Walvisch van Berckhey

Dat is, eene beschrijvinghe des grooten vischs, die tot Berckhey ghestrandet is anno 1598. den 3. februarij

Copije des Briefs, welcke de Legaet des Keysers gheschreven heeft aen den Admirant, op dese wijse.

DOorluchtichste ende Weerdichste Prince, het is uwe Excell^e. even soo wel als my, bekent, wat tot twee verscheyden stonden tusschen ons verhandelt ende verrichtet zy, eerst binnen de Stadt Geldre, als V. Excell. eerst met den Legher desen Landtschappe naederde: Ten anderen male als ick uyt last ende bevel der Keyserlijcke Majesteyt gehandelt hebbe van het houwelijck des Doorluchtichsten Vorsts van Cleve, Gulic, ende Berghe, met de Dochter van Latteringe. Ick hebbe verclaert datter gantsch onbehoorlijck ghehandelt werdt met den voorghenoemden Doorluchtichsten Vorst van Cleve, door dien de Stadt Orsoy hem afgheweldicht is gheworden, ende door dien des Conincx soldaten sonder toom of breydel alderhande wreedtheyt ende wrevelmoedicheyt moordadichlijck, vyandelijck, ende als straetschenderen zijn bedrijvende, noch het goet noch het leven veler Menschen verschoonende. Ende of ick schoon des maels vastelijck geloofde, dat seker ende gewis soude zijn t'gene daer toe eenen Prince (welckes woorden standtvastich behoorden te zijn) sich met soo veel veelvuldighe beloften ende statighe toeseggingen verplichtet ende verbonden hadde, als dat men de stadt Orsoy nae thiene, of ten alderhooghsten nae twintich daghen soude ruymen: Item, dat de Leger uyt dese neutrale Landen soude genomen worden soo haest als men Berck soude verovert hebben. Des te meer hebbe ick vastelijck ghehoept ende ghemeynt, dat dit alles volcomelijck soude naeghecomen ende volbracht worden, om dat naederhandt dit al t'samen den Doorluchtichsten Vorst van Cleve ende sijne Suster tot verscheyden stonden met handttastinghe, als oock met verseghelde Brieven is toegheseyt ende voor seker beloeft gheworden. Doch nu bevinde ick my seer bedroghen, dewijle ick niet anders en hoore nochte sie, dan verbrekinghen der beloften ende ijdele nietige toesegginghe, jae daer en is op de beloftenissen niet anders ghevolght, dan vyandelijcke aenslaghen ende gantschelijck het teghen-deel der beloften. Want ick hebbe, noch afwesende, verstaen, dat de eene Stadt nae d'ander met geweldt is ingenomen worden, eenige heeft men koorn ende seer groote sommen van penninghen afghedwonghen, d'welck alles ick, te Hove ghecomen zijnde, bevonden hebbe warachtich te zijn, ende noch daerenboven hoore ende sie ick, dat nu noch eenighe Steden inghenomen, ende andere met vyandelijcke wreedtheyt ghedwonghen worden sware schattinghen op te brengen. Een yeder die geern sijn Landt ende Heerschappije van dusdanighe lagen ende gheweldighe stormen woude bevrijdt sien, can lichtelijck verstaen, hoe seer dat dese dinghen beweghen sullen t'gemoet van sijne Keyserlijcke Majesteyt (van wiens weghe ick hier ben residerende om sorghe over dit Landt, ende over desen Prince te draghen) als oock der Duytscher Vorsten, jae oock wel aller Princen die in Europa zijn, want dit is een sake die haer al t'samen ghelijckelijck aengaet. Het huys van Lotteringhe wordt door dit Houwelijck verbonden met het Cleefsche: Oock wordt het huys van Lotteringhe door eene nieuwe Swagherschap verknoopt aen den Coninck van Vranckrijck, ende vele Princen ghehooren, soo door bloet als Swagherschap, tot dit huys. Men moet wel neerstelijck toesien ende sich wachten, dat dese al te samen, door de groote oneere ende schande die haer aenghedaen wordt, niet verbittert ende gheterghet, ende alsoo de oude

[fol. B4r]

