Westland. Jaargang 1

Het muzikaal Begrip

Paul Douliez: Zeven Sleutels tot de Toonkunst. Antw., De Sikkel. 1942. (De Tuin der Muzen Nr. 1) 78 blz. 35 fr. - Paul Collaer: Beteekenis van de Muziek. Brussel, A. Manteau. 1942. (Basisreeks Nr. 15). 72 bladz. 20 fr.

Bijna tegelijkertijd verschenen twee boekjes die ongeveer hetzelfde onderwerp behandelen, wier stof in elk geval hetzelfde gebied bestrijkt, namelijk dat van de muziek in de verklaring van haar wezen en haar uitwerking op den mensch. Deze gelijktijdigheid dwingt tevens tot vergelijking. Het boekje van Paul Douliez is vooral ontstaan uit de praktische ervaring, dat van Paul Collaer stelt zich meer op het standpunt van de objektieve beschouwing. De eerste blijft meer op het terrein van de feitelijkheden, de tweede betreedt verder het metaphysisch domein. Toch lijkt het ons dat ondanks het vele wetenswaardige dat de Zeven Sleutels ontsluiten, het plan en het betoog van Collaer's verhandeling logischer en tevens ook dieper zijn. Hij boort problemen aan die niet alleen van kapitale beteekenis zijn voor het wezen van de muziek, doch meteen in hooge mate bijdragen tot haar begrip. Aan het werk van Douliez wordt men in de eerste plaats den uitvoerenden musicus gewaar, in casu den dirigent, en zijn hoofdstuk over het orkest waarin hij tamelijk uitvoerig het vraagpunt van de temperatuur der verschillende instrumenten bespreekt, is dan ook het langste geworden. Datgene wat Collaer als het zwaartepunt beschouwt, namelijk de verklaring van het fenomeen muziek zelf aan haar oorsprong, aan de vormveranderingen die zij in den loop der tijden heeft ondergaan, aan haar dubbele richting, die hij bepaalt als formalistische en expressionistische, wordt door Douliez enkel aangeraakt, echter niet nader onderzocht. In de ‘Beteekenis’ wordt vooral het verband tusschen vormgeving en essentie op het voorplan gebracht. De auteur bezit blijkbaar een zeer uitgebreide muziekkultuur en zijn bewijsvoering wordt juist daardoor zoo interessant omdat de muziekhistorische voorbeelden zoo talrijk en overtuigend zijn. Met dit ééne voorbehoud nochtans dat men zich niet kan aansluiten bij zijn oordeel over de bedenkelijke experimenten van zekere, voornamelijk Joodsche, komponisten over wie onze tijd toch reeds een negatief oordeel heeft geveld.

[p. 656]

Uit den inhoud van het werkje van Douliez blijkt ook zijn meer geïmproviseerd karakter: het wezen der muziek, het orkest, genres, de Nederlandsche muziek, de dans, de radio, en ten slotte geschiedschrijving. Het lag echter niet in zijn bedoeling een echte initiatie tot de muziek te schrijven, wel een inleiding tot het genieten van het muzikale kunstwerk. In zekeren zin volledigen beide boekjes elkaar. In beide gevallen hebben de auteurs de eigenlijke spekulatieve methode, de literaire verklaring, geheel achterwege gelaten. Het is om die reden dat hun bijdragen in dezen tijd zeer welkom zijn. Het komt er inderdaad niet langer op aan de onverklaarbare verschijnselen van de muziek en haar geheimzinnige vormen te willen beschrijven; hoofdzaak blijft het beleven van de muzikale kompositie in al haar volheid. Daarin ligt de taak van de muziekesthetiek, van de muzikologie en van de muziekgeschiedenis besloten.

Samen met het op deze plaats besproken boekje van Wouter Paap over Mensch en Melodie verdienen deze twee kleinere geschriften al de aandacht van den muziekliefhebber, van den leek zoowel als van den kenner, omdat zij van aard zijn het begrip zeer in de hand te werken.

V.