Walewein, de neef van koning Arthur

Twee oorspronkelijke Nederlandse Arthurromans met Walewein in de hoofdrol. De neef van koning Arthur op de bres voor recht en orde

[p. 69]

Roman van Moriaan

Over een ridder die door Perceval gewond was en naar Arthurs hof gezonden werd

Het verhaal vertelt ons nu over een ridder die Moriaan heette. In sommige boeken kan men vinden dat hij Percevals zoon was; andere bronnen daarentegen beweren dat hij de zoon van Agloval, de broer van Perceval, en dus Percevals neef was. De waarheid is immers dat Perceval en Galahad beiden in maagdelijke staat stierven, nadat ze de graal gevonden hadden. Daarom beweer ik dat Moriaan onmogelijk Percevals zoon kan zijn. Ik heb wél gelezen dat Moriaan de zoon van Percevals broer was. Agloval verwekte het kind bij een Moorse vrouw. Dat gebeurde in de tijd dat Agloval her en der naar Lancelot speurde, zoals men hiervoor heeft kunnen lezen. Ik denk dat de auteur van de Roman van Lancelot tijdens de arbeid in slaap gesukkeld is, want hij vergat het mooie verhaal over Moriaan op te tekenen. Ik verbaas me erover dat er mensen zijn die zich met dichten inlaten, terwijl ze een verhaal niet eens tot een goed einde kunnen brengen.

Eens verbleef koning Arthur in Brittannië waar hij een hofdag hield om zijn roem en eer te vergroten. Toen de edelen aan tafel zaten te eten, kwam een ridder het kasteel binnenrijden. Ten tijde van koning Arthur was het gewoonte dat men nooit ofte nimmer de poort sloot van het kasteel waar Arthur hof hield; iedereen kon zo maar in en uit lopen. Op die manier kon het gebeuren dat die ridder de zaal binnen kwam rijden waar al die heren zaten. Hij was echter dusdanig gewond dat hij niet van zijn paard kon stappen. Hij was er ellendig aan toe: op meer dan tien plaatsen was hij gewond; de minste van die wonden was eigenlijk al dodelijk. Zijn wapens en kleding waren hele-

[p. 70]

maal kapot en zijn mooie, sterke paard zat onder het bloed. Ondanks de pijn probeerde hij de heren in de zaal naar beste vermogen te groeten, maar hij was niet in staat een woord uit te brengen. Heer Walewein, die zich te allen tijde hoofs gedroeg, sprong op zodra hij de zwaar gewonde ridder zag. Hij tilde hem uit het zadel en zette hem op de grond, maar de ridder kon niet op zijn benen blijven staan. Daarom liet Walewein hem aan de andere kant van de zaal op een zacht bed leggen, zodat de heren naar diens verhaal konden luisteren. Met veel moeite vroeg de ridder om al zijn kleren uit te trekken, een warme deken over hem heen te leggen en hem in wijn gesopt brood te geven, daarna zou Walewein zijn wonden moeten verzorgen. In die tijd was er op de hele wereld geen betere arts te vinden dan Walewein: de ridders die hij behandelde, stierven nooit aan hun verwondingen, mits ze nog in leven waren. Ten slotte wist de ridder het volgende uit te brengen: ‘Ach, ach! Ik kan niet eten of drinken; mijn hart begeeft het; het wordt zwart voor mijn ogen; ik vrees dat ik spoedig zal sterven. Als God me vergund had langer te leven, zou ik u allen, maar in het bijzonder de koning, kunnen vertellen wat ik op mijn hart heb, zonder een woord te liegen. Ik heb de koning immers overal gezocht. Ik ben hier noodgedwongen heen gekomen.’

De goede Walewein antwoordde: ‘Heer ridder, op dit moment hoeft u niet bang te zijn te zullen sterven. Ik denk dat u aan de dood zult ontkomen, zodra ik u verzorgd heb.’

Hij haalde een kruid uit zijn tas waarmee men de pijn kan verlichten en het bloeden kan stelpen. Daarvan liet Walewein de ridder een klein beetje eten. Onmiddellijk knapte hij op: hij begon te eten en te drinken en daardoor vergat hij zijn ellende. Zodra de ridder enigszins op krachten gekomen was, vroeg koning Arthur hem: ‘Beste heer ridder, moge God u voorspoed en geluk geven. Vertel me wie u zo heeft toegetakeld. Was het uw eigen schuld? Kon degene die u dit aandeed, ongehinderd vertrekken?’

[p. 71]

‘Ik zal het u graag vertellen,’ zei de ridder tegen de koning. ‘Dát heb ik plechtig beloofd, ja zelfs gezworen; ik wil mijn belofte niet breken. Daarom zal ik u alles naar waarheid vertellen.

