De heks als karikatuur van de non
Roman van Gerrit Jan Zwier over de inquisitie
De inquisiteur door Gerrit Jan Zwier Uitgever De Prom, 186 p., f 27,50
De wereld van Gerrit Jan Zwier Samengesteld door Rody Chamuleau Uitgever De Prom, 39 p. Gratis bij aankoop van De inquisiteur
Wim Vogel
In het begin van de zeventiende eeuw werden Zuidwest-Frankrijk en Baskenland geteisterd door heksenschandalen. Gemeenschappen raakten ontwricht doordat de ene helft de andere van hekserij en duivelse kunsten beschuldigde, en daarom van de kerk een meedogenloos optreden verwachtte opdat er niet nog meer onschuldigen in de val zouden lopen. Hun kinderen werden 's nachts door de heksen uit hun bed getild en meegenomen naar de heksenweide waar zij de padden, de huisdieren van de heksen, moesten hoeden. Hun dochters werden door de duivel verkracht, hun oogsten mislukten, ziekten namen bezit van hen en je kon niemand feitelijk vertrouwen. Trad de inquisitie te lankmoedig op dan nam de wanhopige bevolking het recht in eigen handen. De ‘heksen’ werden op ladders gebonden en in de rivier gegooid.
In zijn roman De inquisiteur analyseert de schrijver en antropoloog Gerrit Jan Zwier het gedrag van de eenvoudige boerse Baskische bevolking én dat van de priester en jurist Don Pedro de Simancas, inquisiteur bij de rechtbank in Logroño. Hij krijgt in 1611 van de Hoge Raad van de Inquisitie de opdracht de heksenbrand te onderzoeken.
De cliché-opvatting is dat die kerkelijke rechtbanken bemand werden door nietsontziende vrouwonvriendelijke beulen die door hun martelingen iedere vrouw tot een schuldbekentenis konden dwingen. Zwier nuanceert dat beeld. Simancas is een rationele jurist en hij wenst dat te blijven, ook in het hem vijandige en bizarre Baskenland. De taal is hem onbekend, zeden en gewoontes zijn hem vreemd en de plaatselijke geestelijkheid moet niets hebben van al die kamergeleerdheid. Wat haar betreft, moet er gepijnigd worden, gestraft en verbrand en als het kan snel en grondig.
Simancas' werkwijze is een andere. Hij is van mening dat de Kerk zich niet behoort te wreken op de schapen die van het ware geloof zijn afgedwaald, maar hen juist naar de kudde terug dient te leiden, én hij eist, als jurist, echte bewijzen. Beweert een meisje door de duivel verkracht te zijn? Onderzoek wijst uit dat ze nog steeds maagd is. Kan een vrouw door de lucht vliegen doordat zij zich ingesmeerd had
Gerrit Jan Zwier
chris van houts
Vervolg op pagina 4
Auteursrechtelijk beschermd