Werk. Jaargang 1

[p. 23]

Romance

Al jaren zit hij op het balkonnetje, één hoog, een klein stuk wereld, anderhalf meter lang, een meter breed, een vlot in het luchtruim, een vlot van een wrak. Hij zit, leest niet, kijkt niet, slaapt niet. Hij zit en luistert. Luistert naar de symphonie van geluiden om zich heen, achter, voor, ter weerszijden, boven zich. Symphonie van mattengeklop, vogelgefluit, van vrouwegekijf, kindergehuil. Beneden hem ligt een schooltuin. De school is ingericht tot nood-ziekenhuis, twee klassen een zaal, drie zalen beneden, drie zalen boven. Witgekapte zusterschimmen. In de tuin teringlijders. Al jaren. Het is het ziekenhuis der langdurige gevallen, der hopeloze veelal. Men ziet er lang dezelfden en als men ze niet meer ziet, dan zijn ze met vacantie, of dood.

In de schooltuin staat een boom, een kastanjeboom. In de lente bloeit hij wonderlijk schoon. Hij is dan oud en jong, als een rijp man in de bloei naar een niet meer verwachte zeldzaam tedere verliefdheid. In de zomer is hij vorstelijk, weemoedig, schaduwrijk. In de herfst verliest hij zijn blaren en takken zoals een mens zijn handen kan verliezen, zijn armen, zijn voeten, zijn benen. De onzichtbare wind slaat en striemt, zodat de boom en de man op het balkon huilen, de een in de weemoed zijner verschijning, de ander met werkelijke tranen uit ogen en neus. In de winter is alles dood. De boom is bijna zo kaal als een kruishout op een graf. Kraaien en mussen scholen samen op zijn takken en vallen daaraf als klonters vruchten wanneer een zuster wat brood strooit in het tuingrind.

Daar het gisteren nog herfst was, zat hij ook gisteren nog op zijn vlot. Hij keek niet, hij dacht niet. Zijn ogen waren blind gericht op de boom, die zeer ontluisterd was en weende in een vale regen. Hij keek zonder te zien. Zijn ogen lagen diep en stil in zijn gezicht, een proletariersgezicht, rul en mat, hoekig en week. Af en toe bewoog zijn mond, zijn vlasse haar was een natte streng vanuit een scheiding opzij. Hij sprak zonder achterom te

[p. 24]

zien. Hij sprak met scheefgetrokken smalende mond, zoals een kwajongen zijn baas tegenspreekt, in machteloze durf. Hij sprak iemand tegen die onzichtbaar was, die daar achter was. En plotseling schoot die te voorschijn als een duvel uit een doosje, hoofd en bovenlijf naar voren, snauwend een rauw betoog. En weg was ze weer. Een slonzebel. Een jong vrouwmens met stroohaar, een scheldmond en spleetogen. De zusters van de bovenschool gunden zich soms even tijd om te kijken. Ook jonge vrouwen zijn dat, zakelijk, met zachte stemmen en met een sfeer van lysol en chloroform. ‘Ruzie?’. ‘Ja, ruzie’. De vrouw aan de overkant schiet weer met hoofd en bovenlijf haar ellende uit, haar wrok te gemoet. Ze is een duvel uit een doosje, een arme duvel. En met een ruk trekt ze de balkondeuren toe. De zuster die dat afspiedde en ‘Ruzie?’ vroeg, ziet den man alleen, op zijn vlot, alleen in een grijs heelal. Straks drijft dat vlot weg, naar een zee waar typhonen loeien. Hij had zijn hoofd gedoken als onder een slag. De typhonen zingen een ontaard wulps lied en spelen met de doodsangst van dit leven, dat toch eigenlijk allang dood wil. Waarom, denkt de zuster, trekt hij zijn jas niet uit en daarna zijn hemd? Waarom maakt hij geen nood-vlag van zijn hemd?

