De 'vrede' van München beoordeeld door Britse conservatieve staatslieden

[p. 8]

Anthony Eden.

Over het Sudetenduitse vraagstuk zou ik enkele opmerkingen willen maken, en ik veroorloof mij dit slechts omdat ik zelf vroeger in het ministerie van Buitenlandse Zaken daarmee te maken had. De Sudetenduitsers hadden een grief. Daar is geen twijfel aan. Maar het was een grief wegens discriminatie, zelfs ernstige discriminatie, veeleer dan wegens onderdrukking. Dat is overduidelijk uiteengezet in de brief van Lord Runciman zelf in het witboek. Als minderheid hadden zij in de jaren na de oorlog te lijden, maar waar is een minderheid in Midden- of Oost-Europa die geen reden tot klagen heeft? Het is van groot belang dat wij in dit opzicht rechtvaardig zijn. Ik beweer dat geen enkele Duitse minderheid elders, in Midden- of Oost-Europa, thans voorrechten geniet gelijk aan die de Sudetenduitsers genoten hebben. Ik wil een voorbeeld geven. In de afgelopen winter kwam een minderhedenverdrag tot stand tussen Polen en Duitsland; het werd toegejuicht, en terecht toegejuicht, door de pers van beide landen. Welnu, de voorwaarden van dat verdrag boden de Duitse minderheid in Polen geringere rechten dan die de Sudetenduitsers altijd genoten hebben.

Had niet de Tsjechische regering in het licht hiervan reden te vinden, dat zij het aldoor was in de laatste maanden, aan wie verzocht werd alle concessies te doen, en dat haar houding maar heel weinig erkenning heeft gevonden? Bovendien, is er iemand in dit Huis die zou willen ontkennen dat de grieven van de Sudetenduitsers, hoe gegrond ook, niet op rechtvaardige wijze opgelost konden worden?

[p. 9]

Lord Runciman had zo goed als een overeenstemming bereikt. Het plan, dat dr Benesj op zijn advies voorstelde, bekend als het Vierde Plan, was een wezenlijke stap vooruit vergeleken bij alle voorgangers. Het zou de Sudetenduitsers de positie van een bevoorrechte minderheid in heel Europa gegeven hebben. Dat plan is niet van binnen-uit vernield; van buiten-af is er het veto over uitgesproken. De Engels-Franse voorstellen, wat we er ook verder van mogen denken, boden meer dan volledige voldoening aan de eisen van de Sudetenduitsers. Die voorstellen bevatten nog verder gaande concessies. Niemand zou, geloof ik, willen beweren dat die voorstellen rechtvaardig waren. Een oorlog is afgewend, en de wereld is daarvoor onmetelijk dankbaar; maar laat men bedenken dat oorlog werd afgewend, niet op onze kosten of op die van een andere grote mogendheid, maar ten koste van ernstig onrecht jegens een kleine en bevriende natie gepleegd. Tsjecho-Slowakijë werd niet eens gehoord om zich te verdedigen.

Alle gebieden met ook maar een geringe meerderheid van Sudetenduitsers zullen worden overgedragen aan de heerschappij van het tegenwoordige Duitse bewind. Maar zijn wij er wel zeker van dat deze mensen verlangen aldus te worden overgedragen? Die zekerheid kunnen wij niet hebben. De bevolking in grote delen van die gebieden zal niet geraadpleegd worden. Het Huis beschouwe voor een ogenblik de bestanddelen waaruit de Sudetenduitsers bestaan. Daar zijn de sociaal-democraten, daar zijn de Joden, en andere elementen. Heeft het Huis kennis genomen van de deputatie van enige der beroemdste Boheemse families, die kort geleden dr Benesj bezochten om hem de verzekering te geven van hun loyaliteit jegens de Tsjecho-Slowaakse staat? Deze dingen zijn veel-

[p. 10]

betekenend, en het valt niet te betwijfelen dat er onder de Sudetenduitsers een aanzienlijke minderheid is, die geen vereniging met het Rijk wenst. Daarom geloof ik dat wij allen, hoezeer ook met tegenzin, moeten toegeven dat de voorstellen van München, wat ze overigens ook mogen behelzen, geen zelfbeschikking betekenen. Toch zijn ze aanvaard door de Tsjechische regering - aanvaard onder zware druk. Er zullen slechts weinigen onder ons zijn die, hoezeer wij ons ook verlicht mogen gevoelen, niet tevens een gevoel van vernedering hadden toen zij deze voorstellen lazen. Stellig - en hier zou ik een beroep willen doen op de regering - is de tijd voor de uitvoering van deze voorstellen verschrikkelijk kort. Denk U eens de positie in van een Tsjech, Sudetenduitser of Jood in een van deze vier gebieden, of in het vijfde gebied, waarvan de grenzen nu nog onbekend zijn. Vandaag is het 3 October. De laatste dag waarop ze moeten zien weg te komen is de 10e, en niemand kent nog de vast te stellen grenzen.... Ook al zou ik het recht behouden later te opteren, liever zou ik toch het zekere voor het onzekere nemen... Ik geloof - de regering weet dit veel beter dan ik - dat wat daar thans gebeurt, iets is als een panische vlucht van deze ongelukkige mensen, weg van een regime dat zij vrezen....

Het Huis zal het zeker met mij eens zijn dat het buitenlands beleid van Groot-Brittannië niet onbepaald kan worden voortgezet op de basis van ‘Je geld of je leven’. Opeenvolgende overgaven brengen slechts opeenvolgende vernederingen, en die, op hun beurt, weer vernederender eisen. Wij hebben zo juist zeer zeker ernstige gevaren gelopen. Hoe ook de onmiddellijke kwesties zijn opgelost, geen lid van dit Huis kan de dreigende gevaren betwijfelen die nog voor ons in uitzicht zijn. Men kan die niet bezweren

[p. 11]

met woorden van goede wil; men kan daaraan zelfs niet het hoofd bieden met onderhandelingen, hoe oprecht ook gemeend en hoe goed gevoerd. Wanneer men ze het hoofd wil bieden en ze te boven komen, dan kan dat alleen zijn door een herleving van ons nationaal besef, door een besliste poging om een buitenlandse politiek te voeren waarin de natie eensgezind kan zijn - ik ben overtuigd dat zulk een politiek te vinden is - en door een veel grotere nationale krachtsinspanning op het terrein der defensie dan al wat tot nu toe in dit opzicht ondernomen is. Wanneer het ooit tijd is voor een oproep tot een eendrachtige inspanning door een eendrachtige natie, dan is het mijn overtuiging dat het nu de tijd daarvoor is. Indien zulk een poging gedaan werd, dan zouden wij, geloof ik, de vrede kunnen redden niet alleen voor deze en de volgende maand, maar voor onze hele generatie.