Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Het proces van Elly de Waard tegen de Maximalen gaat niet door; het gezamenlijke optreden van Maximalen en Nieuwe Wilden wel. Op zaterdagavond 30 september is het zover in de grote zaal van het Muziekcentrum Vredenburg te Utrecht, maar de organisatie had wel enige voeten in aarde. Het zogenaamde ‘wereldoptreden van Nieuwe Wilden en Maximalen’ was het idee van De Waard, die Maximalen-woordvoerder Arthur Lava bereid vond de avond mede te organiseren. Totdat hij stuitte op nogal uiteenlopende inzichten van Maximale zijde. Lava: ‘De Maximalen zijn in tegenstelling tot de Nieuwe Wilden een nogal chaotische bende, en er bleken onderling nogal wat meningsverschillen te bestaan over hoe die avond er precies uit moest zien. Zo kwamen op een gegeven moment de voorbereidingen tot stilstand, zeer tot ongenoegen van Elly de Waard die al veel geld en tijd in de avond had geïnvesteerd.’ Geconfronteerd met de mogelijkheid dat het gezamenlijke optreden wellicht niet door zou gaan, dreigde De Waard de ‘duizenden guldens aan gemaakte onkosten’ langs juridische weg op de Maximalen te verhalen. De Waard: ‘Als je gedurende lange tijd in onderhandelingen meegaat, heeft dat consequenties. Het leek mij zinvol de Maximalen te laten weten dat het niet zonder gevolgen zou blijven indien ze zich in een laat stadium zouden terugtrekken.’ Beeldend kunstenaar Peter Giele werd aangezocht om de gemoederen in het ‘Breugeliaanse landschap der Maximalen’ te sussen. De problemen zijn volgens De Waard niet helemaal de wereld uit, ‘maar ik zie de conflicten ook als investeringen in de avond. Tijdens de optredens zullen alle tegenstellingen zowel naar voren komen als worden overwonnen. Het wordt een ware finale om het landskampioenschap der muzen.’

Ook Renate Dorrestein heeft nu haar eigen spookboek. Vorige week verscheen haar Voor alles een dame, maar niet met het omslag dat haar voorkeur had. Dorrestein: ‘De afbeelding van de taart-etende dame die nu verkleind op de kaft staat afgedrukt, had eigenlijk het hele omslag moeten vormen. Ik vind dat een prachtige, uitdagende tekening, maar bij de uitgeverij beweerde men dat de boekhandel het te choquerend vond. Naar mijn idee projecteert men in dit soort gevallen zijn eigen vooroordelen op anderen.’ Verantwoordelijk voor de uiteindelijke afkeuring van het oorspronkelijke omslag is Joop Boezeman, tot voor kort belast met het commerciële beleid bij Veen/Luitingh/Kosmos/Contact/Sijthoff, maar inmiddels overgestapt naar de ECI. Boezeman zegt bij de aanbieding van Voor alles een dame aan de boekhandel met zeer verschillende reacties te zijn geconfronteerd. Bovendien was hij zelf ook niet helemaal gelukkig met het omslag, omdat hij het ‘niet in lijn’ vond met het uiterlijk van Dorresteins andere boeken. Gevolg: lange twistgesprekken met een vasthoudende Renate Dorrestein. Boezeman: ‘Ik heb in de twintig jaar dat ik in het vak zit, nooit zo lang over een omslagontwerp gediscussieerd. Maar gelukkig heeft uiteindelijk iedereen vrede met het omslag dat nu in de winkel ligt, al geeft Renate nog steeds de voorkeur aan het oorspronkelijke ontwerp.’ Renate Dorrestein, die in de eenzaamheid van het Schotse Orkney de eerste versie van haar nieuwe roman schreef, beraadt zich momenteel op de vraag of en in welke vorm ze haar column in De Tijd zal voortzetten. Hoe dan ook liggen drukke tijden in het verschiet: Dorrestein heeft zitting in de jury van de Ako Literatuurprijs 1990.

