Vrij Nederland. Boekenbijlage 1990

[p. 2]

Ter zake

Jan Fred van Wijnen

De Vlaamse minister voor cultuur, Patrick Dewael, heeft besloten dat België zich terugtrekt uit de Nederlands-Vlaamse Stichting voor Vertalingen. Een betrokkene verklaart de stap uit irritatie over de traagheid waarmee de stichting in de Nederlandse Taalunie werd geintegreerd. De Nederlandse minister voor WVC, Hedy d'Ancona, overlegt nu met de stichting over de voortzetting van het werk. De beslissing van Dewael kwam volkomen onverwacht, zegt de voorzitter van het bestuur, Rienk Visser. Door deze wending is het budget van de stichting met twee ton verlaagd (het was acht ton), waardoor mogelijkerwijs enkele ontslagen zullen vallen. Het ministerie van WVC was door de paasdagen niet voor commentaar bereikbaar.

Het literaire tijdschrift Maatstaf, uitgegeven door De Arbeiderspers, had de Amsterdamse vormgever Wil van Sambeek opdracht gegeven om een nieuw ontwerp te maken voor de ruggen van de losse nummers. Het was de bedoeling dat, als alle tien nummers van 1990 op een rij werden gezet, het getal ‘1990’ op de ruggen kon worden gelezen. Zo juist verscheen nummer vier. Toen werd zichtbaar wat bij de eerste drie nog niet zichtbaar was: de cijfers staan in de verkeerde volgorde. Als ze straks op een rij worden gezet, staat er niet 1990 maar 0991. ‘Mijn fout,’ zegt Wil van Sambeek. Hij had er niet aan gedacht dat de lezers hun afleveringen van links (nummer 1) naar rechts (nummer 10) in de kast zetten. Wat had hij dan gedacht? ‘Ik leg mijn tijdschriften altijd op een stapel. Dan ligt 1 boven en 10 onder. Als je ze in die volgorde in de kast zet, staat 1 rechts en 10 links. Als je ze inbindt ook.’ De serie wordt nu gewoon afgemaakt, en dan wordt bezien wat er volgend jaar moet gebeuren.

Het grote geheim van uitgeverij Centerboek is bijna ontrafeld. Lange tijd kondigde directeur Willem Jan van de Wetering ‘spectaculair nieuws’ aan, maar kon wegens de aard van het nieuws niet vertellen om wat voor nieuws het ging. Vier weken geleden lichtte hij een tip van de sluier: er was al drie maanden een ‘management buy-out’ in onderhandeling. Een week later zou hij bekendmaken wie de nieuwe eigenaars waren. De drie aandeelhouders, Willem van Kooten (alias voormalig Veronica-discjockey Joost den Draaijer, directeur van platenmaatschappij Red Bullet), de Zweedse firma Face Holding en Van de Wetering zelf, hadden eindelijk alle plooien gladgestreken. Toch moest de bekendmaking worden uitgesteld. Nu blijkt dat de directeur alle aandelen heeft overgenomen van Willem van Kooten en van Face Holding, en dat hij in België onderhandelt over de deelneming van ‘stille vennoten’. Die nemen kleine hoeveelheden aandelen over, maar willen niet bekend worden en fungeren dus alleen als geldschieter. ‘Het is nu nog een kwestie van kleine lettertjes,’ vertelt de uitgever. Hij hoopt het, alweer, binnen enkele dagen definitief af te ronden. ‘Spectaculair’ wordt het in elk geval niet meer. Hij had bijna een ‘goeie deal’ met een andere Nederlandse uitgever. Ze zouden samengaan en hij zou directeur worden van de nieuwe combinatie. Toen kwamen er ‘strubbelingen’, en nu gaat de zaak niet meer door. Binnenkort zal hij ook deze geschiedenis openbaar maken.

Voeg een ‘forse scheut misdaad’ bij een dosis voetbal, beweert de Stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek (CPNB), en je krijgt ‘een enerverend kort verhaal’. Dit is wat de CPNB heeft gedaan: ter gelegenheid van het wereldkampioenschap voetbal (vanaf 8 juni in Italië) én van de Maand van het Spannende Boek (21 mei toten met 27 juni) kreeg een schrijver de opdracht om een kort, spannend verhaal van nog geen dertig pagina's te schrijven waar een beetje voetbal en een beetje misdaad in zit (titel: En een persconferentie tot slot...). Iedereen die in die maand een boek koopt, zal het boekje gratis krijgen (de boekwinkels betalen de CPNB f 0,58 per boekje). Als de lezer het boekje uit heeft - bijvoorbeeld ‘tijdens de rust van een voetbalwedstrijd’, aldus de CPNB-folder - mag hij raden door wie het is geschreven. Onder de inzenders van de goede oplossing worden twee kaartjes voor de finale van het WK verloot (plus reis en verblijf). De keuze is uit zeven kandidaten: David Endt, persvoorlichter van Ajax; Arie Haan, oud-voetballer, nu trainer; Youp van 't Hek, cabaretier; Kees Jansma, hoofd Studio Sport (NOS); Theo Joekes, oud-parlementariër, nu schrijver; Jan Mulder, oud-voetballer, nu columnist; Nico Scheepmaker, journalist, kort geleden overleden. De inhoud, schrijft de CPNB, zou voldoende aanwijzingen moeten geven over de identiteit van de schrijver. De boekwinkels hebben hun bestellingen al gedaan: ongeveer 115.000 exemplaren. Ter vergelijking met het boekenweekgeschenk: dat waren er 505.000. Het boekje ligt vanaf 21 mei in de winkel. Renée Sommers, ‘medewerkster acties’ van de CPNB, vertelt dat het nog niet is voltooid. Dat kan twee dingen betekenen: óf Nico Scheepmaker heeft het niet geschreven, zodat er zes kandidaten overblijven, óf de CPNB heeft een probleem. Om alle onzekerheid weg te nemen, onthult Renée Sommer dat Nico Scheepmaker het niet heeft geschreven.