wonde, die noch nau ghenesen en is, wederom open gheschrapt ende ververschet en worde, (d'welck ick, als eener die den Catholijcken Coninck gantschelijck toegheneyght ben, wel wensche aenghemerckt te moghen werden.) Waer vindt men yemandt die soo onverstandich ende soo onervaren is, dat hy niet en soude verstaen, dat het grootelijcx ghereykende ende ghedijende is tot verachtinghe ende verachteringhe des Godsdienstes, dat eenen Catholijcken Prince, die de Catholijcke Religie met sulcker vlijt, ende groote oncosten in het midden van de Kettersche stroomen ende stormen heeft voorghestanden ende behouden, dus schandelijck wordt onderdruckt ende bedorven: Dat de bloetverwantschap versmaedt wordt: Dat men de vyanden onbevochten ende onbestreden latende, de gantsche macht der oorloghe met den gheweldighen hoop des alderslimsten ghespuys dat erghens in der Weerelt soude connen gevonden wesen, is wendende ende voerende tegen de Neven ende bloetverwanten des Conincx: Dat de Kercken geplundert ende de Cloosteren berooft worden: Dat de Gheestelijcke Mannen ghestooten ende gheslagen: de jonge Maeghden die Gode gheeygent zijn, gheschoffiert, ende alle Heylichdom met voeten ghetreden wordt: Dat oock de Ghesanten, die selfs onder de Heydenen vry zijn, met openbaer geweldt aenghetast worden, ghelijck voor weynich daghen my in eygener persoon ende anderen Ghesanten der Princen wedervaren is, als ick voor stroom te water nae Cleven quam: Waer vindt men, seg ick, yemant soo onverstandich, die niet en merckt, dat dit alles grootelijcx is streckende tot verachtinghe ende verachteringhe der Religie? ^* Noch verswijge ick, dat grootelijcx te beduchten staet, dat eenichsins besoetelt, jae by alle Man sal ghehaet ende versmaedt worden de wijdtberoemde eere des huys van Oostenrijck, d'welck tot noch toe, van weghen sijne gherechticheyt, sachtmoedicheyt, eenvuldicheyt sijner raetslaghen ende eerlijcke daden over al gheroemt wordt, als oock om dat het altijdt seer wijselijck vermijdt heeft in verdachtsaemheyt te comen, by vrienden ofte vyanden, van onrechtveerdige oorloghen te voeren: Iae het staet oock wel te vermoeden, dat selfs ^† de Catholijcke Coninck, als oock de stichters aller deser wreeder ellenden ende jammeren, van Godt den Heere rechtvaerdichlijck sullen ghestraft, ende dat het onnoosel bloet d'welck sy vergieten, sal gewroken worden. Want, ah liever, wat gheluck, wat voorspoet hebben die te verwachten, die gheen dinck ongheschonden en laten? Die hare bloetverwanten als vreemdelinghen, de vrienden als vyanden, de vrome als misdadighers, de onnoosele als schuldighe aentasten ende quellen? Ick ben ghenootsaeckt, ten aensiene mijnes ampts, dese bloedighe, ende voor het gantsche Rijck schadelijcke handelinghen, sijne Keyserlijcke Majesteyt op de rijghe, ghelijck sy gheschiet zijn, te boodtschappen ende te verwittighen. Ick vermane ende bidde ernstlijck, dat V.E. haer wachte van voortaen gheweldt te drijven, maer dat sy ter contrarie den Doorluchtichsten Vorst van Cleve sijne afgenomene Steden, Casteelen ende Vasticheden weder in handen stelle, het Krijchsvolck van hier neme, ende nae een ander plaetse schicke: de ghedane schade weder oprichte: ende gheen oorsake en gheve van meerder onghemack. D'welck alles, of het schoon billick recht, prijselijck, ende eenen Prince betamelijck zy, nochtans so sal ick door den brenger deses verwachten eene redelijcke ende bescheydene antwoorde. Ick bevele V.E. in de bescherminghe Godes. Wt Cleve, desen laetsten dach Octobris, 1598.

Onder stondt,

Carolus Nutzelius à Sonderpuhill, Keyserlijcke Ghesant.

ICk wil wel ghelooven dat desen Ghesant de sake wel meynt, ende gheern saghe dat de waghen recht ginghe, maer sijnen Heere ende Meester en ist gheen ernst. Want meynt hy't, ende neemt hy de Cleefsche sake ter herten, waerom en handelt hy niet ernsthaftich met sijnen broeder Alberto? die bekennen moet dat hy sijnen Stadthouder den Admirant last ende commissie ghegheven heeft om de Cleefsche Steden in te nemen, die te berooven, de Menschen by menichten om den hals te brengen, etc. of hy moet seggen, dat den Admirant

* Het contrarie blijckt uyt het gene wy verhalen vers. 10. ende uyt veel ander Historien, die men soude connen verhalen.

† Den Catholijcken Coninc van Spagnen hebben de luysen gh'eten, ende is ghestorven ghelijck Herodes ende veel andere Tyrannen ende vervolgheren der Kercke Christi.

[fol. B4v]

boven sijn bevel propria authoritate dit alles is doende. Heeft hy dit sonder last ghedaen, soo behoorde hy hem daer over te straffen, ende de Cleefsche, midtsgaders de Munstersche Steden wederom in vrijdom te stellen, ende hare schade te vergoeden: Doch het blijckt daghelijcx meer ende meer, dat het Hof van Spagnen, de Keyser met sijne Broeders, als oock de Paus, de sake wel eens zijn, ende dat het maer spiegelvechten en is als sy protesteren ende sich veynsen bedroeft te zijn over den onderganck van landen ende lieden, insonderheyt soodaniger by de welcke de rechte leere ende Godsdienst plaetse heeft. Doch ick wil den Vaderlandt lievenden Leser, ten dienste de sijne bescheydene antwoorde des Admirants op den voorschreven Brief, hier oock by voeghen.