Yang. Jaargang 30

[p. 77]

Marginalia

‘In die zomer liep iedereen warm voor België, het kleine land dat de eerste schok van de Duitse legers had opgevangen. Overal werd het lied van de verdedigers van het belegerde Luik gezongen.

België was in twee, drie dagen volledig onder de voet gelopen. Het straalde het aureool uit van het martelaarschap. Het gotisch kantwerk van zijn raadhuizen en kathedralen was verbrijzeld en onder de laarzen van de Duitse soldaten en de met ijzer beslagen wielen van de kanonnen verpulverd.

Ik las Verhaeren, Maeterlinck en Rodenbach en zocht in de geschriften van deze Belgen naar een verklaring voor de moed van hun landgenoten. Maar die vond ik noch in de ingewikkelde verzen van Verhaeren, die de oude wereld verstiet als een vreselijk kwaad, noch in de romans van Rodenbach, die zo dood en broos waren als bloemen onder het ijs en al evenmin in de stukken van Maeterlinck, die als in een droom geschreven waren. (...)

“Waarom hebben de Belgen zo verbeten tegen de Duitsers gevochten?”

“Oh là là!” neuriede Zacharov. “Daar waardeer ik het om. Laten we bij voorbeeld Maeterlinck nemen. (...) De zeewind scheert eroverheen en het is vol vrolijke mensen. Die overigens de handen uit de mouwen weten te steken. Wat wilt u nog meer over België weten? Voorlopig niets meer? Nou goed, laten we dan ophouden over België en over dingen beginnen die er voor u meer op aankomen.’

(Konstantin Paustovskij)

[p. 78]

‘Aujourd'hui, leur littérature est presque nulle’

(Hippolyte Taine, 1868)

‘Voir le milieu belge, penser en belge, voilà ce qu'il faut à ces Belges’

(Edmond Picard, 1886)

‘La Belgique peut être conquise. Le peuple belge, non.’

(Romain Rolland, 1914)

‘In de politiek zijn ze rechts noch links, progressief noch reactionair, nationalistisch noch internationalistisch: ze zijn verbelgischt’

(Trotski)

‘Car s'il y a politiquement des Belges, il n'y en a pas du point de vue ethnographique’

(Roger Avermaete, 1929)

‘Dans la géographie littéraire, la Belgique forme une province au même titre que les autres provinces françaises’

(Franz Hellen, e.a. 1937)

‘Why Belgium?’

(Rene Fox, 1978)

‘Ainsi, on pourrait accepter qu'il existe bel et bien un système littéraire propre à la Belgique, dans la mesure où les lettres néerlandophones et francophones se comportent d'une manière parallèle par rapport aux systeèmes environnants’

(José Lambert, 1983)

‘Existe-t-il une littérature belge?’

(Pierre Bourdieu, 1985)

‘Qu'est-ce qui, en Belgique, fait obstacle à la psychanalyse?’

(Jacques-Alain Miller, 1988)

‘De bezettingen van België door Duitseland tijdens de twee wereldoorlogen slaagden erin om Vlaanderen en België, of Vlaanderen en Wallonië, met elkaar in conflict te brengen op een manier die doorwerkt tot op de huidige dag.’

(Lode Wils, 1991)

Met dank aan Paul Dirkx

[p. 79]

‘De Kunsten’. (Hendrickx, Hébert, ‘Arts’, uit A. Van Hasselt, Biographie Ntaionale, dl. II, 1856).