Een jaar of zeven geleden verloor ik al mijn bezittingen en verviel ik tot grote armoede. Ik wist niet hoe ik in mijn levensonderhoud kon voorzien, behalve met roof. Mijn tolrechten had ik verkocht; mijn goederen, mijn erfenis en mijn leen had ik erdoor gejaagd. Niets van wat mijn vader me had nagelaten, bezat ik nog. Kortom, ik was straatarm. Uit naastenliefde had ik veel weggegeven: lange tijd had ik toernooien en steekspelen bezocht waar ik al mijn bezittingen verspeelde. Wie iets van mij wilde hebben, ging nooit met lege handen weg, want ik hielp hem, uit eergevoel of uit liefdadigheid, of het nu een schildknaap of een boodschapper was. Op die manier raakte ik alles kwijt. Daarop trok ik het land door. Tot mijn schande moet ik bekennen dat iedereen die ik op mijn weg vond, zijn geld en goederen moest afgeven. Of het nu een pelgrim of een koopman was, ik maakte me meester van diens bezittingen. Slechts weinig liet ik lopen. Ik heb vele misdaden begaan.

Toen ik drie dagen geleden weer op buit uittrok, kwam ik een ridder tegen wiens goede paard mijn begeerte opwekte. Zodra ik echter de teugel beetpakte en hem beval af te stappen, trok hij zijn zwaard en gaf me zo'n enorme klap dat ik even niet meer wist wie ik was. Ik verweerde me wel, maar dat zette geen zoden aan de dijk; hij sloeg keihard op me in; op vele plaatsen doorboorde hij mijn wapenrusting, zodat ik in mijn borst en benen verwondingen opliep. Ik kon niets terugdoen; al mijn slagen weerde hij af. Om mijn leven te redden moest ik hem op mijn erewoord beloven zo snel mogelijk hierheen te komen en me als gevangene over te geven. Dat heb ik gedaan: ik vraag u vergiffenis voor al de misdaden die ik waar dan ook in woord of daad heb begaan.’

Daarop vroeg koning Arthur: ‘Weet u soms wie die ridder

[p. 72]

was, of hoe hij heette? Hoe zag zijn paard eruit? Welk wapenteken voerde hij?’

‘Dat weet ik niet. Ik weet alleen dat zijn wapenrusting bloedrood was. Uit zijn taal en zijn manieren kon ik opmaken dat hij een Wels was. Bovendien was hij zo sterk, dat men zijns gelijke nergens in de christenwereld zal vinden. Ik mag me wel ongelukkig noemen dat ik hem op mijn weg trof.’

Hardop concludeerde Arthur dat die ridder Perceval moest zijn. Uit droefenis begon hij aan zijn haren te trekken onder het uitroepen van: ‘Al ben ik een machtig vorst, toch ben ik zonder vrienden. Sinds ik Perceval ben kwijtgeraakt, kan ik dat wel zeggen. Tot mijn verdriet had hij er zijn zinnen op gezet graal en speer te gaan zoeken. Omdat hij die niet kan vinden, heeft hij al vele schurken als gevangene naar mijn hof gestuurd. Hij overwon ze allen met geweld. Er is hier geen enkele ridder die om mijnentwil Perceval durft te gaan zoeken om hem hierheen te brengen. Het doet me pijn dat ik hem al zo lang moet missen. Dat is een grote schande niet alleen voor mezelf, maar ook voor mijn hof en mijn land. Daarom ben ik zo bedroefd.’

Heer Keie, de hofmaarschalk, zei direct: ‘Bij God, ik zal Perceval hierheen halen, goed- dan wel kwaadschiks, omdat u hem zoveel lof toezwaait. Geloof me: al was hij uit metaal gegoten, ik breng hem dood of levend naar dit hof, bij God Die mij schiep. Sire, bent u nu tevreden?’

Koning Arthur en alle anderen barstten in lachen uit toen ze Keies woorden hoorden. De koning zei: ‘Heer Keie, houd uw mond! U zou u moeten schamen, zodra u de naam van die Wels hoort vallen. Bent u helemaal vergeten wat u zich eertijds aanmatigde en wat er gebeurde toen u Perceval na lange tijd ontmoette? Toen was u ook zo onbesuisd. U dacht hem tegen zijn wil mee te nemen, maar hij was niet zo zwak of hij zorgde ervoor dat u met uw voeten omhoog van uw paard tuimelde en uw borstbeen brak. Hij had u kunnen doden, als hij dat gewild had. Eigen lof stinkt! Ik neem het u niet in dank af, dat ik u nu

[p. 73]

weer hoor pochen dat u die ridder zult vinden. Hij laat zich niets aan u gelegen liggen. Daarom zal iemand anders op pad moeten gaan om me van de hulp van deze ridder te verzekeren.’

