Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 5]

‘Je gaat de winkler prins of van dale toch ook niet lezen?’
Rob Herwig neemt afscheid van het tuinboeken schrijven

Diny Schouten

In 1964 nam Rob Herwig de ‘tuinboekenpraktijk’ van zijn vader A. Herwig - bekend van ‘Ik kan tuinieren’ en het NCRV-tuinpraatje - over. Na vijfentwintig jaar vindt Herwig jr. het welletjes geweest met de tuinboekenschrijverij. Zijn dochter Modeste (26) publiceerde inmiddels haar eerste tuinplantenboek. Een bezoek aan de bronnen van de boeken, ‘Rob Herwigs Modeltuinen’ in Lunteren.

Tuinboekenauteur - met al dat groen tegenwoordig blijkt het genre groenboeken te heten - Rob Herwig is vierenvijftig. Van het aantal boeken dat hij schreef, in titel variërend van 201 kamerplanten, 350 bomen, heesters en hun toepassing tot De grote tuinplantenencyclopedie en Het volkomen kamerplantenboek, is hij de tel kwijtgeraakt, maar het moeten er meer zijn dan hijzelf jaren telt. Acht miljoen exemplaren werden ervan verkocht en daarmee is Herwig nét niet Nederlands best verkochte auteur. Hij kent zijn plaats: ‘Ik sta als derde achter Anne Frank en Xaviera Hollander.’ De acht miljoen is een globale stand, want wie zal controleren of een uitgever in Brazilië of IJsland de overeengekomen oplage niet met een extra tien- of twintigduizend exemplaren overschrijdt? ‘Ik heb geen agenten rondlopen die het controleren,’ zegt de auteur bescheiden glunderend achter zijn koffie.

Het wereldsucces van Rob Herwig: vertaald in achttien talen, met maandenlang verblijf op de best-sellerlijst van The New York Times, wuift hijzelf weg als een kwestie van goed ondernemerschap, vooral van zijn uitgever Zomer & Keuning, die ervoor zorgde dat de rechten nooit werden doorverkocht en daardoor niet over de wereld konden gaan zwerven. De royalty's zijn sinds het eerste succesvolle kamerplantenboek uit 1966 degelijk geïnvesteerd in ‘Rob Herwig Modeltuinen’ in Lunteren: een boerderij met anderhalve hectare grond die nu als ‘ideeënshowroom’ een bescheiden winst aan entreegelden oplevert. Het entreegeld is inclusief huur van een taperecordertje met instructieve uitleg, ieder jaar van nieuwe tekst voorzien door de schrijver. In de coffeeshop, gesitueerd in de eenvoudig verbouwde boerenschuur, zijn de leverbare titels van het Herwigfonds voorradig en kunnen bezoekers kijken naar de ‘tuinvideo’, starring Rob Herwig.

Net pakje

Met zijn eerste boeken moest Herwig twintig jaar geleden nog leuren bij uitgevers: ‘Die zaten te slapen. In Engeland zitten ze trouwens nog steeds gezellig te dutten bij de thee, commercieel gezien dan. Ik wou een kamerplantenboek maken en ik kwam bij een uitgever en die zei: ja, maar er ís al een kamerplantenboek. Ja zei ik, maar ik weet dat er daarvan zeshonderdduizend zijn verkocht, dan kan ik met een tweede boek toch nog wel driehonderdduizend verkopen, vindt u dat niet aantrekkelijk? O, dat bestaat niet, zeiden ze dan, en dan kon ik, in mijn nette pakje, weer gaan. Volgende uitgever, zelfde verhaal. Uitgeverij Veen was geloof ik de vijfde, maar ook daar geloofden ze het niet echt, want ze drukten er eerst maar tienduizend. Het stond meteen op de best-sellerlijst, en er werden binnen korte tijd een half miljoen van verkocht. Dat bestaat nu niet meer, zo vlug, maar goede tuinboeken verkopen nog steeds goed, al is de spoeling dan wat dunner geworden. Er zijn vier miljoen tuinen in Nederland, en mensen die van tuinieren houden kopen toch wel meer dan één boek daarover? Vergelijk het met koken, sommige mensen hebben wel dertig of veertig kookboeken in huis.’

