Westland. Jaargang 2

Ras en rassenkunde

Prof. Dr. R. Soenen: Enkele Begrippen over Ras en Rassenkunde. Irminreeks nr. 1. (De Burcht, Brussel.)

Volgens schrijver ligt het niet in zijn bedoeling in dit boekje iets nieuws te brengen of volledig te zijn, doch wel belangstelling voor de behandelde stof te wekken.

Eerst en vooral wordt er gewezen op het verschil tusschen raskunde en rassenkunde: in de raskunde wordt het rasverschijnsel in het algemeen bestudeerd, terwijl in de rassenkunde of beschrijvende raskunde de kenmerken en de verspreiding der verschillende rassen worden onderzocht.

De eerste hoofdstukken van het boekje zijn gewijd aan de bepaling van het rasbegrip, het ontstaan en de vermenging der rassen. Vervolgens worden de groote rassengroepen der menschheid en hun voornaamste onderrassen getypeerd. In een literatuurlijst vindt de lezer eenige boeken, die tot verdere studie aanbevolen worden.

Goed geslaagd zijn de beknopte rastypeeringen. Schrijver weet met korte doch geschikte termen de voornaamste lichamelijke en

[p. 445]

zielkundige kenmerken der rassen aan te duiden. Interessant zijn ook de rassenkaartjes van Europa, Azië en Afrika, die weliswaar zeer schematisch zijn, doch een duidelijk beeld van de verspreiding der rassen geven.

De teekeningen van rastypen daarentegen zijn minder goed geslaagd en niet goed gekozen. De Oriëntalide vrouw vertoont buiten de amandelvormige oogen geen andere typische kenmerken. Op het Mongolentype is er van de Mongolenplooi niets te zien. De teekening der Mediterrane vrouw is leelijk en weinig typisch. De Oostbaltische vrouw vertoont haast geen enkel Oostbaltisch kenmerk. De kenmerken der typen zijn meestal verborgen onder hoofdbekleeding, haartooi en sieraden.

Met den tekst kunnen wij niet overal accoord gaan. Schrijver's bepaling van het rasbegrip kunnen wij niet aanvaarden: ‘door ras verstaan we een geheel van erfelijk geworden lichamelijke en geestelijke kenmerken, die een bepaalde groep dieren of menschen scherp onderscheiden van andere groepen van gelijke rangorde’.

Veel is daarop aan te merken. Schrijver bedoelt natuurlijk psychische kenmerken. De dieren hebben toch geen geest! De definitie zegt niets meer dan dat een ras een erfelijk bepaalde en onderscheiden groep is. Maar dit is veel te algemeen. Immers al de systematische groepen (sibben, rassen, soorten, geslachten, families, orden enz.) zijn erfelijk bepaald en onderscheiden. De juiste definitie van het rasbegrip luidt: ‘een systematische groep tusschen de sibbe en de soort’, waarbij wij eigenlijk moeten beginnen met een definitie van de begrippen sibbe en soort te geven. Als dusdanig is het begrip veelomvattend: een ras kan zijn natuurlijk of kunstmatig (kweekras), kan zijn een Mendelras, een geografisch ras (vertegenwoordigt de soort in een klimatische ruimte), een oecologisch ras (groeiplaatsras of variëteit). De menschenrassen zijn geografische rassen. Zij weerspiegelen in hun kenmerken een levensruimte.

Zeer terecht legt schrijver nadruk op het onderscheid tusschen ras en volk. Nochtans waar hij een volk een kultureele, kunstmatige eenheid noemt, kunnen wij hem niet heelemaal in het gelijk stellen. Zeker, een volk is geen categorie der natuurlijke rangschikking. Maar het is toch ook gegroeid, het is een sibbe in den meer uitgebreiden zin des woords. De enkeling wordt in de volksgemeenschap geteeld, gewonnen en geboren. Een volk in den echten zin (de bevolking van de Vereenigde Staten b.v. is geen volk) is een biologisch evenwicht, dat door afstamming en voortplanting uit nauwverwante raselementen gegroeid is. Keiter heeft volkomen gelijk waar hij schrijft, dat de volkeren verreweg de belangrijkste erfelijk bepaalde eenheden zijn, en dat elke raskunde, die met dit feit geen rekening houdt, in het gebied der pure hypothesen blijft zweven.

De erfelijke verschillen onder de wilde soorten van planten en dieren zijn kleiner dan onder de gekweekte. Schrijver wijst eenerzijds op ‘de tamelijk kleine verschillen tusschen een Afrikaanschen en een Indischen olifant’ en anderzijds op de groote verschillen

[p. 446]

tusschen een Angorakonijn en een Vlaamsch reuzenkonijn, tusschen een hazewind en een dashond, enz. Deze vergelijking evenwel gaat niet op: de twee olifanten zijn verschillende soorten, die zelfs tot verschillende geslachten (Loxodonta en Elephas) gerekend worden, terwijl de beschouwde konijnen rassen der soort ‘konijn’ en de beschouwde honden rassen der soort ‘hond’ zijn!

Schrijver wijdt de grootere erfelijke veranderlijkheid der gekweekte organismen aan een rechtstreekschen invloed der domesticatie: een verandering der levenswijze die de samenstelling van weefsels en bloed en de werking der klieren beïnvloedt, hetgeen zich uit in een vermeerderd optreden der mutaties (veranderingen van het erfgoed). Daarvan is evenwel niets bewezen!

Het probleem der veranderlijkheid der gekweekte soorten is tweevoudig:

1. Het voorkomen van een grooter aantal zeer verschillende rassen is een gevolg der kunstmatige teeltkeuze, die meestal zeer eenzijdig op uiterste vormen heeft uitgelezen.

2. In den kweek treden wellicht niet meer mutaties op dan in het wild, maar in den kweek blijven er meer mutaties in het leven omdat de streng natuurlijke teeltkeuze uitgeschakeld is.

Schrijver doet opmerken, dat er in een gemengde bevolking meer Noordsche typen onder de mannen, en meer Alpine typen onder de vrouwen blijken voor te komen. Hij geeft daarvan een verklaring, die wij niet kunnen onderschrijven: het Noordras zou meer gedifferentieerd, als het ware verder geëvolueerd zijn dan het Alpine. Welnu, de mannelijke individuën van een diersoort zouden meer gedifferentieerd zijn dan de vrouwelijke, meer karakteristiek voor de soort. Het zou ons dus niet moeten verwonderen, dat de vrouw, die minder uitgesproken soortkenmerken draagt, soms den indruk verwekt tot een meer gedifferentieerd ras te behooren. Deze stelling is een mooi voorbeeld van verwarring tusschen de begrippen ras en constitutie. Wanneer de vrouw meer gelijkenis met het Alpine type blijkt te vertoonen, dan is dit zuiveruit een kwestie van geslachtelijke constitutie, die iets anders is dan de systematische typeering. Trouwens, het is ook niet onwaarschijnlijk, dat het z.g. Alpine ras eigenlijk geen ras doch een constitutietype is.

Laten wij ook nog wijzen op verkeerde termen zooals klimaterisch voor klimatisch, tropikaal voor tropisch, quaternair voor quartair.

Daarom moeten wij tegen het boekje voorbehoud maken.

Ir. J.E. de Langhe