Twintig jaar na Stonewall
Homoseksuelen in Oost en West over hun leven
In Search of Gay America Women and Men in a Time of Change door Neil Miller Uitgever Atlantic Monthly Press, 309 p. Importeur Van Ditmar, f 48,90
Ganz normal anders Auskünfte schwuler Manner aus der DDR door Jürgen Lemke Uitgever Frankfurt Luchterhand/Berlin-Weimar Aufbau Verlag, 262 p., f 41,70
Gert Hekma
1989 is een gedenkwaardig jaar voor homoseksuelen. Het is tweehonderd jaar geleden dat met de Franse Revolutie voor het eerst bepalingen met betrekking tot homoseksualiteit uit een Europese strafwet verdwenen en het is twintig jaar geleden dat homo's voor het eerst op de vuist gingen met de politie en voor hun rechten opkwamen. Deze opstand in de Stonewall Inn in New York herdenkt de homobeweging elk jaar in het laatste weekend van juni met grootse demonstraties. Het julinummer van Homologie is aan deze herdenking gewijd. Neil Miller ging op reis in de Verenigde Staten om te kijken welke vorderingen de homoemancipatie tot in de duistere uithoeken van de Bible belt en de deep South heeft gemaakt. In Search of Gay America is het verslag van zijn queeste. Jürgen Lemke interviewde voor Ganz normal anders dertien Oostduitse homo's. Ook achter het IJzeren Gordijn zijn in de strijd voor homorechten concrete resultaten geboekt. Welke zijn de verschillen en overeenkomsten tussen de communistische DDR en het kapitalistische Amerika op het punt van homoseksualiteit?
Allereerst is er het verschil tussen beide boeken. Lemke ondervroeg ‘schwule’ mannen over hun homoleven en daaruit ontstaat een historisch beeld van Duitsland sinds de Eerste Wereldoorlog, met name van de vervolging van de homo's onder de nazi's.
Millers geschiedenis gaat niet verder terug dan 1980. Voor hem is aids de grootste ramp op aarde. Bij Lemke is daar alleen op de laatste bladzijde sprake van, aangezien aids in de DDR weinig slachtoffers heeft gemaakt. In Amerika is aids het belangrijkste thema en ook de lesbiennes - zelf ternauwernood geraakt - strijden in de frontlinies mee voor preventieve, sociale en politieke maatregelen om aids en de gevolgen ervan aan te pakken. Het valt op dat vrijwel alle homo's en lesbiennes die Miller interviewt aangesloten zijn bij een of andere groep - van aids- tot sportverenigingen. In het individualistische Amerika lijkt het wel of homo's niet buiten een groep kunnen leven, terwijl in het socialistische Duitsland vrijwel geen homo zich bij een belangenorganisatie heeft aangesloten. De meeste verenigingen die daar voor homo's bestaan, ontwikkelen zich onder de vleugels van de Lutherse kerk. Dat is een onverwachte overeenkomst met Amerika waar de homo-organisaties met de meeste leden ook de kerkelijke zijn: van ‘Dignity’ voor de katholieken en de ‘Metropolitan Community Church’ (tweehonderdvijftig kerken in de VS) tot en met homosynagogen en zwarte kerken, zoals de ‘Faith Temple’ in Washington D.C. Een moderne paradox: de kerken die zo lang de sociale uitstoting van homoseksuelen op hun geweten hadden, en vaak nog hebben, bieden zo ongeveer de belangrijkste organisatievorm voor homo's die niet in de grote steden wonen.
Een verschil tussen Amerika en de DDR betreft de waan van de mannelijkheid waar de nichten mee te maken krijgen: in de VS trekken homo's zich terug in hun gemeenschappen en organisaties, in de DDR bestaat een veel sterkere neiging zich aan te passen en ook zelf een echte man te worden. De meeste door Lemke geinterviewde mannen geven zonder blikken of blozen af op de ‘Tunten’, de nichten, en hebben het idee dat deze decadente types er door hun afwijkende gedrag schuldig aan zijn dat homo's nog steeds niet worden geaccepteerd. En terwijl de Amerikaanse homo's die eigen cultuur van cafés en verenigingen zeer waarderen, spreken hun Oostduitse lotgenoten afkeurend over ontmoetingsplaatsen als bars en urinoirs. De meesten van hen streven paarrelaties na die zijn geïntegreerd in een hetero-omgeving, terwijl de meeste Amerikaanse gays, mede onder druk van de aids-epidemie, hetzelfde doel nastreven, maar dan juist binnen de homogemeenschap. De integratie van de geïnterviewde Oostduitse homoparen in een heteroomgeving lijkt op het eerste gezicht zo slecht niet te lopen. Maar ook voor de VS zijn staaltjes van integratie gedocumenteerd, zoals van burgemeester Gene Ulrich van Bunceton, Missouri (418 inwoners) die openlijk homo is en met een vriend samenleeft. Hun huwelijk is kerkelijk ingezegend.
Auteursrechtelijk beschermd