Vruchteloze eruditie
Elke periode kent zijn ‘columnnisten buiten de gebaande paden’, eenzame scribenten die er vele (vaak wonderlijke) meningen op zeer uiteenlopende gebieden op nahouden, maar deze in plaats van in bestaande dag- of weekbladen in uitgaven in eigen beheer (circulaires, brochures of zelfs hele boekwerken) verkondigen. Vlak na publikatie van De multatulianen werd ik overstelpt met afschriften van brieven van een hedendaagse multatuliaan aan grote bedrijven, waarin deze voorstelde hun bedrijfsvoering in multatuliaanse (?) zin te hervormen, zijn dwarse opvattingen schragend met een uitputtende hoeveelheid citaten uit bekende en onbekende literatuur. En geschriften als De natuurlijke historie van de Filistijn (1895) van de Haagse boekhandelaar Daniel Kiehl, of De waanzinnige waereld door E. van Dieren, Arts (1918): ze worden in geen enkel historisch overzicht genoemd en leiden een triest nabestaan in de ‘guldensbakken’ van het Waterlooplein. In dergelijk werk tref je vaak een ontstellende eruditie aan, ontstellend vooral door de vruchteloosheid ervan. Talloze titels passeren de revue, vaak van nauwelijks opgemerkte, zij het interessante werken (in die zin zijn vooral Kiehl en Van Dieren dankbare bronnen), maar veel wijsheid weten de schrijvers er niet uit te putten. Ook drs. W. Diemer is een dergelijk columnist à côté de la lettre. Van zijn in eigen beheer (in vierkante vorm) uitgegeven tijdschrift Vierkant voor het betere boek verscheen een dubbelnummer: III-IV (65 p. Driemaandelijks. Administratie: Servo, Rijksweg 27, 9918 PB Garrelsweer. Prijs per jaargang f 25, -, losse nummers f 12,50). Het blad is gevuld met besprekingen van boeken van wel zeer uiteenlopende aard. Diemer laat zijn gedachten gaan over titels als Veertig jaar UFO's, Het journalistieke ambacht, Een kennismaking door
en keuze uit dagboekteksten, brieven en werken van S. Kierkegaard, Er zijn geen dingen. De nieuwe visie op de werkelijkheid, Ontwakend heelal, De receptie van de psychologie en van de psycho-analyse onder de katholieken in Nederland 1900-1965, Woorden verlengen de tijd, Paul Celan. Gedichten., The Roosevelts: Nationalism, Democracy and Internationalism, Eens vrienden, altijd vrienden. Herontmoetingen met Zuid-Celebes, Vergeten Heiligen keren terug, Kleine Geschichte Ostfrieslands, Grace. Het geheime leven van een prinses, of Luthers Diaconessenwerk. Je zou inderdaad kunnen zeggen dat drs. W. Diemer vierkant voor het ‘betere’ boek staat. Bij alle ongefundeerde uitspraken en waardeoordelen krijgt de lezer van zijn tijdschrift nauwelijks gelegenheid zelf een oordeel te vormen. Een groot stilist is Diemer evenmin, de lansstoten die hij links en rechts uitdeelt (rancune is bij de columnist ‘type Diemer’ een wezenlijke aandrift) zijn zelden raak, maar zijn galop is meeslepend en de vele windmolens die hij bevecht het bekijken waard. De ‘boom der wijsheid’ die traditioneel het omslag van Vierkant voor het betere boek siert zal men met behulp van dit tijdschrift wel voorbij schieten, maar wat moet je ook doen als je die hebt gevonden? De zoektocht ernaar fascineert het meest. Wat dat betreft zit je achter in het zadel bij scribenten als de hedendaagse multatuliaan, Kiehl, Van Dieren of Diemer, nog niet eens zo slecht.
AJ
Auteursrechtelijk beschermd