Vrij Nederland. Boekenbijlage 1990

[p. 2]

Ter zake

Jan Fred van Wijnen

De Rotterdamse poëzieboekwinkel Woutertje Pieterse in Poëzie (officieel is het W. Pieterse, maar Rotterdammers zeggen Woutertje) verkocht nooit veel bundeltjes: vorig jaar minder dan duizend. Dat was zo niet erg, poezie loopt niet hard en de met vrijwilligers draaiende winkel werd toch op de been gehouden door de Rotterdamse Kunststichting. Maar de laatste jaren wordt het de Kunststichting wat te gek. De winkel krijgt vijfentwintigduizend gulden per jaar en voor dat bedrag, zegt adjunct-directeur Johan Moerman, ‘kun je de bundeltjes net zo goed gratis op straat gaan uitdelen’. De directie van de Kunststichting heeft het stichtingsbestuur van Woutertje Pieterse gevraagd om een plan op te stellen voor volgend jaar. ‘Het was een heel interessant initiatief,’ aldus Moerman, ‘en het ging enkele jaren prima. Maar terwijl de gewone boekwinkels in Rotterdam steeds meer poëzie verkopen, verkoopt Woutertje Pieterse steeds minder. Wij hebben ze gevraagd: wat doen jullie eraan? Natuurlijk dreigen we nog niet de subsidie in te trekken, want op zo'n manier praat je niet met elkaar.’ De exploitatiekosten van de winkel zijn fors gestegen toen hij wegens renovatie het goedkope maar kleine pandje aan de Mauritsstraat moest verlaten, en van de gemeente het grotere maar ook veel duurdere pand aan de Van Oldenbarneveldtstraat kreeg aangeboden. Woutertje Pieterse is opgericht in 1974 door drie Rotterdamse schrijvers en dichters: Rien Vroegindeweij, Leyn Leynse (nu wonend in Parijs) en Eddie Elsdijk. Ze hadden gezien dat uitgever-boekhandelaar Rob van Gennep uit (notabene) Amsterdam elk jaar zoveel poëziebundels verkocht tijdens Poetry International in Rotterdam, en meenden dat dit het hele jaar mogelijk moest zijn. Toen de winkel er eenmaal was, viel dat wat tegen. De drie oprichters verloren hun belangstelling, de Kunststichting moest steeds meer subsidie geven en de winkel werd geleidelijk aan door vrijwilligers overgenomen. De informele ‘directie’ van de winkel bestaat nu uit Els Nagtegaal en Connie Mooij; hun echtgenoten mr. J.A. Nagtegaal (advocaat in Rotterdam) en Martin Mooij (directeur van Poetry International) zijn respectievelijk voorzitter en secretaris van het stichtingsbestuur van Woutertje Pieterse. Connie Mooij ziet een grote toekomst: ‘Het publiek wordt steeds rijper, het groeit naar de poëzie toe. Het duurt heel lang, maar het gebeurt.’

Nog één week, en dan weet iedereen of het waar is dat Nederland de wereldtitel voetbal in 1978 aan Argentinië heeft verkocht. Op 11 mei is eindelijk het boek te koop waar iedereen die Rob Rensenbrink in de verlenging van de WK-finale 1978 met volle kracht op de paal zag schieten, reikhalzend naar uitkijkt: de autobiografie van Johan Neeskens, getiteld Neeskens. Uitgeverij Centerboek moest de tekst uit het Duits laten vertalen, want de oud-Ajacied en -Barcelona-speler schreef het samen met een vriend uit Zwitserland (hij was de afgelopen jaren trainer-coach van de Zwitserse voetbalclub FC Baar). Centerboek kreeg het manuscript aangeboden door het ideeënbureau MediaConcept in Amersfoort, dat ooit aan Neeskens had gevraagd of hij zijn memoires niet eens wilde schrijven. Collega Johan Cruijff had een voorwoord beloofd, maar dat was twee weken voor de verschijningsdatum nog niet binnen. Op donderdagavond 10 mei signeert Neeskens bij de Amsterdamse boekhandel Scheltema Holkema Vermeulen. Een dag eerder wordt het eerste exemplaar aangeboden aan Rinus Michels, oud-bondscoach en nu KNVB-bestuurder, in hotel Barbizon in Amsterdam. Neeskens is daar namelijk het literaire middelpunt van de maandelijkse boekenlunch. Die lunches willen overigens maar geen (commercieel) succes worden. Op 19 april moest Leo Vroman aanzitten, eten en converseren, terwijl hij werd gadegeslagen door vijfenveertig betalende toeschouwers. Voor Barbizon worden die lunches pas rendabel bij zeventig man. Komen er minder dan dertig, dan stopt het hotel ermee.

