ‘One square left bloodless / after genocide that is no / metaphor’ - toch blijft alles abstract hier. 89. Citaten-collages. Per segment extra bronteksten, verhusseld in steeds andere samenhangen, tegelijk lineair en meerdimensionaal. 90. Wonen tussen oncontroleerbaar gedierte & 's avonds: ‘nets to catch / eons of endless syllables / echoing off walls’ 91. ‘Death of a Poet’ ontkent per woord Herberts ‘Life of a Warrior’ - twee teksten tegelijk. 92. Vijf korte schetsen, ‘polaroids’: ‘Something's Coming’, ‘Entrance’, ‘ghost’, ‘Smelly Fellow’, ‘Downtown’. Met/ zonder interpunctie, hoofdletters. 93. ‘Walking Theory’: prachtconcept. Lopen, waarnemen, denken, iets kunnen vasthouden: ook zware onderwerpen stemmen dan vrolijk. 94. De lange regels, het luie ritme suggereren ontspannen beschrijven, herinneren. Hoe ontspannen? ‘Desire cements memory.’ 95. Stadsbeschrijving in gecondenseerde reisgids-stijl, impressies, tips. Ik, toerist, begrijp: SF's straten herinneren zich talloze conflicten. 96. Een talige strijd voor representatie van minderheden valt tegen, want lost geen persoonlijke verlangens op. 97. ‘(...) this voice only mentioning itself as a counter-attack to that which we can only predict (...)’ 98. Herinneringen aan Manhatten (sic). Eén blok tekst waarbinnen veel zinnen met ‘Once...’ beginnen. Effect: onstuitbaar. 99. Dagboekvorm met losse aantekeningen: fragmenten, gehoord of gelezen, stukken gesprek, observaties. ‘Waves like tigers doing tricks’ 100. Huiselijke observaties in meestal korte regels, meetal precies één (elliptische) zin; dit ritme sporadisch doorbroken. 101. ‘Guttered in an opera // of screams, oftentimes / I lose myself wholly / to constellations // & hard things.’ 102. Het lijkt moeiteloos. ‘I hold onto a harp that I am too lazy to play.’ 103. Jammer! ‘THE MIRACLE OF THE SOAP’ is hilarisch, maar te lang om te citeren. @!#$%&* beperkingen... 104. ‘(...) I am in HELL!!! Aauuughhhh!!!! / I AM IN FUCKING HELL!!!’ - Google, voor al uw poëzie! 105. Een liefdesgedicht? van bedwelmende vreemdheid, dichtheid? ‘Beards descend canopies lady's slippers legion rattle snake grass.’ 106. Slapende minnaars, steeds weer ontwakend in een ‘world we / departed, world we blew up / in...’ 107. ‘too much simultaneous / fluctuation to notice / particular anything’ - korzelige tekst, elk detail onaf & toch gelijkmatig? 108. Melancholie? Enthousiasme? ‘The things words want around to move through! / I am not particularly sensitive!’ 109. ‘Apartment Poetics’ i.p.v. ‘Bay Poetics’ - is deze auteur óók nog onzeker over dat woord ‘poetics’? 110. Gebroken woorden in zéér grote letter. ‘Skwyw rd’. Tekst is confronterend vreemd (jammer van het lettertype)