Rob Herwig
hans van den bogaard

Drie jaar geleden verscheen De modeltuinen, waarin Herwig de zelfgestelde vraag uit de ondertitel beantwoordt: Hoe doet die man het toch? Het voorwoord stipt openhartig een kwestie aan waarin een minder succesvol auteur wellicht verschrikt zou zwijgen: ‘Toen uitgeverij Terra mij benaderde met het verzoek een boek te maken dat uitsluitend aan de modeltuinen gewijd zou zijn, vond ik dit eerst wat overdreven. Zo belangrijk vond ik mijn tuin nou ook weer niet, zou je zo'n boek wel kunnen verkopen?’

Dat boek is een van de laatste die Rob Herwig schreef, hij vindt het, ‘gezien mijn leeftijd, vindt u ook niet’, welletjes geweest wat het schrijven betreft. ‘Ik werk mijn boeken nog wel bij, maar tachtig uur per week achter de tekstverwerker, zoals vroeger, dat doe ik niet meer, alleen nog wat bijwerken voor nieuwe drukken.’ Van huis uit is Rob Herwig eigenlijk fotograaf: ‘Mijn vader heeft me bij wijze van spreken de donkere kamer in geschopt.’ Die vader, A. Herwig, was als tuinboekenschrijver (van Ik kan tuinieren) en radiospreker (met een dertig jaar volgehouden tuinpraatje voor de NCRV-radio) een begrip. Het werd hem te veel toen hij de tachtig gepasseerd was, en zodoende schoof hij in 1964 het verzoek van Margriet om een kamerplantenboek door naar zoon Rob. Omdat de familie-annalen ‘wel tot 1600’ uitwijzen dat het beroep van zijn voorvaderen, zowel van vaders- als moederszijde, onveranderlijk kweker of hovenier was, vindt Herwig junior er op zijn beurt niets verwonderlijks in dat zijn zesentwintigjarige dochter Modeste onlangs haar eerste boek publiceerde: De mooiste planten voor de kleine tuin. Daar is slechts een béétje overdracht aan te pas gekomen. ‘Ze heeft Nederlands gestudeerd, maar ze fotografeert ook en tekent leuk, en net als ik kan ze het tuinieren niet laten. Ik heb alleen maar voorzichtig gesuggereerd dat dit vak misschien toch wel iets voor haar is. Ze is nu met een tweede boek bezig.’

Culinair

Het was een grapje, maar het verzoek om terwille van de fotograaf een strooien hoed op te zetten wordt hoogst ernstig genomen: Rob Herwig gaat onmiddellijk zijn witkatoenen pet verruilen voor het gevraagde artikel en wil van geen excuses weten: ‘O, maar heel veel mensen vragen daarom. Het is een beetje folklore hier, een soort symbool, nietwaar.’ Om te horen hoe die man het toch doet is een rondleiding door de twintig modeltuinen de meest aangewezen methode. Het privégedeelte, een zo te zien riant verbouwde boerderij met fiks formaat zwembad, rozentuin en immens gazon van smetteloze biljartlakenkwaliteit, blijft privé. Een verzoek om de tuinboekenbibliotheek, die naar Herwigs zeggen ‘wel een muur’ beslaat te mogen bezichtigen, krijgt een weinig enthousiaste reactie die aandringen tegenhoudt. Herwig is even joviaal als afwerend: ook de vraag naar wat zijn favoriete auteurs over tuinen zijn, blijft na aarzeling onbeantwoord. ‘Om nou te noemen wie, dan word je zo specifiek en dat vind ik niet juist. Ik loop niet zo gauw achter iemand aan. Engeland is natuurlijk het Mekka, voor tuinen en ook voor tuinboeken, en er zijn natuurlijk altijd mensen geweest die veel van tuinen hebben begrepen, maar het is altijd één aspect dat bijzonder is, het is nooit het geheel dat me bevalt. Ik verafgood niemand.’