Daarop nam heer Walewein het woord: ‘Het is allemaal onzin, heer Keie, wat u uitkraamt. Als iemand lange tijd in leven blijft en tegen de honderd loopt, omdat God hem spaart, wordt hij kinds. Het lijkt me dat dat met u het geval is. Geloof me: zou u Perceval ontmoeten en hem iets voorstellen waar hij niet van gediend is, dan zou hij u, bij God in de hemel, grote schande berokkenen. Nog niet voor de kroon van de koning van dit land zou u dááraan moeten denken. Ofschoon het al lange tijd geleden is dat ik hem zag, weet ik wel hoe hij zich gedraagt: als hij vrolijk is en men hem niet op de zenuwen werkt, is hij zo zachtmoedig als een lam. Maar als men hem irriteert, is het de meest vervaarlijke kerel wie God ooit het leven schonk. Zo zijn zijn manieren; mits men hem niet kwaad maakt, is hij hoofs en voorkomend jegens een ieder, ongeacht of men arm of rijk is. Als men hem echter tergt, vindt men nergens zijns gelijke.’

Heer Lancelot zei precies hetzelfde. Ook alle andere aanwezigen onderschreven Waleweins woorden en zwaaiden Perceval lof toe. Velen aan het hof was het droef te moede dat de koning zo jammerde. Daarom sprak Walewein, ‘der avonturen vader’: ‘Bij de almacht van Onze Lieve Heer in de hemel, ik zal geen twee nachten achter elkaar slapen onder één en hetzelfde dak, voordat ik Perceval heb gevonden. Ik zal net zolang rijden, tot ik hem vind of iets van hem hoor. Ik zal hem naar het hof brengen, tenminste als hij dat ook wil. Ik zal daar in ieder geval niet prat op gaan.’

Arthur antwoordde: ‘God weet dat dit voorstel me zowel plezier als pijn doet: enerzijds zou ik dolgelukkig zijn Perceval hier te zien, anderzijds zie ik u node vertrekken. Daarom ben ik tegelijk blij en bedroefd. Maar, beste neef, op mijn erewoord, het zou me verdrieten als u uw belofte zou breken. Bij uw riddereer, maak u klaar en vertrek zo snel mogelijk, op zoek naar Perceval.’

[p. 74]

De koning was nauwelijks uitgesproken, of heer Lancelot van Lac sprong op: ‘Ik trek er ook op uit om Perceval te zoeken, wat de gevolgen ook mogen zijn. Als ik de dappere ridder vind, zal ik hem indien mogelijk hierheen brengen. Ik ga me klaarmaken; ik wil niet langer wachten. Uit de woorden van de koning maak ik op dat hij buiten zinnen zal raken, als Perceval niet hier is. Ik vertrek omwille van de eer van de koning.’

Koning Arthur antwoordde: ‘Heer Lancelot, houd uw voorstel nog even in beraad. Als al mijn ridders wegtrekken, zou me gemakkelijk schade berokkend kunnen worden. Het zou me bij voorbeeld slecht kunnen vergaan wanneer ik in een oorlog betrokken zou worden, zoals me al vaker overkomen is. Ik had mijn land en mijn kroon al lang verloren, als ik niet over mijn ridders had beschikt: dank zij hen ben ik steeds uit de nood gered.’

‘Bij de Opperheer Die mij op de Jongste Dag zal oordelen, omdat Walewein wegtrekt, blijf ik hier niet wachten, wat er ook gebeuren moge. Ik wil mijn geluk beproeven. Ik zal alles wat ik van God in leen houd, in de waagschaal stellen, omdat Perceval mij standvastig bleef zoeken, toen ik op een geheime plaats zat. Hij bracht mij weer naar het hof, en daarom ben ik min of meer verplicht hem te gaan zoeken.’

Dames en jonkvrouwen, ridders en knapen barstten in tranen uit toen Lancelot te kennen gaf weg te willen gaan.

Ondertussen was Walewein zijn belofte om de gewonde ridder te verzorgen niet vergeten. Hij ging naar hem toe en behandelde diens wonden, zodat ze korte tijd later reeds genezen waren. Wie zich door Walewein liet verzorgen, genas hoe dan ook.

Iedereen aan het hof was bedroefd vanwege het feit dat Walewein en Lancelot de volgende ochtend zouden vertrekken. Daarom at men 's avonds heel weinig. Over het misbaar aan het hof zullen we verder zwijgen en nu verder vertellen over Walewein en Lancelot.