LEGENDA

1. Brenda Hillman 2. Chris Stroffolino 3. Sean Finney 4. Rosemary Griggs 5. Judith Goldman 6. Leslie Scalapino 7. Keith Shein 8. Larry Kearney 9. Joanne Kyger 10. Stephen Ratcliffe 11. Aidan Thompson 12. Cassie Lewis 13. Ronald Palmer 14. Del Ray Cross 15. Bill Berkson 16. Albert Flynn DeSilver 17. Dana Teen Lomax 18. Sarah Anne Cox 19. Reid Gómez 20. Elizabeth Treadwell 21. Susan Gevirtz 22. Norma Cole 23. Brydie McPherson 24. Cynthia Sailers 25. Scott Inguito 26. Kate Colby 27. Suzanne Stein 28. Brandon Brown 29. Haleh Hatami 30. Kelly Holt 31. Rodney Koeneke 32. Patrick F. Durgin 33. Laura Moriarty 34. Brent Cunningham 35. Tanya Brolaski 36. Stefani Barber 37. Mary Burger 38. Pamela Lu 39. Magdalena Zurawski 40. Yedda Morrison 41. Jocelyn Saidenburg 42. Kevin Killian 43. Dodie Bellamy 44. Julia Bloch 45. Geoffrey Dyer 46. Eileen Tabios 47. Garrett Caples 48. Andrew Joron 49. Joshua Clover 50. Christopher Nealon 51. Lyn Hejinian 52. Juliana Spahr 53. Bill Luoma 54. Chris Chen 55. Susan Maxwell 56. Laynie Brown 57. Kit Robinson 58. Travis Ortiz 59. Jen Scappettone 60. Stacy Doris 61. Logan Ryan Smith 62. George Albon 63. Elizabeth Robinson 64. Avery Burns 65. Trevor Calvert 66. Kathleen Miller 67. Kristin Palmer 68. Padcha Tuntha-obas 69. Dennis Somera 70. Dan Fisher 71. James Meetze 72. Amick Boone 73. Susanna Kittredge 74. Yuri Hospodar 75. Catherine Meng 76. Nils Michels 77. Stephanie Young 78. Aja Couchois Duncan 79. Beth Murray 80. Lauren Gudath 81. Tayler Brady 82. Joseph Lease 83. Donna de la Perriere 84. kari edwards 85. Rob Halpern 86. Bob Glück 87. Camille Roy 88. Alfred Arteaga 89. Catalina Cariaga 90. Lauren Schiffman 91. Nicole Brodsky 92. Mark Latiner 93. Stephen Vincent 94. Jean Vengua 95. Barbara Jane Reyes 96. Summi Kaipa 97. Andrew Felsinger 98. Sarah Rosenthal 99. David Hadbawnik 100. Roger Snell 101. Micah

[p. 116]

Ballard 102. Cedar Sigo 103. David Larsen 104. K. Silem Mohammad 105. Sean Labrador 106. Nathaniel Mackey 107. Alli Warren 108. Chris Sullivan 109. David Hess 110. Kathleen Fraser

III

Betekent zo'n ‘netwerkpoëtica’ wel iets voor de poëzie? Het is evident dat het er niet om gaat bepaalde stijlen of abstractere programma's te bevorderen. Youngs manier van doen lijkt zelfs uiterst permissief, gericht op verscheidenheid, democratische representatie, en is dus bijna het tegendeel van programmatisch. Toch denk ik dat ook zo'n open netwerkidee weerslag heeft op de poëzie: enerzijds beïnvloedt de schikking de manier waarop de tekst tot de lezer komt, anderzijds werkt de netwerkpoetica goed samen met de vormen waar veel van de dichters zich van bedienen.

Ten eerste: de netwerkpresentatie bepaalt hoe je de gedichten leest. Door ze in netwerkverband te presenteren, wordt de aandacht enigszins verlegd van de gedichten zelf naar de verbanden die je tussen de gedichten kunt zien. Young plaatst strategisch die dichters in elkaars nabijheid wier werk lijkt te interageren. In haar inleiding geeft ze aan geïnteresseerd te zijn in de tonale en formele verbanden. Gevolg is dat ik als lezer gevoelig word voor wat gedichten, zelfs als ze ver uit elkaar staan, met elkaar te maken hebben. Soms voel ik me gedwongen om teksten van verschillende dichters op elkaar te betrekken. Vooral omdat een aantal dichters ervoor gekozen heeft om enkel essays bij te dragen met een poëticale of kritische strekking, maar geen eigen poëzie. Uiteraard ga ik dan in het boek zoeken naar werk van andere dichters, waarop ik deze essays kan toepassen. Ik voel me aangemoedigd de ene dichter de andere te laten beïnvloeden. De netwerkpresentatie geeft de levendige verscheidenheid van de teksten een sterke continuiteit. Maar weinig bloemlezingen kon ik zo goed van kaft tot kaft lezen. De teksten zijn geplaatst binnen een stroom van verbanden en contrasten die het boek zijn spanning en eenheid verlenen. Andere bloemlezingen moeten hun eenheid vaak uit een nagestreefde volledigheid halen, en werken daardoor vaak niet als boek. Als naslagwerk is Bay Poetics dan weer onbruikbaar. Ook als introductie tot het werk van bepaalde dichters is het beperkt. Bij veel dichters heb ik een grote behoefte gevoeld om hun gedichten in hun oorspronkelijke context te lezen. Deze dichters gaan in Youngs presentatie al te makkelijk op in de grotere lijnen van het boek.