Eind maart kondigde het Engelse weekblad Publishing News de instelling van een nieuwe prijs aan: de European Novel of the Year Award. De prijs, georganiseerd door Publishing News en de Engelse uitgeverij Mandarin, is bestemd voor schrijvers die nog nooit in het Engels zijn vertaald; de beloning is vertaling in het Engels. Dit najaar, in Frankfurt, wordt de winnaar bekendgemaakt. In elk land is iemand benoemd om de boeken die mogen meedingen te selecteren. Voor Nederland is het de voormalige literaire agente Maydo Kooy. Ze is aangesteld, denkt ze, omdat een literair agent goed kan beoordelen welk boek in een ander land zal aanslaan. Dat ze inmiddels geen agent meer is, doet aan die eigenschap geen afbreuk.

Op 14 mei 1940 overleed Edgar du Perron aan angina pectoris. Diezelfde dag pleegde Menno ter Braak zelfmoord. Een maand later, op 21 juni 1940, kwam Hendrik Marsman om het leven, toen de boot waarmee hij naar Engeland vluchtte door een Duitse onderzeeër werd getorpedeerd. Auteursrechten vervallen op de eerste dag van het jaar dat volgt op de datum waarop de auteur vijftig jaar is overleden (voor het werk dat bij het leven van de auteur is verschenen). Op 1 januari 1991 zijn de drie schrijvers dus vrij van auteursrechten. Uitgeverij Van Oorschot heeft nu nog de exclusieve rechten op Ter Braak en Du Perron, uitgeverij Querido op Marsman, en voor zover bekend heeft nog niemand plannen om de twee uitgevers onder de duiven te schieten. Daarvoor, denkt Wouter van Oorschot, lopen de boeken niet goed genoeg (komend najaar verschijnt bij hem het negende en laatste deel van de Brieven van Du Perron). Querido publiceert volgende maand Achter de vuurlijn van de horizon, een bundel met gedichten van Marsman die niet werden gepubliceerd in de door Marsman zelf samengestelde dichtbundel uit 1938 (nog steeds door Querido uitgegeven; sindsdien is alleen Tempel en Kruis erbij gekomen). Ze komen uit tijdschriften en andere bundels. Conform de laatste wens van Marsman zijn enkele van zijn gedichten nooit gepubliceerd. Querido, vertelt redacteur Jan Kuijper, heeft wel eens gesproken met een van de beheerders van Marsmans literaire nalatenschap, D.A.M. Binnendijk (inmiddels overleden), over de mogelijkheid om ze toch te publiceren, maar het is er nooit van gekomen. Ze staan ook niet in de nieuwe bundel, maar de uitgeverij geeft de hoop niet op. Misschien lukt het in de grote ‘tekstkritische’ editie van Marsmans gedichten die over enkele jaren moet verschijnen (bezorgd door Dick van Vliet, die ook Achter de vuurlijn bezorgt). Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar publiceert nu al Du Perrons Scheepsjournaal van Arthur Ducroo, dat pas in 1943 verscheen bij uitgeverij Veen, maar daarvoor was toestemming gegeven door de erven Du Perron (een ‘neef’ die niet in de publiciteit wil treden). Deze maand verschijnt bij Nijgh & Van Ditmar ook De Indische Jaren van E. du Perron, een proefschrift van de in Jakarta wonende neerlandicus Kees Snoek die op 25 april promoveert in Leiden. De Staatsuitgeverij (SDU) publiceert deze maand de korte biografie E. du Perron, een schrijver tussen literatuur en politiek (120 pagina's), door Dik van der Meulen. Het Letterkundig Museum opent op 4 mei twee tentoonstellingen: één over Ter Braak en Du Perron, en één over Marsman, en de Katholieke Universiteit Brabant (Tilburg) houdt op 31 mei en 1 juni een congres over Ter Braak.