[YANG 165 - September 1994]
Woord Vooraf
In 1994 een nummer over literatuur en politiek: kan dat nog? Is dat niet meer iets voor de roerige jaren zestig? Hebben niet overal de grote politieke verhalen hun rijd gehad? En is de kwestie van het engagement in de literatuur niet allang begraven?
In het vorige nummer van Yang schreef Edward Said: ‘Het gaat erom dat teksten bestaanswijzen kennen die zelfs in hun meest esoterische vorm verstrengeld zijn met omstandigheden, tijd, plaats en maatschappij - kortom, ze bestaan in de wereld en zijn werelds. Of een tekst nu wordt bewaard of voor een bepaalde periode terzijde wordt gelegd, of hij nu op de plank staat in de bibliotheek of niet, of hij nu gevaarlijk wordt geacht of niet: in alle gevallen gaat het erom dat de tekst in de wereld bestaat, een gecompliceerder materie dan het persoonlijk leesproces.’ Zelfs een klassieker als Shakespeare ontsnapt daar niet aan. Zijn Tempest komt na lange omzwervingen terecht bij Fidel Castro.
Veel literatuur wint aan betekenis wanneer we kennis nemen van de politieke context waarin ze werd geschreven. Neem bij voorbeeld de ophefmakende polemiek rond Botho Strauß' uitlatingen in Der Spiegel. Moeten we geen begrip hebben van Rechts in du Bondsrepubliek om deze uitspraken als rechts te kunnen veroordelen? Of is het toch eerder zo dat we met de literair-filosofische context rekening moeten houden?
Ook de politieke context waarin gelezen wordt, kan de visie op literatuur radicaal beïnvloeden. Kleurt onze door media en politiek gestuurde visie op Cuba niet het werk van de jonge schrijver Senel Paz?
De wereldsheid van een tekst komt en gaat niet, zegt Said. Maar politieke auteurs als Bertolt Brecht worden nu wel anders gelezen. Nieuwe gegevens over de politieke gedachten van een schrijver kunnen de appreciatie van zijn werk beïnvloeden. Als blijkt dat de grootste Italiaanse schrijver van deze eeuw, Cesare Pavese, toch niet zo antifascistisch was als men altijd heeft gedacht, moeten we nu ook niet de rest van zijn werk anders gaan lezen?
Ten slotte kan een politieke context zelf aanleiding geven tot literatuur. Een reflectie op de utopische idealen van de generatie van mei '68 kan literatuur worden, zoals in het essay van Stephan Wackwitz. Hoe literaire en politieke obsessies op een rare manier in elkaar verstrengeld geraken, valt na te lezen in het essay over de bij uitstek ‘ongeëngageerde’ schrijver Yukio Mishima.
‘Chassez le politique et il revient au galop.’
De redactie
Auteursrechtelijk beschermd