Ten tweede: zo'n netwerk-lezing werkt, omdat de gedichten zo'n lezing op formeel gebied ook toestaan. De experimentele poëzie van de VS heeft een sterke traditie van poëzie die neigt naar onafgeslotenheid. De gedichten wijzen op veel manieren opvallend naar buiten. Het talige materiaal maakt vaak gebruik van fragmentarische zinnen, non-sequiturs, en schetsmatige aantekeningen die in een los verband staan. De vormen zijn vaak niet gebaseerd op afgeronde compositorische bogen: in plaats daarvan gaat het om tekstoppervlak, textuur en talige beweeglijkheid, aspecten die worden volgehouden over verscheidene pagina's, waarbij het einde van zo'n ‘tekst-

[p. 117]

spanne’ niet onderscheiden hoeft te zijn van de dingen die aan het begin of in het midden staan. Zo'n einde hoeft dus geen afsluitend gebaar te vormen. (De Amerikaanse experimentele poëzie kent dan ook een grote traditie van zeer lange gedichten.) Tegelijk bieden deze tekstspannen de ruimte voor taal uit alle contreien van de werkelijkheid. Vrijwel alle gedichten in Bay Poetics hebben een of meer van deze eigenschappen, en dat maakt ze poreus.

Ik geef enkele voorbeelden van tekstspannetechnieken in Bay Poetics. Van New Brutalist James Meetze zijn twee teksten opgenomen die allebei bestaan uit achtereenvolgende regels van één zin. In ‘Synthesizer’ zijn dat lange zinnen, die net de breedte van de pagina opvullen en in ‘Furniture Gallery’ zijn het zeer lange zinnen die twee of drie regels in beslag nemen. In beide gevallen refereren de zinnen niet of nauwelijks aan elkaar. Hun volgorde lijkt willekeurig maar ze vullen elkaar wel aan. Met name in ‘Synthesizer’ lijken ze allemaal kleine aspecten van één situatie te beschrijven, een uitzicht over de baai en losse gedachten daarbij. Die techniek bezorgt je een gefragmenteerde leeservaring. Het gedicht gaat van moment naar moment, van indruk naar indruk, of van klein centrum naar klein centrum.

Lyn Hejinian geeft in een passage uit The Book of a Thousand Eyes een strofe waar zo'n schijnbare willekeurigheid van regels daadwerkelijk wordt geënsceneerd:

constant change figures
the time we sense
passing on its effect
surpassing things we've known before
since memory
of many things is called
experience
but what of what
we call nature's picture
of the many things we call
since memory
we call nature's picture
surpassing things we've known before
constant change figures
experience
passing on its effect
but what of what
constant change figures
since memory
of many things is called
the time we sense
called nature's picture
but what of what
in the time we sense
surpassing things we've known before
passing on its effect
is experience

Een ander mogelijke tekstspannetechniek is bijvoorbeeld het tekstblok, vergelijkbaar met Marc Kregtings schrijfwijze. Stacy Doris' Knot bijvoorbeeld bestaat uit afdelingen van elk drie blokken lange dichtregels. Deze blokken hebben een constante interne dichtheid en ritme, en de enorme rijkdom van de referenties doet panoramisch aan:

Anyone heralds all lack, endless but never infinite:

[infinitesimal,

Where missing's microscopic, possibly viral Cells,

[even fused, define

[p. 118]

 

Independence, each isolate though its coat may

 

[yield. Fungal, growth's

 

Antidote. But they're no singularity; rather a

 

[confluence welling; marooned,

 

A shore, outer, where inadmissible's identical to

 

[entry and somebody lunges,

 

A contingency exploded, thus bathed in

 

[attentions, shrouded; automatic.

