De Tweede Wereldoorlog van dag tot dag
Een duizelingwekkende studie van Martin Gilbert
Second World War door Martin Gilbert Uitgever Weidenfeld and Nicolson, 846 p. Importeur Consul Books, f 76,35
Jan Meyers
De belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog en zijn voorgeschiedenis duurt onverminderd voort. Films, tv-programma's, herdenkingen en pelgrimages getuigen daarvan en natuurlijk vooral ook de immer voortgaande stroom publikaties waarvan het boek van Philip Metcalfe de meest recente best-seller is.
De mens wordt gefascineerd door het verschrikkelijke. Het lijkt niet gewaagd te veronderstellen dat de fascinatie voor WO II zal blijven bestaan totdat zijn verschrikkingen door een nog grotere catastrofe in de schaduw worden gesteld. Niet dat die gruwelen allemaal zo nieuw waren als wel eens wordt gedacht. Dat mensen elkaar om ideologische geschillen naar het leven stonden, was veel eerder vertoond. Wat de techniek betreft, die speelde in de Amerikaanse Burgeroorlog al een dominerende rol. Genocide was evenmin een nieuw verschijnsel. Nieuw was alleen de exorbitante schaalvergroting van de onmenselijkheden waardoor de oorlog een totaal karakter kreeg. Massabombardementen, slavenarbeid, vernietigingskampen en honger hadden tot gevolg dat het aantal slachtoffers onder de non-combattanten dat onder de wapendragers ver overtrof. De Tweede Wereldoorlog was in de eerste plaats een oorlog tegen weerlozen.
De Engelse historicus Martin Gilbert heeft een samenvattende geschiedenis van handzame omvang van de Tweede Wereldoorlog geschreven: ruim zevenhonderd bladzijden tekst, de epiloog niet meegerekend. In vakkringen heeft hij naam verworven door zijn Churchill-biografie die uit acht dikke delen bestaat. Aanvankelijk werkte hij hieraan mee als research-assistent van Randolph Churchill. Toen deze stierf waren er twee delen gereed. Gilbert nam de volgende zes voor zijn rekening plus de uitgave van zeven delen documenten. Daarnaast heeft hij gepubliceerd over andere onderwerpen uit de moderne geschiedenis en een aantal historische atlassen samengesteld.
Roosevelt en Churchill in Casablanca
Zijn affiniteit met historische cartografie blijkt ook uit de ruim honderd fraaie kaarten in zijn nieuwste boek Second World War. Dit is zeker niet de eerste totale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, zoals de flap ons wil doen geloven, zelfs niet als we ons beperken tot de one-man boeken. Al in 1960 publiceerde Louis L. Snyder The War 1939-1945. Bovendien heeft Gilbert geen totale geschiedenis geschreven. Daarvoor komen ideologische en economische aspecten te weinig aan de orde en oorzaken noch voorgeschiedenis worden behandeld. Zijn boek is een chronologisch overzicht van 2174 dagen (ik kom uit op 2175) van de aanval op Polen tot de capitulatie van Japan. De oorlog wordt vrijwel van dag tot dag op de voet gevolgd. Dat betekent een onnoemelijke hoeveelheid feiten, namen en getallen. In de eerste oorlogsnacht wierpen tien geallieerde vliegtuigen dertien ton pamfletten boven Duitsland uit, het eerste van de zogenaamde witte bombardementen, in totaal zes miljoen velletjes papier waarop het Duitse volk kond werd gedaan van de schurkachtigheid van zijn leiders. Het Britse expeditieleger moest bij de terugtocht bij Duinkerken 475 tanks achterlaten, 38.000 voertuigen, 2000 motorfietsen, 8000 veldtelefoons, 1855 veldradio's, 400 stuks anti-tankgeschut, 1000 zware kanonnen, 8000 bren guns, 90.000 geweren, 7000 ton munitie... Zelfs het leeghalen van het Apeldoornse bos onder leiding van Aus der Fünten wordt vermeld en de decoratie van Neerlands ‘beste’ SS'er, Gerardus Mooijman. Napalm werd in Europa voor het eerst gebruikt in augustus 1944 tegen het fanatiek door luitenant Richard Seuss en zijn mannen verdedigde eilandje Cézembre voor de kust bij St. Malo...
Auteursrechtelijk beschermd