‘Het is net of iemand een emmer water over een lekker neukend paar gooit. Zo ga je niet met mensen om. Er mag niet met auteurs gesold worden als ware het wc-papier!’ zegt Johnny van Doorn. Hij is kwaad, nee: bitter teleurgesteld. Half juli kreeg hij het verzoek van Brandpunt Politiek Café om een van de gesproken columns in dat programma te verzorgen. Enkele weken later werd zijn optreden doorgeschoven naar 18 september, en op de verkiezingsavond kreeg hij een telefoontje: hij was niet meer nodig. Van Doorn voelt zich nu ‘monddood gemaakt’: ‘In die drie minuten had ik veel kwijt gekund. Ik ben al weken bezig die politiek een beetje te volgen en had allerlei dingen genoteerd over het rare woordgebruik: de minima op achterstand zetten, overtollige formatieplaatsen doorsluizen, de zorgsector. Daar had ik een halve minuut aan willen wijden. Razendsnel doorpratend had ik nog bezwerend wat willen zeggen over het Wiegel-effect, om vervolgens te komen op eregeld voor schrijvers op leeftijd. In Nederland wordt namelijk bijna geen aandacht besteed aan auteurs, en ik word ook een dagje ouder.’ KRO-persvoorlichter Willibrord Ruigrok noemt de gang van zaken ‘sneu’ voor Van Doorn: ‘De redactie van Brandpunt was niet gelukkig met die columns, want die leidden af van het serieuzere deel van het programma. Toen is besloten om ermee te stoppen en is de afspraak met Johnny van Doorn afgezegd. Hij krijgt natuurlijk wel betaald. Nee, ik vorm me liever geen oordeel over de vraag of de kwestie nu galant is afgewikkeld.’ Enkele jaren geleden schrapte de KRO een televisieoptreden van Van Doorn, toen die al op weg was naar de studio. De omroep rehabiliteerde zich daarop met de uitzending met een vijf minuten durend, gefilmd portret van hem. Volgens de schrijver is een dergelijke geste voor herhaling vatbaar: ‘Het lijkt mij een goed idee dat de KRO mij schadeloos stelt door een mooi lang programma over mijn persoon te maken, als in het voorjaar mijn nieuwe boek De lieve vrede verschijnt. L'histoire se répète!’

Op 1 oktober begint de voorproduktie van een nieuw televisieprogramma over boeken. Volgens Emile Miedema van de produktiemaatschappij HMC BV, een dochteronderneming van General Productions, zullen rond diezelfde datum de contractbesprekingen ervoor worden afgerond. Op 1 januari moet het nu nog naamloze programma starten: de frequentie is wekelijks, duur 25 minuten per aflevering, en het onderwerp niet zozeer literatuur als wel lectuur. ‘Er wordt ontzettend veel geld besteed aan lectuur,’ aldus Miedema, ‘en de mensen hebben behoefte aan informatie daarover. Het is nog wat prematuur om nu al te zeggen hoe we dat willen gaan aanpakken.’ Ook Kees van Twist, sectorhoofd kunst en cultuur bij de Vara, de omroep waarmee HMC in gesprek is, wil nog niets definitiefs zeggen: ‘Wij gaan iets doen op het terrein van zowel de literatuur als de lectuur, maar ik kan nog niet vooruitlopen op de interne besluitvorming en de precieze formule van het programma. We zijn in een ver stadium van overleg, en ik hoop echt dat het gaat lukken. De presentator? Kijk, ik denk dat je om heel veel redenen als Vara niet om Boudewijn Büch heen kan, als je iets aan boeken wilt doen.’

Volgend jaar bestaat uitgeverij Querido vijfenzeventig jaar. Dat heuglijke feit wordt niet gevierd met de gebruikelijke staande receptie plus obligate feestbundel, maar met een ware vloed van speciale uitgaven. Niet alleen in augustus, wanneer de eigenlijke verjaardag valt, maar elke maand in 1990 zal de boekhandel bestookt worden met Querido-acties: aandachtvragende boeken, fotomateriaal en heruitgaven. Zo komt in januari het in deze rubriek al aangekondigde Barbarber-alfabet, in februari verschijnen de Versamelde gedigte van Elizabeth Eybers, die dan ook vijfenzeventig wordt, in maart is er een actie rond Boekenweekgeschenkschrijver F. Springer, in april krijgt de jarige Leo Vroman een bundel over zijn werk handelende opstellen aangeboden, in mei worden de door Vic van de Reijt bezorgde brieven van Willem Elsschot gepubliceerd, en oktober is gewijd aan Hella Haasse. Bovendien schrijft emeritus-hoogleraar Guus Sötemann, met hulp van oud-Querido-uitgever Reinold Kuipers, de geschiedenis van de uitgeverij, een boek dat in augustus zal uitkomen. ‘Wij willen ons feest in de eerste plaats richten op de auteurs en de lezers,’ vertelt Ary Langbroek, de huidige uitgever van Querido, ‘en daarom moeten onze boeken prominent in de boekhandel liggen, het hele jaar 1990. We zullen op alle manieren proberen zo frequent mogelijk aanwezig te zijn, zodat het een onvergetelijk Querido-jaar wordt.’