Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 8]

Een man die zichzelf graag hoort spreken
Frank Zappa versus de reactionaire krachten van de samenleving

The Real Frank Zappa Book door Frank Zappa en Peter Occhiogrosso Uitgever Poseidon Press, 352 p. Importeur Van Ditmar, f 54,65

Jaap Boots

The Real Frank Zappa Book is tot stand gekomen door een samenwerkingsverband tussen Zappa en ghostwriter Peter Occhiogrosso, wie het kennelijk niet vermoeide het hele verhaal van het enfant terrible van de Amerikaanse rock aan te horen. Zappa wilde zelf geen boek schrijven (‘books make me sleepy’) maar de gedachte dat hij eindelijk eens kon vertellen ‘who I am, how I got that way, and what the fuck I'm talking about’ alsmede de mogelijkheid zich in druk uit te spreken over ‘prikkelende onderwerpen’ stond hem wel aan. En dus gaf hij antwoord op alle ‘fascinating questions’ die Occhiogrosso hem voorlegde, zodat The Real Frank Zappa Book in feite een langgerekt interview is waaruit de vragen zijn weggeknipt. Het is daarom een bonte mengeling van jeugdherinneringen, anekdotes over het leven on the road met Zappa's roemruchte band The Mothers of Invention, muzikale theorieën en meningen, heel veel meningen, geworden. Zappa geeft ons zijn visie op drugs, the American Way, de bom, televisie, aids, inkomstenbelasting, koffie en sigaretten (zijn primaire levensbronnen), het gezin, pijpen (zijn grote fascinatie) en op alles wat naar autoriteit riekt. Als er al een rode draad in het boek is aan te wijzen, dan is het Zappa's obsessie met Het Gezag in al zijn verschijningen. Politici, fundamentalisten, televisiedominees, popjournalisten (‘People who can't write, doing interviews with people who can't think, in order to prepare articles for people who can 't read’), reactionairen en moralisten; zij zijn Zappa een doorn in het oog. En hij kent maar één remedie tegen ze: harder preken dan zij. En dat doet hij, met name in het tweede deel van zijn boek. Bladzijden lang.

Frank Zappa

Je vraagt je af hoe hij aan die tic gekomen is. Misschien is het wel nooit meer goed gekomen na zijn eerste echte conflict met Het Gezag, in 1962. Toen werd Zappa namelijk veroordeeld voor ‘een samenzwering om pornografie te bedrijven’ nadat hij op verzoek van een handelaar in tweedehands auto's een vieze bandopname had gemaakt waarmee hij honderd dollar dacht te kunnen verdienen. Volgens Zappa pure fake (‘half an hour's worth of bogus grunts and squeaky bedsprings’) maar toen de ‘autohandelaar’ de vermomde detective Willis bleek te zijn (een politieman die er een sport van maakte om door middel van uitlokking perverse elementen in de samenleving op te sporen) was zijn faketape toch nog goed voor tien dagen brommen in de San Bernadino County Jail.

Sindsdien is het nooit meer goed gekomen met Zappa en maakt het conflict van het individu tegenover een allesopslokkend Apparaat (van religieuze, politieke, moralistische of commerciële aard) de ruggegraat uit van zijn werk. Zijn afkeer van ‘gewone’ songs (‘I detest love-lyrics’) bracht hem keer op keer in moeilijkheden. Verschillende malen werd hij gecensureerd door platenmaatschappijen en radiostations of aangevallen door belangengroeperingen die hem beschuldigden van racisme, seksisme en laster, zoals met zijn song ‘Jewish Princess’ gebeurde.

‘Shove it right in’

In 1975 stond Zappa weer in het beklaagdenbankje. Dit keer in Engeland, waar hij zich voor de rechter moest verantwoorden voor het vermeende pornografische karakter van een aantal van zijn songs die hij wilde uitvoeren met The Royal Philharmonic Orchestra. Zappa doet hier uitgebreid en komisch verslag van in het hilarische hoofdstuk ‘Drool, Britannia’ waarin hij letterlijk citeert uit de rechtbankverslagen. Met name de pogingen van de advocaten om de song ‘Shove it right in’ (steek 'm erin) te interpreteren zijn uiterst lachwekkend: ‘That of course, means sexual intercourse, does it not?’ Zappa: ‘Yes, that does, yes, it means shoving it in.’ Vraag: ‘It means the penis going fully into the vagina?’ Zappa: ‘Yes, that is true.’

Hier, en ook in de verderop in het boek afgedrukte verslagen van de hoorzittingen die in 1985 in Amerika gehouden werden op initiatief van de PMRC (Parents' Music Resource Center, een groep verontruste senatorsvrouwen die een vuist wilde maken tegen de verderfelijke invloed van popmuziek) kon ik mij niet aan de indruk onttrekken dat Zappa er een soort satanisch genoegen aan beleeft als hij het weer moet opnemen tegen de reactionaire krachten in de samenleving. Alle goede bedoelingen ten spijt maakt dat dat Zappa uit zijn eigen boek uiteindelijk naar voren komt als een vent die zichzelf erg graag hoort praten. Zolang dat over muziek gaat, of over zijn jeugd, ja zelfs als hij het over zijn gezin heeft (‘Marriage as a dada-concept’) is dat allemaal reuze interessant en vermakelijk, want intelligent en humoristisch is Zappa zeker. Neem bijvoorbeeld zijn reactie op het bekende gerucht als zou hij ooit op het podium gescheten hebben, sterker nog, dat hij een keer stront gegeten zou hebben op het podium: ‘For the record, folks: I never took a shit on stage, and the closest thing I ever came to eating shit anywhere was at a Holiday Inn buffet in Fayetville, North Carolina, in 1974.’

Dat is leuk, dat is lachen. En zeker, Zappa's boek steekt met kop en schouders uit boven het obligate geblaat dat popsterren doorgaans in autobiografieën laten horen. Maar helaas laat Franks gevoel voor humor en understatement hem tegen het einde van zijn boek lelijk in de steek en zit de lezer opgescheept met een zeverende kankerpit en een ghostwriter die op beslissende momenten heeft verzuimd de pauzeknop van de recorder in te drukken.

■