 

Any chamber cracks, sesame so seeded, openly

 

[secret, hushed as in motion,

 

On a wind, sewn. Somebody's such a progression,

 

[extended so spent, minute,

 

Thus immeasurable, thus fully magnitude.

Dergelijke tekstspannetechnieken maken dat het in deze poëzie niet in de eerste plaats om een doelgerichte ontwikkeling van een gedachte gaat. Een bijzonder geval hiervan vormt Brent Cunninghams nep-klassieke Romeinse redenaar, in zijn reeks ‘Orations’. Deze redenaar spreekt teksten uit die vol argumentatieve wendingen lijken te zitten, maar nergens toe leiden. De redenaar is gedoemd eindeloos retorische figuren te herhalen die vooral lijken te gaan over zijn eigen geloofwaardigheid en, op het spreken zelf na, wordt het onderwerp of doel van zijn betoog nooit duidelijk. Hij stelt retorisch: ‘It can be a grim and confusing business to speak. Mustn't it face again and again that infinitesimal mouse, that frantic and insane thing scratching at the center of each manifold?’ In zekere zin bestaat zijn betoog inderdaad uit niets anders dan dat eindeloos confronteren van die muis waardoor de vorm van de tekst een spanne wordt, opgebouwd uit nagenoeg identieke overwegingen.

Opvallend, zeker bij veel van de jongere dichters, is dat de dichters binnen hun werk vaak zeer verschillende soorten tekstoppervlakte schrijven. Soms zelfs binnen een gedicht (dat dan makkelijk overgaat van bijvoorbeeld abstracte, elliptische zinnetjes naar stukken proza), maar zeker binnen het oeuvre. Vaak lijken verschillende gedichten van dezelfde dichter qua tekstbeeld en qua talig materiaal niet op elkaar. Zulke stilistische en formele verscheidenheid binnen een oeuvre weerspiegelt de stilistische en formele verscheidenheid van de experimentele traditie waarmee die dichters zijn opgegroeid, en zorgt ervoor dat de oeuvres, net als veel van de gedichten, een netwerkachtige opbouw hebben.

Opvallend veel gedichten maken gebruik van de principes van gevarieerde herhaling waarbij tekstuele ingrediënten in steeds andere combinaties terugkomen. In Jen Scappetones ‘More Like Liverpool’ bijvoorbeeld worden zinnen steeds weer in stukjes geknipt en tot andere zinnen samengesteld. De regel:

amalgamators quick to pin what I resemble. I
resemble the most negative people in California

wordt geëchood in onder meer regels als

Arendt tried young and I resemble the cordon of

[his life: death a

all just steps since them and I resemble. Blackburn.

[And I regational anger.

Hm what I resemble on Indian Rock - the

[English

[p. 119]

 

Alive since those you can't chew can't help.

 

[Negative so in

Deze regels worden zelf ook weer geëchood door andere regels enzovoorts. De tekst wordt een complex netwerk dat elastisch en organisch aandoet. Catalina Cariaga gebruikt vergelijkbare technieken in ‘More excerpts from Bahala na!’ door uit bronteksten zinnen te nemen en die, soms enigszins bewerkt, in wisselende collages samen te nemen in hybride zinnen, georganiseerd in twee-regelige strofen. Twee tot zeven van zulke strofen vormen dan een genummerd gedicht, een deel van het grote project dat kennelijk ‘Bahala na!’ heet (Bay Poetics drukt gedichten 105-111 af). De bronteksten (nieuwsberichten, een fragment van Twain, liedjes enz.) neemt zij op in de tekst zodat de afzonderlijke lijnen goed te traceren zijn in de vervlechting. De verschillende herkomsten van de tekst worden gescheiden door gebruik van verschillende typografieën:

‘This Notice talks about the privacy of’

[‘conferring our Civilization upon’

‘a government regulation’ ‘that the Customer

[Sitting in Darkness buys.’

