Afgeprijsd
Martha Gellhorn, nu tweeëntachtig, werd in 1934 op slag beroemd met haar verslag over de effecten van de depressie in het Diepe Zuiden van de Verenigde Staten. Dat boek heette The Trouble I Have Seen, en Gellhorn is sindsdien niet meer opgehouden met te noteren wat haar ogen aan ellende zagen. The View from the Ground (Van Gennep, f 9,90) is een keuze uit haar mooiste stukken, en ze kon ze verdelen in vijf decennia. ‘Reportages uit vredestijd’ noemt ze ze zelf licht-sarcastisch in het voorwoord, meteen verduidelijkend dat dat slechts wil zeggen dat de landen die in haar verhalen het decor vormen, op het moment van schrijven niet in oorlog waren, ‘niet dat er vrede op aarde was’. Haar bericht uit Londen, 1938, over een kerstviering voor onbehuisden (‘The Lord Will Provide for England’), geplaatst in de eerste afdeling, maakt al meteen duidelijk dat Gellhorn van benedenaf kijkt. The View from the Ground is het vervolg op de verzamelbundel The Face of War (ook verkrijgbaar bij Het Martyrium, f 8,90), waarin de reportages uit oorlogstijd werden verzameld. Gellhorns conclusie, na vijftig jaar oorlogsverslaggeving: ‘Ik zie oorlog als een besmettelijke ziekte, en regeringen zijn de bacillendragers.’
The Jumping Frog (Het Martyrium, f 9,90) van Mark Twain 
is maar malligheid, maar leuke malligheid, en dan ook nog wat men noemt beelderig geïllustreerd. Twains vertaling-en-terugvertaling van een absurde anekdote over de ‘verbazend springende kikker uit Calaveras County’ (‘In English. Then in French. Then Clawed Back into a Civilized Language Once More by Patient, Unremunerated Toil’, zoals de ondertitel luidt) is een superieure wraakneming op een recensent: die van de Revue des Deux Mondes had verklaard dat niet te begrijpen viel wat er leuk was aan Amerikaanse humoristen in het algemeen en aan Mark Twain in het bijzonder. Twain, die voor de ernst van de gelegenheid ondertekent als Samuel Clemens, vertaalde letterlijk terug wat Franse lezers als zijn werk kregen voorgezet, met verbazend koddig effect - en dodelijk.
John Updikes inleiding bij Pens and Needles; Literary Caricatures by David Levine is bovenmate hoffelijk - zeker gezien zijn onflatterende karikatuur op de achterflap. Updike acht Levines satirisch-satanisch talent onvergelijkelijk wat deze eeuw betreft; voor de vorige eeuw mogen slechts Daumier en Tenniel in de buurt komen. Levine tekent sinds 1963 de fenomenale schrijversportretten in The New York Review of Books; Updikes keuze eruit is niet strikt literair: hij vond de tekeningen van Twiggy en van de Beatles te mooi om weg te laten. Maar de galerij van schrijvers is nagenoeg compleet. Updike verdeelt de collectie in drieën: schrijvers uit de Nieuwe Wereld, schrijvers van het continent, en de Britten als derde, afzonderlijke verzameling interessante gekken. ‘Wat goed om te zien dat het hoofd van Gide geen schedel had, en dat van Truman Capote geen kin, dat het net als bij Baudelaire rustte op een vlinderdas, precies als een ei in een eierdop,’ stelt Updike tevreden vast. Dorset Press maakte een even mooi, gebonden boekje van Levines heerlijk-gemene illustraties bij de fabels van Aesopus (The Fables of Aesop, beide bij Van Gennep, f 14,50 per deel).
Aanvankelijk kon Vladimir Nabokov het heel goed vinden met Andrew Field, die in 1967 een onvolprezen studie aan hem wijdde, V.N.; His Life in Art. Nabokov verleende oorspronkelijk zijn medewerking aan Fields eerste biografie, maar nadat hij kennis nam van het resultaat (V.N.; His Life in Part), volgde een loopgravenoorlog, waarbij Nabokov een van New Yorks duurste advocatenkantoren inschakelde. Field voegde in 1987 zijn twee studies samen tot een volledige biografie V.N.; The Life and Art of Vladimir Nabokov, waarmee hij de erven Nabokov en de Nabokov Society mishaagde - een misnoegen dat begrijpelijk lijkt gezien Fields tamelijk ongefundeerde speculaties over Nabokovs buitenechtelijke relaties en nogal hatelijke veronderstellingen over opportunisme in zijn literaire vriendschappen. De gebonden editie van Fields omstreden biografie is nu zeer laag geprijsd (Van Gennep, f 9,90).
De zwaarste oorlog die ooit tussen een biograaf en zijn onderwerp werd gevoerd is uiteraard die van Ian Hamilton versus J.D. Salinger. De juridisch uitgeklede versie van In Search of J.D. Salinger (Van Gennep, gebonden, f 14,50) werd besproken in de Boekenbijlage van 4 juni 1988. Een recensie van het boek dat voor de uitspraak van het Newyorkse federale gerechtshof nog J.D. Salinger; A Writing Life heette en dat Salingers authentieke correspondentie bevat, stond in de Boekenbijlage van 20 december 1986. Een gevolg van Salingers boosaardige juridische stappen is dat we hem zien als censor en als sociaal ontregeld, schreef Ed Schilders: ‘Hij is de veldheer die het water van de rivier laat geselen, de koning die de brenger van het slechte nieuws laat doden.’
Uitgeverij Vriendenlust verzamelde twee jaar geleden, zeer terecht, de aantekeningen van Rudy Kousbroek bij het werk van Konstantínos Kaváfis: Een zuivere schim in een vervuilde schepping (Van Gennep, f 5,90). Verwondering zet de vier stukken in beweging, beginnend bij het huis in Alexandrië waar Kaváfis de laatste dertig jaar van zijn leven woonde. Het geeft slechts de schaduw prijs van - naar overigens een regel van Lucebert - ‘een zuivere schim in een vervuilde schepping’. De geheimzinnigheid van Kavafis' poëzie roept vragen op die Kousbroeks naschriften over vertaalbaarheid, of over het geslacht van poëzie, met tedere wanhoop vullen. In het slot wordt de schrijver overmand, door de ‘verborgenheden’ van Kaváfis' poezie en door de raadselachtigheid van álle emotie.
De biografie als elegant essay: het is welbekend dat Lytton Strachey in Eminent Victorians zich aldus afzette tegen een literair genre dat hij als duf beschouwde. Eminent Victorians, waarin de levens van kardinaal Manning, Florence Nightingale, dr. Arnold en generaal Gordon aan een sceptische inspectie worden onderworpen, bezit sinds het jaar van verschijnen - 1918 - een glanzende reputatie. Het onsentimentele karakter valt meteen op in Stracheys portret van Florence Nightingale, een portret dat ver verwijderd is van het zoete bidprentje van ‘The Lady with the Lamp’. Strachey ziet haar, gedurende de vijftig jaar dat ze leefde ná haar efficiënte hulp aan Britse Krimsoldaten, als een verbazend energieke politieke strateeg. Eminent Victorians: The Illustrated Edition, uitgegeven door Bloomsbury en met een voorwoord van Frances Partridge is afgeprijsd bij Het Martyrium en Van Gennep (f 19,90).
DINY SCHOUTEN (a.i.)
Modern Antiquariaat Van Gennep is gevestigd op Nieuwe Zijds Voorburgwal 330 Amsterdam en Oude Binnenweg 131B Rotterdam; Boekhandel Het Martyrium in de Van Baerlestraat 170-172 Amsterdam.
Auteursrechtelijk beschermd
