WFH-Verzamelkrant. Jaargang 1

[p. 12]

Het oorspronkelijke omslag met getekende letters
Het ‘Belgische’ omslag

[p. 13]

Een hele stapel Conserves

In het vorige nummer van deze verzamelkrant vroegen wij informatie over het ‘tweede’ stofomslag van Conserve (1ste druk, W.L. Salm & Co, Amsterdam 1947). Dit stofomslag is gemaakt zonder medeweten van WFH, zoals blijkt uit een brief van 27 november 1984: ‘Een stofomslag zoals het door u gevondene heb ik nooit onder ogen gekregen. Ik kan de herkomst daarvan niet verklaren.’

Onderzoek van Murk Salverda van het Letterkundig Museum wees uit dat de filmsterren op het omslag William Powell en Ann Harding uit de film Double harness (1933) zijn. Noch film noch filmsterren hebben iets met Conserve uit te staan. Op de voorzijde van het omslag staan noch auteursnaam noch titel, maar deze zijn wel op de rug van het omslag vermeld. Er is verder noch een flaptekst noch enig signaal van een uitgever, ontwerper of drukker.

Onlangs stond Conserve met dit omslag in de catalogus van antiquaar Burgersdijk en Niermans: ‘Exemplaar met het nieuwe [sic], zeer zeldzame “Belgische” omslag’. Prijs: 450 gulden.

Het exemplaar dat onlangs in het Letterkundig Museum werd tentoongesteld, komt van De Slegte uit Antwerpen, die het boek verkocht voor 175 gulden. Daardoor ontstond het gerucht dat het ‘Belgische’ omslag ontworpen zou zijn door De Slegte. Maar zowel de heer De Slegte zelf als een aantal oudere medewerkers hebben het gerucht ontkend: zij maken nooit nieuwe boekomslagen en hadden bovendien indertijd nog geen filiaal in België.

Na onderzoek in de archieven van de gemeente Amsterdam en van de Vereniging tot Bevordering van de Belangen van de Boekhandel ontdekte ik de volgende gegevens.

Uitgeverij W.L. Salm & Co was in 1947 gevestigd aan de Nieuwezijds Voorburgwal 270 in Amsterdam. Volgens een piepklein berichtje in het Nieuwsblad van den Boekhandel van 21 februari 1952 heeft mej. Aberson toen de dagelijkse leiding overgenomen van de uitgeverij. Door een toeval kon ik haar opsporen.

Omstreeks 1949 was mej. Aberson gaan werken voor Salm, naar haar zeggen een buitengewoon vriendelijk en onbaatzuchtig mens. In het volgende nummer van deze verzamelkrant kom ik op hem terug. In de tijd van mej. Aberson is Conserve nooit verramsjt. Zij had het boek al in 1947 uit literaire belangstelling gekocht. Later heeft zij het boek nog eens uitgeleend aan G.A. van Oorschot, waarna het slechts met zeer grote moeite nog was terug te krijgen.

[p. 14]

Het is absoluut uitgesloten, aldus mej. Aberson, dat Salm een tweede omslag voor Conserve heeft laten maken. Het stofomslag met de twee filmsterren is haar onbekend.

In 1954 heeft mej. Aberson de uitgeverij verkocht aan Mulder, een uitgeverij en boekhandel aan de Cornelis Schuytstraat 14 in Amsterdam. Die nam alle restanten van het boek over. Mulder was een gehaaide koopman; hij gaf boekjes uit over handleeskunde en sterrenwichelarij, en ook pornografie. Zijn vrouw stond in de winkel.

Boekhandel Mulder is er nog steeds, onder dezelfde naam, maar inmiddels zijn er al twee opvolgers na Mulder gekomen. Mulder had de zaak zonder medeweten van zijn vrouw verkocht, wat hem op huisuitzetting en dreiging met scheiding kwam te staan.

De Mulders bleken te zijn verhuisd naar een flat in Haarlem en stonden nog in het telefoonboek vermeld. Ik koos voor de Harde Confrontatie: ik ging naar Haarlem om hen het boek te tonen met het ‘tweede’ omslag. In het flatgebouw woonde echter een geheel ‘nieuwe’ Mulder. Van de buren hoorde ik dat de door mij gezochte heer Mulder omstreeks 1980 dement gestorven was. Zijn weduwe maakte zes jaar geleden een val van de trap en overleed kort daarna. Kinderen hadden de Mulders niet. Mak van Waay veilde een schat aan antiek ten gunste van de dierenbescherming.

Hun buurvrouw Erdsieck was de enige die later nog contact had met mevrouw Mulder. Op haar sterfbed wilde mevrouw Mulder nog het een en ander met mevrouw Erdsieck bespreken. Zo ver kwam het niet meer. Zal op haar lippen die ene zin hebben gebrand: ‘Dat stofomslag van Conserve, mevrouw, is een streek van mijn man geweest! Mijn man, ja, een uitgever van waarzegboekjes en pornografie!’?

Waarom nu dit onderzoek naar het omslag? Het is niet origineel, het is lelijk en het slaat nergens op. Maar terwijl velen, WFH incluis, vroeger hun stofomslag weggooiden is daar nu een windhandel in ontstaan. Het bewuste omslag is zeer zeldzaam. Mij zijn er slechts drie van bekend. Maar als ik een exemplaar van Conserve kaft met een reclamefolder of een wikkel van een blik bruine bonen, bezit ik óók een zeldzaam exemplaar! De waarde van het omslag? Als het originele omslag met getekende letters op de rug 100 gulden waard is, dan is dit ‘tweede’ omslag net zoveel waard als een briefje van honderd uit het monopolyspel. De lolligheidswaarde? Wat mij betreft een knaak, meer niet! Eén knaak!

Tonnie Luiken