‘The People that Sit in Darkness’ ‘have become

[suspicious of the’

‘Safety net’ ‘furnished with more light’ ‘that

[may identify you’

‘With the Person Sitting in Darkness observing’

[‘how we may use and disclose’

‘Your past, present or future physical, or

[mental health, or conditions.’

Ook op deze manier ontstaat een netwerk van interne verwijzingen, maar hier is tevens een andere netwerkachtige techniek gebruikt die een aantal malen in Bay Poetics terugkomt: de vervlechting van verschillende tekststromen of verschillende stemmen binnen één continuïteit. In Susan Maxwells ‘The Art of War’ bijvoorbeeld vormen de cursieve passages in de tekst samen een andere tekst - ongetwijfeld een citaat van Sun Tzu. Ik citeer het begin:

While the ship sailed. Cat-eyed geometries,

[the aim must be.

World-cord funneling to sea bottom, soft

[cyan, tail scraping

to take All-Under-Heaven treasure empty blue,

[intact. Bemuse her, ephemera.

Nog een specifieke techniek voor netwerkgebaseerde meerstemmigheid verdient aan bod te komen: het gebruik van Google als tekstbron. Dit is een techniek die in de laatste jaren intensief toegepast is door een groep dichters die zichzelf ‘flarfisten’ noemen en hun poezie ‘flarf’. Flarf begon als een poging om zo klunzig, banaal en weerzinwekkend mogelijke poëzie te schrijven. Het gebruik van Google werd daarbij al snel een favoriet hulpmiddel. Van K. Silem Mohammed, flarfist van het eerste uur, is werk opgenomen in Bay Poetics. Een gedicht opgedragen aan Stephanie Young gebruikt bijvoorbeeld gevonden internet-materiaal waarbij in elke zin het woord ‘young’ voorkomt. Het gebruik van Google is natuurlijk de ultieme reproductie van netwerkstructu-

[p. 120]

ren. Hoewel de resulterende tekst vol nonsequiturs zit omdat hij zinnen verzamelt die van uiteenlopende webpagina's zijn geplukt, is de achterliggende logica juist die van de hyperlink en van het woordelijke verband. De subversieve bedoelingen en de recyclage plaatsen Flarf duidelijk in de dadaïstische stamboom. Met Google maakt Flarf echter wezenlijk gebruik van bestaande continuïteiten en verbanden, terwijl de meeste klassieke dadaïstische en surrealistische technieken net op het veroorzaken van discontinuïteiten en het doorbreken van contexten waren gebaseerd.

Waar het bij dergelijke tekstspanne- en netwerktechnieken veelal om te doen lijkt, is het verkrijgen van een meervoudig perspectief. De dichter wil niet één perspectief of verhaal volgen, maar (laten) zien hoe verschillende, naast elkaar bestaande verhalen of perspectieven op elkaar inwerken. Ik zie pogingen om specifieke gezichtspunten te ontstijgen, om panoramische velden in kaart te brengen die worden opgespannen door een veelheid van heterogene elementen, of zelfs pogingen om een werking van de samenleving te (laten) zien. Cariaga's tekst bijvoorbeeld kan worden opgevat als een zoektocht naar teksten die impliciet zijn in een zeker stelsel van op het eerste gezicht arbitrair naast elkaar geplaatste teksten, die echter een achterliggende logica verraden wanneer ze met elkaar in verband worden gebracht. Dit kan je duiden als een verborgen maatschappelijke logica of als pogingen te ontkomen aan de beperkingen van een beklemmend enkelvoudig gezichtspunt.