Tegelijk met het aanbieden van Neeskens' autobiografie aan Rinus Michels, zou aan Johan Neeskens de monografie Gullit worden aangeboden. Dat gaat niet door omdat Ruud Gullit, de sterspeler van AC Milan en aanvoerder van het Nederlands elftal, ‘ernstige bezwaren’ zou hebben tegen de wijze waarop de auteurs Martin van Amerongen (hoofdredacteur De Groene Amsterdammer) en Gerlof Leistra (kunstredacteur Gemeenschappelijke Persdienst) hem hebben geportretteerd - aldus de uitgever van Neeskens' boek, Willem Jan van de Wetering, die niet wil vertellen wie er nu precies bezwaar tegen had dat Neeskens het boek in ontvangst neemt. Van Amerongen was zich niet bewust van deze wending. Hij had ooit gelezen dat Gullit ‘brommend’ had betreurd tot onderwerp van een boek te dienen, maar ging er vooralsnog van uit Neeskens het boek zou ontvangen. Redacteur Martin Ros van uitgeverij De Arbeiderspers wist ook niet dat dit plan was gewijzigd.

Kortgeleden verscheen M. Dril ou les nuits d'Amsterdam bij uitgeverij L'Harmattan in Parijs, in de serie Voix d'Europe. De schrijver is de geboren Nederlander Henk Breuker.

L'Harmattan prijst hem vooral aan als ‘ontdekt door Jef Last’ (de Nederlandse dichter en schrijver, vriend van de Franse schrijver André Gide), maar de journaliste Rudi Wester, die een biografie van Jef Last schrijft, kwam hem niet tegen in de briefwisseling. In Nederland werden twee boeken uitgegeven, de roman Kinderen spelen toneel (in de oorlog) en het boekje Quatorze Juillet (twintig jaar geleden, door Bruna). Tegenwoordig publiceert hij alleen in het Frans en vertaalde de bundel Stof van Gerrit Achterberg (Franse titel: Matière). Breuker, in 1918 geboren in Amsterdam, kwam in 1943 terecht in een Duits werkkamp in Bordeaux.

Sindsdien bleef hij in Frankrijk en woont nu in het zuiden, in Montferrier sur Lez. Commercieel directrice van L'Harmattan, Armell Riché, vertelt dat hij alleen in zijn omgeving bekend is, en dan nog bij een bijzonder literair geïnteresseerd publiek. M. Dril werd dan ook gedrukt in oplage van slechts zeshonderd. Breuker werkt nu aan zijn autobiografie, die Janus II gaat heten. Hij heeft er nog geen uitgever voor gevonden, maar L'Harmattan wordt het zeker niet, zegt hij: ‘Die hebben werkelijk niets voor mij gedaan.’

De plannen voor een nieuw misdaadfonds bij uitgeverij Centerboek, vorig jaar aangekondigd onder de titel Python Press, zijn voor lange tijd uitgesteld. De directeur verwacht dat het volgend voorjaar zal worden, want voorlopig krijgt hij het financieel niet rond. Eerst moeten er maar eens kopers worden gevonden voor het aandelenpakket dat sinds enige weken geheel in zijn handen is, na de uittreding van mede-eigenaars Willem van Kooten en Face Holding. Vóór de zomer publiceert Centerboek nog wat misdaad-romans die bij Python Press zouden uitkomen, waaronder Poodle Springs (begonnen door Raymond Chandler, de schepper van Philip Marlowe, en dertig jaar na zijn dood voltooid door Robert B. Parker). Het logo van Python Press staat er wél op, zegt Van de Wetering, ‘om langzaam te penetreren’.

Prijsschommelingen van een best-seller. In 1860 publiceerde de niet meer bestaande uitgeverij Funke in Amsterdam de eerste druk van Multatuli's Max Havelaar, in twee delen. De prijs was vier gulden. Bij de derde druk in 1871 daalde de prijs tot f 2,90. Daarna kocht uitgeverij Elsevier de rechten, op een veiling, en gaf in 1880 haar eerste gebonden editie uit voor f 2,90 (in een kaft van blank kalfsleer kostte het boek f 4,50). De prijswijzigingen van de gebonden drukken die sindsdien verschenen (er waren ook goedkopere ingenaaide en nog goedkopere ‘volksedities’) waren als volgt: f 2,40 in 1893, f 1,95 in 1909, f 3,50 in 1918 en f 4,90 in 1928. Die laatste prijs bleef gehandhaafd tot en met de dertiende en laatste druk uit 1955. Nu zijn er negen uitgeverijen met een Max Havelaar. Het zijn die van Ad. Donker, de Wereldbibliotheek, Veen, Van Oorschot, Querido, De Boekerij, De Bezige Bij, Bruna en Rebo Productions (de laatste is een vereenvoudigde, geïllustreerde editie). De goedkoopste Max Havelaar is de ‘volkseditie’ van Ad. Donker, die niet veel meer kost dan die uit 1860: f 9,90. De duurste is die van De Bezige Bij, een door W.F. Hermans ingeleide en verklaarde facsimile-uitgave van de vijfde druk uit 1881 (de laatste die door Multatuli werd herzien): f 49,50.

HERSTEL: In de Brievenrubriek (Boekenbijlage van 28 april) noemden de drie redacteuren van De Held Eva Cossee ‘redactrice van uitgeverij Contact’. Eva Cossee is echter verantwoordelijk voor het buitenlandse fictie-fonds van uitgeverij Veen.