Opvattingen heeft Herwig ook. Er ligt naar hij verzekert ‘een hele filosofie’ achter zijn boeken. Alleen: die wordt slechts tussen de regels verstrekt. ‘Mijn opdracht was altijd het maken van praktische tuinboeken. Mijn boeken worden niet gelezen, maar geraadpleegd als het nodig is. Je gaat de Winkler Prins of Van Dale toch ook niet lezen? Mijn mening wordt niet gevraagd, en het zou niet passen als ik hem gaf.’ De wens om niet opdringerig en schoolmeesterachtig te zijn is inderdaad merkbaar in een boek als Creatieve tuinideeën. Daarin worden de zitkuilen en tot ruisen gebrachte molenstenen aanbevolen als voorbeelden hoe het kan, niet hoe het moet, en wordt herhaaldelijk verzekerd dat iets ‘gerust’ mag, Van de bekende gazonnetjes in het midden met perkplanten in keurige rijtjes opzij wordt diplomatiek gezegd dat ‘u ze in dit boek niet zult aantreffen’ en van schuttingen van houten vlechtwand heet het dat ‘het op de een of andere manier altijd slordig en goedkoop’ staat, maar Herwigs liberalisme verhindert hem om verder te gaan. De lelijkheid van fel oranje afrikaantjes naast knalrode salvia's blijft daarom onbesproken. ‘Een tuin is het laatste stukje vrijheid,’ vindt Herwig ervan: ‘Je mag het, ongehinderd door lastige gemeentevoorschriften, zo mooi of zo lelijk maken als jezelf wilt, al zet je je tuin vol tuinkabouters. Maar een beetje opvoeden kun je nooit laten: dat bielzen en rondhout niet passen bij een modern huis van aluminium, beton en glas bijvoorbeeld. Daar horen toch ook geen Oisterwijk-meubelen in, vind ik. In mijn boeken ben ik, hoe zeg je dat, geen allemansvriend. Ik pas me niet aan aan de smaak van het publiek, ik ben geen supermarkt, maar een delicatessenwinkel, laat ik het zo zeggen.’

‘Vergelijk het inderdaad maar met wat er op culinair gebied is veranderd. Vroeger was men tevreden met aardappelen, jus, een karbonaadje. Door Wina Born zijn de eisen die het publiek stelt hoger geworden. Het schiet wel eens door, door snobisme, maar er is toch niets tegen om met smaak bezig te zijn, en er je hobby van te maken?’

De vergelijking met kookboeken is ook op andere wijze treffend. ‘Zoals je koken moet om een goed kookboek te kunnen schrijven, zo moet je tuinieren om er goed over te kunnen schrijven.’ Tuinieren zélf blijkt verder heel eenvoudig. ‘Om goed met planten te kunnen omgaan moet je plantdenken, je moet niet denken: ik vind dit een mooie plant en ik wil dat je daar groeit. Dat vind ik een verkeerde benadering en dat gebeurt heel veel, ook door tuinarchitecten. Als een plant zich op die plek niet happy voelt, dan gaat hij best wel dood. Ik vraag aan een plant: waar wil je het liefst staan. Nou, zegt de plant dan tegen mij, een beetje uit de zon, een beetje uit de wind graag. Dat kun je weten en als je het niet weet kun je het opzoeken. Als het fout gaat, dan is het bijna altijd door een plaatsingsfout, zoals wij dat noemen. Als je van je baby houdt, zet je hem toch ook niet in zijn wiegje buiten bij twintig graden vorst? Het is allemaal zo lógisch, het is helemaal niet moeilijk, maar ja. Tegenwoordig gaan ze er met vliegtuigen boven hangen, maken infraroodfoto's, prikken met censoren. Allemaal belachelijk als je een goede vakman bent. Ik kijk, en zeg: volgens mij heb jij een beetje kalium nodig. Heel simpel allemaal.’

‘Wat ik wel merk is dat de afstand tot de natuur steeds groter wordt. Ikzelf ben bij wijze van spreken geboren in een kas, ik kon pieren in de grond. Maar als je op een flat bent opgegroeid, dan staan je handen ongetwijfeld allebei verkeerd. De voorlichting moet zeer simpel. Ik merk dat ik vaak nog te moeilijk ben. Verspenen, dat is al een woord dat te moeilijk is. Dat gaat er dus uit bij een volgende druk.’

■