IV

De erbarmelijke politieke toestand van de VS is niet afwezig in Bay Poetics. De diverse oorlogen die gevoerd werden, waaronder de abstracte ‘War on Terror’ en de onontkoombare aanwezigheid van politieke retoriek en vervuilde taal in de publieke ruimte hebben sporen nagelaten in de poëzie. De verwijzingen naar de politieke toestand vormen een van de meest opvallende hyperlinks in het Bay Poetics-netwerk: circa een dozijn teksten refereert expliciet aan de recente politieke situatie. In deze teksten is een onderscheid te maken tussen een paar strategieën.

Klassieke ‘J'accuse’-teksten vind je er niet. De dichters van Bay Poetics zijn er zich van bewust dat zij niet gelezen worden buiten de kringen die toch al geïnteresseerd zijn in experimentele literatuur, en die kringen lijken er niet meer van overtuigd te moeten worden dat er iets mis is met het beleid van Bush. Waarschijnlijk speelt ook een wantrouwen tegen het publieke spreken op zich mee. Het bewustzijn dat taal altijd manipulatief is, is al minstens sinds de Language-beweging een belangrijk element in de Amerikaanse experimentele traditie. Een openlijke poging tot retorische manipulatie zou misschien als te doorzichtig of te makkelijk worden beschouwd. Oproepen aan het publiek kunnen kennelijk alleen verschijnen als citaten die deze opmerkingen panoramisch plaatsen temidden van andere verschijnselen, zoals de graffiti die Stephen Vincent citeert in ‘Walking Theory’ (‘Socialist health care / Please!!’,

[p. 121]

‘FUCK YOUR JOB’), een statement dat hij kennelijk tijdens een stadswandeling ergens tussen andere stadsverschijnselen heeft gelezen.

Toch zijn de dichters kwaad. De misstanden doen een appel op de dichters maar ze schrijven niet met een oog op groot publiek effect. De gevolgde strategieën lijken veeleer bedoeld om het onrecht te relativeren, het een plaats of context te geven. Ik zie daarbij drie niveaus op een schaal van ‘passief’ naar ‘actief’: de politieke situatie kan worden gedocumenteerd als deel van de werkelijkheid, de eigen woede kan worden gedocumenteerd en in een breder perspectief geplaatst, of er kan een poging worden gedaan om temidden van de beschadigde taal en de beschadigde samenleving een eigen plaats op te bouwen of denkbaar te maken.

In de meest passieve modus, de registrerende, is de oorlog een van de verschijnselen die voorkomt in de wereld die beschreven wordt. Stephen Ratcliffe bijvoorbeeld schrijft in ‘Cloud / Ridge’ een soort constructivistisch dagboek. Hij gebruikt een tekstspannetechniek waarbij elke dag dezelfde vorm krijgt. Voor elke dag schrijft hij één pagina die verdeeld wordt in vijf strofen, waarbij de vijf strofen steeds hetzelfde element beschrijven. De eerste strofe is het uitzicht uit een raam, de derde strofe beschrijft een fragment radio of TV, de vierde een fragment uit een boek dat de dichter kennelijk aan het lezen is enz. Op die manier kan hij en passant aan de oorlog refereren. In ‘12.29’ staat te lezen:

Bush promising to let General Tommy Franks

[speak

for himself, adding ‘I don't spend a lot of time

[looking in the mirror.’

Hiemee wordt de oorlog gepositioneerd als een verschijnsel tussen andere verschijnselen op radio en TV, als een uitspraak van Yehudi Menuhin of iemand die iets over Hamlet zegt - en tegelijk als een verschijnsel tussen vier andere niveaus van het beleven van een dag. De vorm is volstrekt symmetrisch, elke interpretatieve verwerking van de verschijnselen wordt aan de lezer overgelaten.