De regen wordt rijper, heviger. De goedertieren kastanjeboom staat stil en vast als een nadenkelijk man. Hij huilt breeduit in de plechtige hartstochtelijke regen en verliest handen en armen.

Hij op het balkon staat op, langzaam, maar met een van binnenuit laaiende voortvarendheid. Het is of hij de vrouw daar achter de balkondeuren wil gaan slaan, of hij wil gaan mokeren op dat duvelsmasker van onvree en haat. Hij morrelt aan de knop. Daar komt de duvel zelf hem al ter hulpe. Met een ruk opent zij haar hel. Onhandig strompelt hij naar binnen. Hij heeft precies geteld een been en een halve arm. De rest is: een houten poot, een hele lege jasmouw, een halve lege jasmouw.

Zij die afspiedde keert zich onthutst af. ‘Slaan zal hij haar wel niet’.

[p. 25]

Janus is een dementia paralytica. Hij hoort hier niet op zaal. Hij hoort in Maasoord. Dat had er allang van moeten komen, maar wie ligt hij in de weg? Hij is een uitgeblust wezen. Hij lacht en lalt en is het mikpunt van de botte maar goedgemeende plagerijtjes der anderen. Er is op deze zaal der levenslangen een gestichtspsyche die nauwelijks voor Maasoord onderdoet.

‘Janus, waar is je meisie?’

‘Maide’, roept Janus, ‘Maide, maide’ - en hij grinnikt log en verrukt. Het is een van zijn succesnummers. ‘Maide’ - en hij zoekt bijval rondom. ‘Maide’, schreeuwt hij en kantelt zijn zwaar gelaat met de donkere ogen naar rechts, naar links - dat gelaat met die ogen, een rotte vrucht.

‘Maide, zegt er een, maide, echt Rotterdams’.

‘Mède, zegt er een, mède, da's Haegs’.

‘Meesje, zegt er een, meesje, da's beschaafd’.

‘Mokkel, mot je zegge’.

‘Kalle’.

‘Griet’.

‘Nieze, peesnieze’.

Lachen. Opa in de hoek lacht verkneukeld zonder te weten waarom. Zijn vage herinnering strompelt het mannengelach achterop. Pieter, het kind van de zaal, werpt uitbundig de magere armen omhoog en lacht luidruchtig om het lachen zelf.

‘Ssst’, komt de zuster. Het lachen sterft zonder een enkele reutel, moe en zonder strijd.

Janus was allang geen deelgenoot meer. Zijn bezinning is als een vlam die leeg en schel oplaait om daarna neer te slaan in duisternis. Hij ligt op z'n zij, log en gesloten. Hij ligt met het gezicht naar het venster. Hij kijkt zonder te zien. Hij ziet een boomkruin in winterse naaktheid, hij ziet de achterkant van huizen, lege balkonnetjes getooid met schuin opgehangen mattekloppers, met vliegenkasten en wasgoed. Maar hij ziet zonder te zien. Dan laait plotseling de vlam nog eens leeg en schel op. Hij steunt op de elleboog en wuift. Hij wuift met logge onzekere hand.

[p. 26]

De zuster van ‘Ruzie’, van ‘Slaan zal hij haar wel niet’, van ‘Ssst’ loopt er op af, en kijkt, kijkt mee.

Achter de balcondeuren van het vlot staat een gezicht, stroogeel haar, scheldmond, half toegenepen ogen - over dat alles een lach, de ruwe smachtende glimlach van zinnelijkheid, van dorst, schreiend in een mislukt schelmse koketterie. Het is een mooie vreselijke kop, de kop van die vrouw - het is een Medusakop in de trieste luister van weerloos verlangen, verwording en maagdelijkheid.

Janus heeft twee handen, twee armen, twee voeten, twee benen. Vanuit de verte is de rotte vrucht van zijn gelaat schoon-blozend, met diep-donkere ogen.

De zuster van ‘Ruzie’, enz. trekt het raamgordijn toe. Ze doet het rustig, met enige piëteit. Het is het doodslaken over een romance.

ANNA BLAMAN