Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[Boulevardtoneel, chantage en provinciaal leed - vervolg]

Parijs, Addis Abeba, Kingston en New York, en thans verblijf houdt in ‘Andalucia’, wat een geaffecteerde manier is om te zeggen dat iemand in Spanje woont. Dat is ook alles wat ik van hem weet, zijn eerdere boeken zijn mij ontgaan, zoals ik ook Broeres eerste roman niet ken. Het is soms aangenaam, zo blanco tegenover een auteur te staan, en wat Portocarero betreft, herinnerde ik mij vooral het enthousiasme van zijn vroegere uitgever Julien Weverbergh toen die hem nog maar net ‘ontdekt’ had.

Ook De goudzoeksters begint veelbelovend: in Genève, tijdens de Tweede Wereldoorlog een eiland waar allerlei buitenlanders hun toevlucht zoeken, zoals een ik-figuur, twee louche Armeense broers en twee beeldschone, donkerhuidige zusjes. Al gauw blijkt de datering onzeker: het gaat wel over de oorlog in Abessinië, maar de Italiaanse dictator heet Messalino (vanzelfsprekend naar die fameuze keizerin), er is sprake van antwoordapparaten, de neutronenbom en de punkmode, om maar wat anachronismen te noemen.

Het verhaal blijkt te draaien om een industrieel die Eisenstadt heet. Hij is de uitvinder van een nieuw wapen, de echtgenoot van de rijke erfgename Von Stahl, de vader van die twee schoonheden en een pion in een militair-industrieel complex (zoals president Eisenhower, met een even sprekende naam, het noemde) dat de ‘nationale partij’ en haar krant De Volkswaarnemer (NSDAP en Völkischer Beobachter) voor zijn karretje spant. Deze Eisenstadt wordt vermoord en daaruit volgt een reeks gebeurtenissen die Portocarero de lezer opdient alsof het om een speurdersroman ging, waarbij een Zwitserse bankier blootstaat aan chantage.

Een echte detectiveschrijver zou zich vermoedelijk schamen voor het gemak waarmeede problemen worden opgelost: veel te veel toeval dat een handje helpt. Een serieuze schrijver zou zich hebben afgevraagd of zo'n onduidelijke ik-figuur, die als een spin in zijn web zit zonder dat de lezer veel van die zetel te zien krijgt, wel van behendigheid getuigt. De man krijgt zowel de beide meisjes (samen) als hun moeder (afzonderlijk) in bed, wat natuurlijk altijd leuk is, maar de lezer was beter af geweest als hij zijn verhaal wat meer versierd had. Nu blijft alles in de lucht hangen en resteert een te vaak herhaalde neomarxistische boodschap dat alle ellende in de wereld aan de wapenindustrie te wijten valt en dat de beursberichten eigenlijk op de eerste pagina van een krant horen te staan.

Als de heer Portocarero weer eens in Nederland is, wil ik hem graag een paar dingen die hij schrijft even laten voordoen. Tegen een vrouw zeggen: ‘Wat heeft uw gezicht een mooie beenderstructuur.’ Of dit: ‘Hij droeg onder zijn rechterarm een pak waarop ik onbewust de naam Hotel Vue du Lac ontcijferde’. Het is ‘hôtel’, geacht onbewuste - maar was Andalucia niet zo'n streek waar men voor zijn winterslaap vertoeft?

Roomse jeugd

Ik ben vandaag niet zo blijmoedig als gewoonlijk, want na deze twee boeken die iets goeds hadden kunnen worden, moet ik nog melding maken van een bundel verhalen waar ik echt niets aardigs over weet te verzinnen. De auteur is Hans Hoenjet, een van die rode rakkers die in de jaren zeventig de literaire kolommen van de Volkskrant hielpen vullen met neomarxistische praatjes. En ja hoor, ik had er al geen fiducie in, maar de schrijver overtreft al mijn verwachtingen: een roomse jeugd, gestoffeerd met sadistische paters, vieze oude mannen, meisjes die een wollen onderbroek dragen en meer van dat provinciale leed. Geen wonder dat de hoofdpersoon eerst zijn geloof vaarwel zegt en vervolgens ook zijn aan de tijd gebonden ideologie - en niettemin nog het meeste weg heeft van de ‘roomse gluipkop’ die, meen ik, ooit door Piet Grijs ten doop gehouden is.

Vergeleken met beide voorgaande boeken ontbreekt hier zelfs iedere blijk van vakmanschap: een minuscule clou moet volstaan, van een greep of gooi naar het overtuigende valt niets te merken. Een van die paters, met steevast spermavlekken op zijn habijt, geeft ergens strafwerk: een boek van Antoon Coolen in zijn geheel overschrijven. Als een recensent zoiets ook eens mocht doen, dan liet ik Hoenjet de Autobiografische flitsen en fratsen van Pé Hawinkels integraal overschrijven. Volgende keer beter, dat verzeker ik u.

■