Joanne Kygers ‘Carl Jung Greeted’ en ‘Short Cuts to Baghdad’ zijn voorbeelden van de tweede aanpak. Dit zijn van datum voorziene teksten die bestaan uit losjes samenhangende aantekeningen, waarvan ik aanneem dat het gedachten betreft die zijn opgewekt door iets wat de dichter op die dag heeft gezien of gelezen. Hier wordt de interpretatie van de oorlog in de tekst uitgevoerd, maar gepositioneerd tussen andere gedachten. Zo kan je halverwege de eerste tekst, die aanvangt met het bizarre beeld van Carl Jung die 's ochtends zijn braadgerei groet, plotseling lezen:

Two billion spent on War so far   could have

[been spent on dentistry

The poison oak leaf turning red in the continuity

[of the underbrush

Cannot hide from the sorrow and danger

Of invading a country like it was a video

[game

[p. 122]

In de meest actieve strategie worden kernfrasen uit de politieke propaganda en het hele ‘War on Terror’-jargon gebruikt, geciteerd, herhaald, en in wisselende, merkwaardige contexten gezet. Er lijkt een poging gedaan te worden om deze termen te ontmantelen:

Now I really will kill the image,
for I have no more milk teeth to cut
on fictions of shock and awe so plain
I need not instance to you
we fat all creatures else to fat us.

Op die manier begint Judith Goldman haar tekst ‘if all else fails’. Dit is een tekst die de strijd aan wil gaan met een vijandige taal en er betekenis op wil veroveren. Het resultaat is hard en soms zelfs geestig, onder meer door het steeds terugkeren van frasen als ‘pay federal income tax’ - een van de obsessieve boemannen waar rechts in Amerika zijn stemvee mee verzamelt:

Might makes right.
These bodies just sponges. Unrepentant.
A context is always open, and I didn't do it.
Neither tooth by tooth, nor fuck by fuck,
nor even jumping up and down
in one of my expansive moods, in
a coalition of the willing,
and with this method or that
method, paying federal income tax
and spitting out the hair.

De term ‘shock and awe’ komt ook terug in Rob Halperns ‘Situation - being on a rock’, een gedicht uit zijn boek Rumored Place. Hier wordt de netwerktechniek van gevarieerde herhaling van frasen en fragmenten van frasen, en de suggestie is dat hij uit deze frasen, uit de ‘situation’, de mogelijkheid van deze ‘rumored place’ probeert los te weken. De oorlogsterm ‘shock and awe’ komt maar één keer voor (de zin luidt ‘Persistent, all that's social slags above the shock and awe, the rock's white shit, the sea fowl’), verder zijn alle politieke verwijzingen implicieter en abstracter dan elders. Het is vooral het voorkomen van ‘shock and awe’ dat bijna onvermijdelijk maakt dat het woord ‘intelligence’ de foutieve inlichtingen-rapporten over Irak suggereert (‘Gaps in the intelligence, passing into being’ en verderop ‘Forging gaps in multiples of ten - hundreds of thousands condemned to a similar intelligence’), of dat in ‘detained’ allerlei onverkwikkelijke ‘war on terror’-betekenissen meeklinken. Maar al deze termen kunnen bij Halpern transformaties ondergaan. De term ‘Detained’ komt eerst voor in

detained, ‘and safely so’ in containers - made of

[Chinese steel

Echo's hiervan verderop in de tekst:

Other assets passing thru intelligence - being is
being detained - a value added to containers made
of steel
Disfigured gulfs expand, a hush inside detained
- rings of unheard terror - a curious music spread
across the glued penumbra - that's us expanding
in the seafowl's screams

[p. 123]

 

still producing in the hold - being is being this

 

property - deep space, personality - again, the

 

stocks, the cuffs, and - steel, the horizon beyond

 

which our meanings cannot go.

Hier veranderen de betekenissen van zware, politiek vervuilde woorden bij elke echo steeds van toon, van inflectie, van gesuggereerde context. ‘Detained’ hoeft niet aan Guantánamo te refereren, het kan ook een algemene zijnsmodus zijn of kennelijk zelfs een beschrijvende term voor een rotsig zeelandschap. De slechte politieke situatie heeft opgeroepen tot een onderzoek naar de horizon voorbij welke de betekenissen niet gaan. In het echodoolhof van het netwerk verdwaalt de zware betekenis om de mogelijkheid van een ‘rumored place’ te winnen.