Werk. Jaargang 1

[p. 47]

Klein en onbelangrijk

Langzaam zwom de garnaal rond in de kleine zandkuil.

Traag trok hij zijn schaduw in het lauwe, doorzichtige water over den bodem, die steeds hooger kwam te liggen door het zachtverglijdende, droge zand.

De garnaal merkte niets van de dreigende verzanding: hij sloeg met zijn staart en verveelde zich.

Pas toen mijn hand naar hem rondtastte, werd hij wild en glipte tusschen de vingers weg, zoodat ik hem niet te pakken kon krijgen, want door het griezelige gekriebel moest ik hem telkens loslaten. Tenslotte werd ik geholpen en lag het beest te spartelen in een gespierde jongenshand tot het gekromd bleef liggen.

‘Is-ie dood?’

‘Nee, kijk maar!’

Een ronde duimnagel kneep in de staart, zoodat de garnaal weer begon te stuiptrekken. Dit spelletje bleef voortduren tot er geen beweging meer in te brengen was.

Wat een vreemde beesten waren er daar op het strand! In de eerste plaats die garnalen, die zich lijdzaam lieten doodknijpen en dan de torren, die geduldig door elk zandbergje naar boven kropen, dat je over ze heenspreidde. De insecten kropen dus altijd naar het licht, en beschouwden de duisternis als een niet-aanwezig-zijn van licht, maar ontkenden daarvan het zelfstandig bestaan.

Wat een raar gezicht zou het strand moeten opleveren in een windstille nacht! Dan zouden al die torren als dolzinnig met hun pooten in de lucht staan te zwaaien, in de waan dat ze omhoog kropen naar een licht, dat daar ergens boven de donkere laag aanwezig was. Wanneer het eerste daglicht doorbrak, zouden zij zich doodop van vermoeienis neer laten vallen, omdat ze dan volgens hun meening pas de oppervlakte van het zand bereikt hadden.

De dieren die de duisternis als een zelfstandige, vernietiging opleverende macht ontkenden, leefden dus niet in de ware beteekenis van het woord.

[p. 48]

Ook de garnalen schoten wel vlak voor je weg, als je met de voeten schuurde over de koude zandribbels, maar alleen omdat ze bang waren voor die glinsterende beenen, die onder het water wegkringelden, zoodat ze niet bij je schenen te hooren. Ze zwommen niet weg, wanneer de schaduw van je hand, waarmee je ze vast wilde grijpen, over het water lag. Ook die kenden dus niet de beteekenis van schaduw.

Een andere ondervinding had ik met de spin. Een wit bad stond te glimmen met een glans die koud was en hatelijk. Om die vijandige glimlichten te temperen gooide ik een stapel net uit de wasch gekomen linnengoed er in, en zette de kraan open. Gretig zogen de doeken het water op tot ze, grijs en zwaar geworden, in elkaar zakten. Plotseling zag ik een spin aankomen, die met deftige, statige passen over de plooien klom. De waterspiegel rees, de spin stond op verdrinken. Plotseling veranderde haar manier van doen: zenuwachtig klom ze op de punt van een doek, die nog wit boven het water uitstak, en strekte de pooten recht de hoogte in, zoodat het lijf als een zwart knopje op de lange stelten lag.

Ik liet het water wegloopen. De spin werd weer normaal. Dat was dus een klein dier dat denken kon, misschien wel leven.

Maar wie zou kunnen ontkennen dat de muggen leefden, al hoorden ze tot dezelfde categorie? Die wisten wel degelijk onderscheid te maken tusschen licht en donker, want 's avonds vooral zoemden ze je om je ooren, zoodat die afgestemd werden op die bepaalde toonhoogte, en jeukten wanneer diezelfde toonhoogte in het donker op je afkwam met het geluid van een autotoeter uit de verte of van een stoomboot die aan het eind van de wereld een straaltje geluid rechtop de lucht inspoot, dat je nog net hooren kon.

Was het morgen geworden, dan zaten de muggen, volgezopen aan je eigen bloed, verzadigd tegen de muur, en vormde zich een roode vlek wanneer je ze dooddrukte. Die plekjes waren dan een klein stukje van je eigen ik, dat de heele nacht als een lekkere taart voor de muggen klaargelegen had.

[p. 49]

't Was dus heel goed om de muggen te dooden, ingespannen mikkend naar een lichtkring op het plafond, waar ze tegenaan geplakt zaten, tot je mond vanzelf open trok van het voortdurend achteroverkijken. Zorgvuldig werden de lijkjes uit de doek geplukt, en ik griezelde wanneer een vleugel of een poot losliet bij het aanpakken. Met een dof tikje vielen ze in de papiermand.

Waarom doodde je zelden vliegen? In de eerste plaats natuurlijk omdat ze niet zoo gemeen staken, maar ook omdat ze massiever waren, en misschien wel zouden kraken als je ze platdrukte. Ook speelden ze, onder het beschrijven van geheimzinnige, rechtlijnige figuren, en zaten niet zoo valsch te loeren als de muggen, die met vier pooten tegen de muur kleefden en uitdagend met de beide achterste pooten in de lucht roerden.

De kleine diertjes leefden dus meer naarmate ze voordeel trokken van dag en nacht.

Maar wat was eigenlijk leven? Wanneer leefde ik zelf het meest? Wanneer de indrukken op me afstormden, en ik veranderde in alle dingen en menschen die zich aan me opdrongen, zoodat ik mijn eigen persoonlijkheid niet meer bewust was? Of juist wanneer ik heelemaal aan niets dacht en niets deed dan ‘zijn’? Maar dan was het volste leven als klein kind net het ‘niet-leven’. Dan leken die enkele oogenblikken sprekend op het leven van die dieren, die ook zonder eigen zelfbewustzijn leefden.

Die onontwikkelde beestjes kwamen toch spoken in mijn droom, al hadden ze geen eigen leven. Ze vormden een treurige begrafenisstoet van verminkte en kreupele muggen, die somber op trommels sloegen, zooals het getrommel op den vroegen Zondagmorgen naargeestig door de stille straten klinkt. Hoog boven alles uit verhief zich de spin, die een stijf garnalenlijkje aan haar draad voortsleepte. Hun afgerukte ledematen hielden de beesten zorgvuldig in een paar krampachtig opgetrokken pooten.

Aan al deze dieren gingen de volwassenen met minachting voorbij. Toch was het me duidelijk geworden dat ik in sommige opzichten met hen overeenstemde. Dan was ik dus net zoo klein en onbelangrijk.

A.L. SELTEN